Kirish Asosiy qism

ISSIQLIK ELEKTR STANSIYALARIDA SUV TAYYORLASHNING DOLZARB MASALALARI
Dunyodagi hozirgi ekologik vaziyat insonlarning kundalik hayotida – ham maishiy maqsadlarda, ham sanoat maqsadlarida, xususan issiqlik elektr energetikasida zarur bo‘lgan suvning sifatiga ham so‘zsiz ravishda ta’sir ko‘rsatmoqda.

Hisob-kitoblarga ko‘ra, issiqlik elektr stansiyalarida bir gigavatt elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun 32-42 kub metr suvdan foydalaniladi, misol uchun, faqatgina issiqlik elektr stansiyasi energiya bloklaridan birining turbinasi kondensatorini sovutish uchun bir soatda 6 ming dan 10 mingacha kub metr suv sarflanadi.
Issiqlik elektr stansiyalarida elektr energiyasi ishlab chiqarishning yagona manbai suv ekanligi inobatga olinsa, suv tayyorlash energetikaning mazkur sohasi texnologiyasida eng asosiy va eng muhim jarayon hisoblanadi. Suvning talab darajasida tayyorlanishi hamda suv rejimiga qatiy rioya etilishi har bir issiqlik elekr stansiyasining ishonchli, uzoq muddat hamda tejamkor ravishda ekspluatatsiya qilinishining kafolati ekanligini jahon amaliyoti yaqqol ko‘rsatmoqda.
Katta ensiklopediyaga ko‘ra: “Suvni tayyorlash bu – tabiiy suv manbalaridan bug‘ va suv isitish qozonlarini to‘ldirish yoki turli texnologik maqsadlar uchun kelib tushayotgan suvga ishlov berishdir. Suvni tayyorlash issiqlik elektr stansiyalarida, kommunal xo‘jaligida, sanoat korxonalarida amalga oshiriladi”.
Shuni ta’kidlash lozimki, foydalaniladigan suvning sifatiga qo‘yilayotgan amaldagi talablar juda yuqoridir. Ushbu talablar elektr stansiyasining suv suv-kimyoviy tarkibi yuzasidan muntazam va bosqichma-bosqich ravishda nazorat olib boruvchi kimyo sexida suvga fizik-kimyoviy usulda ishlov berishda o‘z ifodasini topadi.
Misol uchun, suvni dastlabki tozalash, suvni tayyorlash va birlamchi suvni minerallardan tozalash ishlarini bajaradigan To‘raqo‘rg‘on issiqlik elektr stansiyasi kimyo sexining suvni tayyorlash maydonlari stansiya umumiy maydonining qariyb 50 foizini egallagan (deyarli 11 ga) bo‘lib, bu elektr stansiyasi ushbu ishlab chiqarish tarmog‘ining ahamiyati va muhimligini ko‘rsatadi.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, issiqlik elektr stansiyalarida suvni tayyorlash jarayoni elektr energiyasi ishlab chiqarish bo‘yicha umumiy siklning eng muhim qismi hisoblanadi. Issiqlik elektr stansiyalarida foydalaniladigan suv sifatiga qo‘yiladigan talablarning bajarilishiga e’tibor bermaslik va beparvolik og‘ir oqibatlarga – qimmatbaho qurilmalar va jihozlarning ishdan chiqishiga olib kelishi mumkin.
Ushbu qoidalarga rioya qilingan holda, To‘raqo‘rg‘on issiqlik elektr stansiyasi suv tayyorlash qurilmalari ishini samarali tashkil qilish maqsadida sex mutaxassislari tomonidan birlamchi suvni yanada yumshatish qo‘shimcha tizimi joriy qilindi. Katta Namangan kanalidan olinayotgan birlamchi suvni dastlabki tozalash ishlari suvning tarkibida juda katta miqdorda tuz, mineral, shuningdek qum, tuproq va suv o‘simliklari parchalari kabi yirik dispers moddalar mavjudligi tufayli amalga oshiriladi.
