Kimyo t e xnolo g iya

Jarayonning fizik – kimyoviy asoslari

Xom ashyo tabiati, gudronni yumshash temperaturasi, gudrondagi moylar, parafinlar, naften birikmalari, asfaltenlar miqdori, temperatura, xavo sarfi, xamda Massa almashinish vaqtidir. Bundan tashqari reaktsiya zonasidagi bosim, siqilgan xavo temperaturasi, reaktordagi suyuq faza satxi.
Temperatura. Hom ashyoni bitumgacha Massa almashinishda tezlik konstantasi, temperatura koefitsenti turlicha bo’lgan ko’pgina reaktsiyalar boradi. Temperatura turli jarayonlarni turlicha tezlashtiradi. Shuning uchun turli tarkibdagi tayyor maxsulot- bitum xosil bo’ladi.
Temperatura ortganda bitumni vaqt birligi ichida yumshash temperaturasi ortadi xamda sirt taranglik koefitsenti kamayadi. Pufakchalar o’lchami kattalashadi va eritmaning qovushqoqligini kamayishi hisobiga qo’shimcha reaktsiyalarni borishiga olib keladi. Natijada ko’pgina yuqori temperaturada olingan bitumlarning penetrattsiya kichik bo’ladi. Temperatura past bo’lganda 230⁰C da past temperaturada bitumdagi C₆H₅COOH kislota Massa almashinish chuqurlashganligi tufayli ortadi. 230⁰ C dan yuqori temperaturada C₆H₅COOH kislota miqdori kamayadi. Temperatura ortishi bilan suv xosil bo’lishiga ketadigan kislorod miqdori ortadi. 150⁰S da reaktsiyaga kirishadigan kislorodning 18% suv xosil bo’lshiga sarflanadi. 350⁰ da esa bu ko’rsatkich 50% ga yetadi.
Temperatura 210⁰ C dan past bo’lganda kislorodni o’tish effektivligini yomonlashtiradi. Jarayon iqtisodiy tomondan noqulay bo’ladi., chunki Massa almashinish vaqti va xavo sarfi ortadi. Odatda temperatura ortganda kimyoviy reaktsiyalarning tezligi ortadi. Lekin bitum ishlab chiqarishda reaktsiya ortishi bitumni yumshash temperaturasini uzgarishi bilan bir xil emas.
Massa almashinish temperaturasini 250-300⁰C gacha ortishi qoldiqlarni Massa almashinish davrini deyarli 2 marta kamaytiradi.

