"Kimyo va uni o`qitish metodikasi" kafedra mudiri, dotsent kafedrasi dotsenti t f. n

Olinishi:

• 
  Uni sanoatda quyidagi usullarda olinishi mumkin:
  

1.Tabiiy ftorapatitni (Ca₅(PO₄)₃F) sulfat kislotada eritish bilan olish mumkin.Natijada 85% orofosfat kislota olinadi:
Ca₅(PO₄)₃F + 5H₂SO₄ + 10H₂O = 5CaSO₄*2H₂O↓ + 3H₃PO₄ + HF
2.Bug` holatidagi (P<sub>4</sub>) fosforni suv ishtirokida katalitik oksidlash yo`li bilan ham olish mumkin:
P₄ + 5O₂ = P₄O₁₀ + 6H₂O = 3H₃PO₄

• 
  Laboratoriyada:
  

1. 30%li nitrat kislotaga P(fosfor) tasir ettirib olinadi:
3P + 5HNO₃ + 2H₂O = 3H₃PO₄ + 5NO
2.Tuzlariga kislota ta`sir ettirib:
Ca₃(PO₄)₂ + 3H₂SO₄ = 3CaSO₄ + 2H₃PO₄

Fizik xossalari :
Toza fosfat kislota kristalining suyuqlanish harorati 42.35C^o.Fosfat kislota ochiq havodagi namlik(suv) bilan reaksiyaga kirishadi hamda haroratga qarab har xil konsentratsiyali fosfat kislota hosil bo`lishi mumkin:

• 
  75% H₃PO₄ (harorat -20 C^o)
  
• 
  80% H₃PO₄ (harorat 0 C^o)
  
• 
  85% H₃PO₄ (harorat +20 C^o)
  

Fosfat kislotaning 40-50% lik eritmasida fosfat anionlari suv molekulasi bilan o`zaro vodorod bog` hosil qiladi. Bu bog` fosfat kislotadagi vodorodsiz kislorod hamda suv molekulasidagi vodorod orasida yuzaga keladi.Bu bog` esa kislotaning qovushqoqligini yuzaga keltiradi.

Fosfat kislota elektr tokini yaxshi o`tkazadi, chunki bunda avtoprotoliz sodir bo`ladi:
H₃PO₄↔H₃O⁺ + H₂PO₄^- + H₄P₂O₇