Issiqlik elektr stansiyalarida suv tayyorlash jarayonining navbatdagi asosiy bosqichlaridan biri bu – birlamchi suv tarkibidan hamda elektr stansiyasi parametrlaridan kelib chiqqan holda, reagentlar, koagulyantlar va flokulyantlarni qo‘llash usuli bilan chiqindilar konsentratsiyasi darajasini kamaytirish maqsadida suvni dastlabki yumshatish hisoblanadi. Suv bilan bog‘liq ushbu kimyoviy jarayon davomida suv tarkibidan dispers, kolloid, mineral va organik moddalarga xos kichik parchalarning bartaraf qilinishi yuz beradi.
Suv tarkibidagi aralashmalar va chiqindilarning eng kam darajasiga (har bir litr suvga 10 mkg) erishish uchun issiqlik elektr stansiyasida suv tayyorlashning uchinchi bosqichi – juda ko‘p sonli qumli va ionli filtrlar yordamida suvni tiniqlashtirish amalga oshiriladi.
Juda katta mehnat sarfi talab qilinadigan ushbu jarayon qanday maqsadlarda amalga oshiriladi? Birinchidan, bug‘ni isitadigan va bug‘ hosil qiladigan trubalarning ichki sirtlarida kalsiy va temir zanglarining, bug‘ turbinalari suv o‘tadigan qismlarida esa natriy, mis va kremniy kislotalarining hosil bo‘lishi oldi olinadi. Ikkinchidan, ish jarayonida suv va bug‘ bilan bog‘liq bo‘lgan uskuna va jihozlarning korroziyalanishdan himoya qilinadi, bu o‘z navbatida turbinalar metall sirtlari, qozonlar, boshqa kondensat-ta’minlash trakt uskunalarining korroziyalanish imkoniyatlarini minimallashtiradi.
Shuning bilan bir qatorda, suv tayyorlash jarayonida suvni tozalashning o‘ziga xos aspektlari yuzaga kelib qolishi mumkinki, ularni elektr stansiyasining mutaxassislari tomonidan bartaraf qilinishi zarur bo‘lib qoladi. Jumladan, kuz-qish davrida To‘raqo‘rg‘on issiqlik elektr stansiyasida foydalaniladigan birlamchi suv tarkibida tuz va turli minerallar miqdorining ko‘payishi kuzatildi, bu esa loyiha bo‘yicha ishlab turgan suvni yumshatish tarmog‘i va suv berish sxemasiga qo‘shimcha sxema o‘rnatilishini talab qildi. Sex mutaxassislari (Jo‘rayev, Temirbekova, Normatov, Qo‘chqorov) tomonidan taklif qilingan bunday o‘ziga xos yechim bir yil davomida turli xildagi filtrlarni xarid qilish uchun sarflanadigan yarim milliard mablag‘larning iqtisod qilinishiga imkon berdi.
Issiqlik elektr stansiyalari, xususan, To‘raqo‘rg‘on issiqlik elektr stansiyasida o‘rnatilgan qimmatbaho uskuna va jihozlarning himoya qilinishini ta’minlash maqsadida suvni tozalash va suv tayyorlash bo‘yicha samarali tizimning zarurligini inobatga olib, elektr energiyasi ishlab chiqarishda suvni tozalashning qanday usullarini tanlash juda muhim hisoblanadi. Ishlab chiqarish maqsadlarida tabiiy manbalardan (yerosti, yer usti) olinadigan katta suv hajmlarini minerallardan tozalashning samarali usullaridan biri sifatida qarama-qarshi (yoki teskari) osmos tizimi hisoblanadi. Ushbu tizim turli membrana tizimlaridan foydalangan holda suvni 100 foiz tozalab beradi. Hozirgi kunda qarama-qarshi (teskari) osmos tozalash tizimlari uy va maishiy sharoitlarda ham ichimlik suvini tuzlardan tozalash maqsadida keng qo‘llanilmoqda. Sanoat-texnologiya maqsadlarida esa ushbu tizim energetika, kimyo, metallurgiya, elektronika, tibbiyot, oziq-ovqat kabi sohalarda katta miqdordagi suvni tozalash imkoniyatlarini yaratib bermoqda.