5. 
   Texnologik sxema bayoni
   

Asosan to’yingan uglevodorodlardan tashkil topgan yog’li gaz, AT va AVT neftni birlamchi qayta ishlash, gidrokreking, katalitik islohotlar va boshqalardan kelib chiqadi. To’yinmagan uglevodorodlardan tashkil topgan yog’li gaz katalitik va termal yorilish, piroliz va koks zavodlaridan chiqadi. Xom ashyoning tarkibi jarayonning holatini aniqlaydi va cheklangan va to’yinmagan uglevodorodlarni fraktsiyalashda xom ashyo tarkibining bunday ta’siri bir xil bo’ladi. Fraksiyonel ionlashtiruvchi absorberning ishlashiga yog’li gaz tarkibidagi Q-C3 uglevodorodlarining kontsentratsiyasi o’zgarishi eng katta ta’sir ko’rsatadi. Masalan, xom-ashyo tarkibidagi C3 uglevodorod tarkibining ko’payishi bilan changni yutish miqdorini 10-15 foizga oshirish kerak (massa). Bundan tashqari, ko’proq propan bug’lanishi uchun bug ‘isitgichidagi suv bug’ining iste’molini ko’paytirish va bug’ bu ustunning yuqorisidan kondensatsiya qilinganida sovutish rejimini oshirish, shuningdek ustunning kuchini yuqorida yotgan plitalarga o’tkazish kerak.
O’rnatishning texnologik sxemasi sek. VI-2. Ikki bosqichda (diagrammada ko’rsatilmagan) 1,2-2,0 MPa bosimga qadar yog’li gaz fraksiyonel absorberning o’rta qismiga kiradi. Xom-ashyo pompasi ustidagi bir necha plitalar uchta kirish joyidan bittasini beradi. pentanli uglevodorod miqdori) turg’un bo’lmagan benzin. Odatda, 3-yutgichda 40-50 ta idish bor, ular assimilyatsiya va desorbtsiya bo’limlari o’rtasida teng taqsimlanadi. Yutgichlarda ishlatiladigan plitalardan eng samarali vana hisoblanadi. Transvers aralashtirish ta’sirini kamaytiradigan plastinka qismlarini ajratish va fazalarning to’g’ridan-to’g’ri oqimi o’zaro ta’sirini joriy qilish asbob-uskunalar samaradorligini 2-3 baravar oshirishga imkon beradi. Fraksiyonel yutgichdagi bosim 1,2 dan 2,0 MPa gacha.
Sg - Cd uglevodorod tarkibidagi 10-15% dan ko’p bo’lmagan quruq gaz (vol.) Absorberning yuqori qismini qoldiradi 3. Ajratgich 4 da undan kondensat ajralib chiqadi va quruq gaz zavod yonilg’i tarmog’iga yuboriladi. Yutish issiqligini yo’qotish uchun aylanma sug’orish tizimi bilan jihozlangan. Q - Cg uglevodorodlarni bug’latish uchun issiqlik "issiq jet" yordamida yutgichning pastki qismiga etkazib beriladi. Buning uchun, changni yutish vositasining pastki qismidan mahsulot 1 nasos bilan olinadi, kolba pechining 5 oqimidan o’tadi va birinchi distillash plastinkasi ostida absorber 3 ichiga kiritiladi.
Qayta tiklanadigan changni yutish vositasi (to’yinmagan barqaror benzin) issiqlik almashtirgich 6 va sovutgich 2 orqali uch kirish joylaridan birida (yog’li gaz tarkibidagi Ci - Cg uglevodorodlarining tarkibiga va so’rilishini oldini olish uchun).
C3 - Cd fraktsiyalari bilan to’yingan dezinfektsiyalangan benzin, issiqlik almashtirgich 6 da isitilgandan so’ng, uchta kirish joyidan bittasida suyultirilgan gaz - reflyuks (uglevodorodlar - propan, butan va pentan) ajratish uchun stabilizator ustuniga 7 orqali yuboriladi. 7-ustunning yuqori qismidan (2-muzlatgichda kondensatsiyalanib) reflyuks juftlari (stabilizatsiyaning bosh qismi) 9 qabul qilgichni kiriting.
Barqaror benzindan engil uglevodorodlarni bug’lash uchun issiqlik ustunning pastki qismiga "issiq jet" bilan kiritiladi. Buning uchun ushbu ustunning pastki qismidan benzin 1-nasos orqali olinadi va uning bir qismi kolba pechining 5 (ikkinchi oqim) bobinlarida isitiladi va 7-ustunning pastki distillash plitasi ostiga tushadi (stabil benzinning yana bir qismi absorberni sug’orish uchun yuboriladi). Qabul qilgich 9 dan olinadigan kondensatning bir qismi sug’orish uchun 7-ustunga pompalanadi, qolgan qismi Cz fraktsiyasini ajratish uchun distillash 10-ustunga o’tkaziladi.
Ushbu ustunda propan fraktsiyasi izobuten-butan-pentandan ajratilgan. Havo sovutish moslamasida 8 kondensatsiyalangandan so’ng, u qabul qilgichga kiradi 9. Sovutgich 2 orqali Cg fraktsiyasining bir qismi yuk parkiga yuboriladi va asosiy miqdori sug’orish sifatida xizmat qiladi, ustunning yuqori qismiga 10. Bu ustunning pastki qismiga issiqlik. u isitgich 11 yordamida, uning ichiga suv bug’i tushirilgan trubkaga ulanadi. Isitgichdan olingan mahsulot izobutan-butan fraktsiyasini pentandan ajratish uchun 12-ustunga yuboriladi. 12-ustunning pastki qismida shuningdek 11 pechli isitgich bilan jihozlangan, undan pentan fraktsiyasi 2-muzlatgich orqali xom ashyo parkiga yuboriladi.
Havo sovutgichida 8 va kondensatorda kondensatsiyalanadigan izobutan-buten fraksiyasining bug’lari qabul qilgich 9 ga kiradi, bu erdan kondensatning bir qismi 12-ustunni sug’orish uchun ishlatiladi, qolgan qismi 13-ustunga oziqlanadi, izobutan fraktsiyasi 13-ustunda ajratilgan; uning bug’lari 8 va 7 apparatlarida kondensatsiyalanadi, qabul qilgichga 9 quyiladi va muzlatgichda 2 sovib, yuk flotiga yuboriladi. Butan fraktsiyasi 11 qozondan muzlatgich 2 orqali chiqariladi.

6.