Osmos – bu suyuqlikni komponentlarga ajratish (ya’ni kam komponentli suyuqlikni yarim o‘tkazuvchan membranalar orqali ko‘p komponentli suyuqlikka o‘tishi) usuli bo‘lib, uning natijasida mikroelementlar bilan to‘ydirilgan suyuqlik olinadi. Qarama-qarshi (teskari) osmosda suyuqlik aralashmalardan tozalanadi, ya’ni boshqacha so‘z bilan aytganda, suvga bosim berilishi natijasida sof suvning tuzli suvdan ajratilishi yuz beradi. Olingan suyuqlik esa osmos suvi deb ataladi, chunki suv qarama-qarshi (teskari) osmosning asosiy elementi bo‘lmish membrana to‘qimalari yordamida mexanik aralashmalar, tuzlar, organik moddalar, shuningdek zararli mikroorganizmlardan tozalanadi va xavfsiz hisoblanadi.
Ayrim olimlar, “qarama-qarshi (teskari) osmosda aslida qanday jarayon bo‘layotganligini hech kim bilmaydi, ushbu jarayon natijasida suv emas, balki qandaydir kimyoviy suyuqlik hosil bo‘lmoqda. Distillangan suvni suv deyish mumkin, garchi u “bo‘sh” bo‘lsa ham” deb ta’kidlashmoqda.
Boshqa olimlar esa, “garchi tarkibida mineral va tuzlar mavjud bo‘lmasada, bunday suv zararli emas, chunki inson o‘z organizmi uchun zarur bo‘lgan mikroelementlar va minerallarning asosiy qismini boshqa oziq-ovqat mahsulotlaridan oladi”, deb e’tirof etmoqda.
Bir-birini to‘liq inkor qiluvchi mazkur ikki qarama-qarshi qarashning mavjud bo‘lishiga qaramasdan, XX asrning 50-yillarida AQSHda birinchi marta qo‘llanilgan qarama-qarshi (teskari) osmos texnologiyasi dengiz suvi va sho‘r suvni tuzsiz suvga aylantirishning samarali usuli hisoblanadi. Suvni tozalashda mazkur usulning qo‘llanilishiga kontinentning g‘arbiy qismida (Kaliforniya shtati va uning atrofidagi hududlar) katta chuqurliklardagi quduqlarda ham texnik maqsadlarda foydalanish uchun tuzsiz suvning mavjud emasligi turtki bo‘ldi.
Dunyo miqyosida sho‘r dengiz suvini tuzdan tozalash uchun qarama-qarshi osmosdan keng foydalanilishi o‘tgan asrning 70-yillaridan boshlangan. Hozirgi kunda qarma-qarshi osmos qurilmalaridan texnologik maqsadlarda foydalaniladigan suvning iflosligi muammolarini hal qilish maqsadida, qimmatbaho uskuna-jihozlar va murakkab texnologik liniyalar o‘rnatilgan ob’ektlarda qo‘llanilmoqda.
Uy va maishiy sharoitda foydalaniladigan qarama-qarshi (teskari) osmos filtrlar va membrana, rakovina tagiga qo‘yiladigan tozalangan suv idishidan iborat bir nechta kartrijlardan tarkib topgan. Qurilmaning ishlash prinsipi quyidagicha: membranadan oldin 1-2 ta dastlabki filtrlar mavjud bo‘lib, ular suvdagi tuz, qum, zang va boshqa elementlarni ushlab qoladi, keyin suv membranaga tozalash uchun o‘tadi, tozalangan suv idishlarga jamlanadi. Membrananing kichik teshikchalaridan o‘ta olmagan (75 foizgacha) va aralashmalardan tozalanmagan suv uy kanalizatsiyasiga oqib ketadi. Shundan so‘ng idishda to‘plangan suv iste’mol qilinishidan avval 1-2 marta yakuniy filtrlardan o‘tkaziladi.
Suvni qarama-qarshi (teskari) osmos tizimida sanoat ishlab chiqarishi maqsadlarida filtrlash jarayoni, ishlash prinsipi bir-biriga o‘xshash bo‘lsada, uy va maishiy sharoitdagi tizimga nisbatan, murakkab va ko‘p bosqichli yo‘nalishda amalga oshiriladi. Optimal texnik parametrlarga ega bo‘lgan qarama-qarshi (teskari) osmos qurilmalari katta miqdordagi suvning sifatli filtrlanishini ta’minlab beradi. Shuning bilan qatorda, mazkur tizimning membrana bloki tozalangan suvning mikroelement tarkibini nazorat qilish va o‘zgartirish, suv yetkazib berish bosimining o‘zgarishi holatlarida tizimni avtomatik ravishda bloklash imkoniyatiga ega.
Qarama-qarshi (teskari) osmos tizimining ishlashi uchun membrana elementlariga kelib tushayotgan birlamchi suv tarkibidagi tuzning miqdoriga bog‘liq ravishda suvga nisbatan bosimning paydo bo‘lishi zarur – agar birlamchi suv tarkibida tuz ko‘p bo‘lsa, tuzsizlantirilgan suvni (permeat) olish uchun bosimni kuchaytirish kerak. Bu qarama-qarshi (teskari) osmos ishlashining birinchi omili hisoblanadi.
Qarama-qarshi (teskari) osmos samarali ishlashining ikkinchi omili sifatida birlamchi suvning temperatura rejimini ko‘rsatish lozim, chunki membrana elementlari Selsiy bo‘yicha temperaturaning 1-45 gradusi diapazonida ishlaydi. Bunda, suvning temperaturasi 1 gradusga oshgan holatlarda membrana elementlari ish unumdorligi 3 foizga o‘sadi, va ayni paytda ionlar selektivligi ko‘rsatkichi pasayadi, ya’ni suv temperaturasi oshganda membrana elementlari porlari katta miqdordagi permeatlar va erigan ionlar o‘tib ketishi uchun kengayadi, bu esa o‘z navbatida tozalangan suv sifat ko‘rsatkichlarining yomonlashuviga olib keladi. Ish samaradorligining oshishiga erishish uchun qurilmada ko‘p miqdorda membranalar qo‘llanilishi maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Shuning bilan bir qatorda, membrananing mavjud bir qator salbiy nuqtalariga e’tibor qaratish lozim – qurilmalardan foydalanish jarayonida ular inkor etilsa, qarama-qarshi (teskari) osmos qurilmasi butkul ishdan chiqishi ehtimoli yuzaga keladi, ular quyidagilar:
foydalanilayotgan birlamchi suvning yuqori darajada ifloslanganligi;
suv ta’minoti tizimidagi bosimning pastligi;
dastlabki tozalash kartrij-filtrlarining vaqtida almashtirilmasligi.
Issiqlik elektr stansiyalarining uzluksiz ish rejimi qayta tiklanish uchun avtonom baklarga ega bo‘lgan bir necha bosqichli va filtrli ion almashinuvi qurilmalaridan foydalanishni taqozo etadi. Boshqaruv bloki suvni kartrijga yo‘naltirib, har bir filtrning ish parametrlarini kuzatib boradi – suv miqdori, suvni tozalash tezligi va vaqti. Tizimning ish jarayonida kartrijlarda tuzlarning to‘planishi yuz beradi va ifloslanish simptomlari ko‘rina boshlaydi, ya’ni:
qarama-qarshi (teskari) osmosning ish unumdorligi 20 foizgacha kamayadi;
tozalangan suv sifat ko‘rsatkichlari yomonlashadi;
permeat va ifloslangan suv o‘rtasidagi bosim farqining salmoqli tafovutlanishi paydo bo‘ladi (20 foizgacha).
Bunday holatlarda tizimning ish faoliyatini qayta tiklash uchun qarama-qarshi (teskari) osmos membranalari kimyoviy reagentlardan foydalangan holda mexanik va kimyoviy usulda yuviladi. Membranani mexanik usulda yuvish suv bosimini qarama-qarshi tomonga yo‘naltirish bilan amalga oshiriladi. Bunday usul sanoat maqsadlarida foydalaniladigan filtrlarda har soatda besh martagacha (vaqt uzunligi 30 sekund) amalga oshiriladi. Bunda suv bosimi tezligi qanchalik yuqori bo‘lsa, membranani tozalash shunchalik sifatli bo‘ladi.
Tizimdan foydalanish shartlariga qatiy rioya etilgan taqdirda, qurilmaning uzluksiz ishlashi va ifloslanishining oldini olish ta’minlanadi. Shuning bilan bir qatorda, qarama-qarshi (teskari) osmos sanoat qurilmalari membranalarini tozalash ishlarining sifatli o‘tkazilishi uchun muntazam ravishda foydalanishga kelayotgan suv tarkibini tahlil qilib borish, uskunalarning texnik holatini o‘rganish, ifloslarni yuvishning davriyligi va davomiyligini aniqlash, membranadagi qoldiq suvlarni chiqarib tashlash zarur hisoblanadi. Mutaxassislar tomonidan membrana elementlarini qayta tiklash bo‘yicha ishlarni har 6-12 oyda bir marta yuqorida keltirib o‘tilgan omillarni inobatga olgan holda amalga oshirish tavsiya qilinadi. Agar tozalash ishlarini 3 oyda bir martadan ko‘p amalga oshirilsa, unda birlamchi suvni dastlabki tozalash tizimini takomillashtirish zarur hisoblanadi.
Membranani kimyoviy usulda tozalash ishlari kimyoviy preparatlar hamda dezinfeksiya vositalari yordamida bosimni o‘zgartirish usuli bilan filtrlar xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan yuqoridagi tadbirlar natijalarini hisobga olgan holda amalga oshiriladi. Bosimni o‘zgartirish usulidagi regeneratsiya jarayonida ifloslar to‘planib qolgan uchastka vintillari bo‘shatiladi, bu katta miqdorlarda chiqindilarning chiqarib tashlanishiga olib keladi.
Issiqlik elektr stansiyalari uchun suv tayyorlash murakkab va katta mehnat sarflanadigan suv-kimyoviy jarayon sifatida, doimo katta miqdordagi pul mablag‘lari va moddiy xarajatlarni taqozo etadi. Ushbu ishlab chiqarish xarajatlarini optimallashtirish uchun suv tayyorlash jarayonini takomillashtirish, foydalanilayotgan suv sifatini yaxshilagan holda suv tayyorlashni tashkil qilish bilan bog‘liq xarajatlarni qisqartirish bo‘yicha muntazam ravishda yangi texnik-texnologik ishlanmalarni izlab topish talab qilinadi. Masalan, To‘raqo‘rg‘on issiqlik elektr stansiyasida kimyo sexining malakali va tajribali mutaxassislari takliflari asosida quruq natriy gidroksididan (98 foizli) uning suyuq konsentratini (48 foizli) tayyorlash bo‘yicha qo‘shimcha tizim joriy etilib, bu umumiy xarajatlarning ushbu qismi bo‘yicha yillik sarf-xarajatni ikki marta qisqartirishga (faqatgina natriy gidrooksidning o‘zini xarid qilish uchun yiliga 1 mlrd. so‘mdan ortiq mablag‘ tejalmoqda) imkon beradi.
Elektr stansiyasi gradirnyasiga qo‘shimcha suv yetkazib berish nasoslari ishini optimallashtirish evaziga 1,314 mln.kVt.soat elektr energiyasini (0,4 mlrd.so‘mlik) tejashga erishildi. Minerallardan tozalangan suv zahiralarini shakllantirishga innovatsion yondoshuv natijasida uning zahiralarini 14 marta ko‘paytirishga erishildi.
Xulosa o‘rnida shuni ta’kidlash lozimki, sanoat ishlab chiqarishi maqsadlarida yuqori sifatli suvdan foydalanish ko‘lamining o‘sib borishi suv zahiralaridan oqilona foydalanish hamda chiqindi suvlarning atrof-muhitga tashlanishini kamaytirish masalalarini dolzarb qilib qo‘ymoqda. Yer kurrasidagi mavjud ekologik vaziyat, iqlim o‘zgarishlari hamda tabiiy suv zahiralarining yetishmasligi – dunyo miqyosida sanoat chiqindi suvlarini tozalash hamda ulardan takroran foydalanish muammosini hal qilishni taqozo etmoqda.
Hozirgi kunda, tabiatni muhofaza qilish idoralari bosimining kuchayishi natijasida, juda ko‘plab sanoat korxonalari iste’mol qilinayotgan suv zahiralari uchun ikki martadan – dastlab foydalanishga suv manbalaridan olingan suv resurslari uchun, ikkinchi marta – ishlab chiqarish maqsadlarida foydalanilgan chiqindi suvlarini tozalash uchun to‘lovlar qilishga majbur bo‘lmoqdalar.

Bugungi kunga kelib, IESning kimyoviy suvni tozalash tizimini rekonstruksiya qilishdan maqsad yuqori sifatli xom ashyo olishdan iborat. minimal xarajat mablag'lar. Olimlar suyuqliklarni filtrlashning yangi usullarini, xavfsiz oksidlovchi va neytrallashtiruvchi vositalardan foydalanishni taklif qilmoqdalar. Mashhur usullardan biri teskari osmos bo'lib, ko'pincha ishlatiladi turli sohalar ishlab chiqarish. standart sxema, standart ko'rsatma suvni tozalash uchun teskari osmoz erigan tuzlar, metallar va aralashmalardan xalos bo'lishga imkon beradi. Uning ishlash printsipi suyuqlikni hujayralar bilan membranalar orqali o'tkazishdir, ularning kattaligi ifloslanish turiga bog'liq. Yuqori samaradorligi tufayli issiqlik elektr stantsiyalarida suvni tozalashning ushbu sxemasi, shisha suv uchun kTPP 3 ko'plab korxonalarda muvaffaqiyatli qo'llaniladi. Ushbu maqsadlar uchun suyuqlikni tozalashning yakuniy bosqichi uni suv bilan ishlov berish va ehtiyot qismlar to'plamiga ega zamonaviy bug 'sterilizatoridan o'tkazish bo'lib, bug'ning yuqori bosimi tufayli uni barcha turdagi bakteriyalardan to'liq tozalashni ta'minlaydi.
Eng zamonaviy, samarali va xavfsiz usullardan biri bu ozonning yuqori oksidlovchi xususiyatlaridan faol foydalangan holda, 100 l / soat quvvatga ega demineralizatsiyalangan suvni olish uchun ozonlash orqali suvni tozalashdir. U erigan tuzlarni ham, metallarni ham oksidlashga qodir. Shu bilan birga, xlor preparatlarini qo'llash xavfi oldini oladi, suvni tozalash tizimlarida tozalangan suvni ozonlash nafaqat kimyoviy moddalarni zararsizlantirishga, balki oksidlanish reaktsiyasi natijasida suyuqlikni kislorod bilan to'yintirishga imkon beradi. Bu usul xlor, natriy gipoxlorit va boshqalar kabi kimyoviy moddalardan foydalanishdan qochish imkonini beradi. Bu issiqlik elektr stansiyalari uchun H2O filtrlashning asosiy muammosini hal qiladi - bu uni tuzsizlantirish va temirni olib tashlashdir. Feed Water ozonli suv tozalash stantsiyasi uchun ishlatiladigan patronlar suyuqlikni ishlatishga tayyor holatga qadar deyarli butunlay tozalaydi. Usul yuqori energiya sarfi tufayli keng qo'llanilmagan. Uskunalar tomonidan doimiy ravishda ozon ishlab chiqarish juda ko'p elektr energiyasini talab qiladi, bu ko'plab korxonalar uchun juda qimmat.
Xarajatlarni kamaytirish uchun ko'pgina korxonalar issiqlik elektr stantsiyalari uchun suvni tozalash jarayonini avtomatik boshqarishni afzal ko'rishadi, ularning hujjat sertifikatlari uskunaning barcha belgilangan standartlarga javob berishini ko'rsatadi. H2O ni tuzsizlantirish yoki tozalash uchun zamonaviy filtrlardan foydalanish uskunalarni shkala va korroziyadan himoya qiladigan yuqori natijalarni beradi. Issiqlik elektr stansiyalarida ko'plab jarayonlar va qurilmalar, uskunalar va suv tozalash moslamalarini hisoblash nafaqat suyuqlikni to'liq tozalash, balki xarajatlarni sezilarli darajada kamaytirishi mumkin, chunki hatto yupqa qatlam quvurlardagi shkala ularni istalgan haroratga qizdirish uchun energiya xarajatlarining oshishiga yordam beradi. Eng muhim vazifalardan biri CHPda suvni tozalash bartaraf etishni qo'yadi ohaktosh. Ushbu muammoni hal qilish uchun koagulyantlar yoki flokulyantlar yordamida bug 'qozonida tuzsizlantirishni suv bilan tozalash uchun asboblar qo'llaniladi. Eng keng tarqalgani termal usuldir. Uning mohiyati suyuqlikning haroratini zararli moddalarning tuzlari yo'q qilinadigan ko'rsatkichga ko'tarishdan iborat. Usul barcha holatlar uchun mos emas, chunki u kimyoviy moddalarning faqat bir qismini eritadi. Magnit suvni tozalash samaraliroq deb hisoblanadi, issiqlik elektr stantsiyalari uchun ultratovushdan foydalanish, bu nafaqat doimiy yordam bilan kaltsiy va magniy tuzlarini yo'q qiladi. Magnit maydon, shuningdek, ularning sorbsiya elementlariga joylashishiga yo'l qo'ymang. Ular maxsus tanklarda yumshoq loy shaklida yotqiziladi. Bu usul nafaqat suyuqliklarni yumshatish uchun samarali, balki bakteriyalar va boshqa kimyoviy moddalarga qarshi kurashda ham yaxshi isbotlangan.
IESda demineralizatsiya va suvni tozalash:
Demineralizatsiyalangan mineral suv bug' generatorlari uchun suvni tozalashni o'rnatishning umumiy qiymati yuqorida aytib o'tilgan omillarga bog'liq. U individual ravishda hisoblab chiqiladi va nazorat qiluvchi tashkilotlar va IES rahbarlarining o'zlari tomonidan qo'yiladigan yakuniy mahsulot sifatiga qo'yiladigan talablarning o'sishiga qarab oshishi mumkin.
Ishlab chiqarish korxonalarida suvni tozalash uchun mineral suvlar uni ultrabinafsha nurlanishi yoki ozonlash bilan dezinfeksiya qilish majburiy bo'ladi. Filtrlash tizimi bu holda bir necha bosqichlardan iborat bo'ladi, ularning har biri o'z metodologiyasidan foydalanadi. Shuningdek, suvni tozalashning muhandislik va ekologik jihatlarini, ularning atrof-muhit va inson salomatligiga ta'sirini hisobga olish kerak.
Suyuqlikni ishlatish jarayonida hosil bo'ladigan oqava suvlar tarkibida tabiiy kompleksning ekologik muvozanatiga tahdid soluvchi moddalar bo'lmasligi kerak. Hamma zaharli va xavfli moddalar suv havzalariga suv quyishdan oldin olib tashlanishi kerak. Issiqlik tarmoqlari, issiqlik energetikasi va issiqlik ta'minotida suvni tozalashda hisobga olinishi kerak bo'lgan asosiy narsa suyuqlikni kaltsiy, magniy va temir tuzlaridan filtrlashdir. Aynan shu moddalar uskunaning shikastlanishiga va issiqlik uzatish reaktsiyalarining narxining oshishiga olib keladi. Suyuqlikni CHP zavodida ishlatishdan oldin tozalash nafaqat sanitariya xizmatlarining talablariga rioya qilish uchun zarur chora, balki tashkilotning xarajatlarini sezilarli darajada kamaytirish uchun haqiqiy imkoniyatdir. Bu H2O ning qayta ishlatilishi, bug 'generatorlari, qozonxonalar va boshqa jihozlarning xavfsizligi bilan bog'liq. Zamonaviy menejerlar oqava suvlarni tozalash inshootlariga kiritilgan sarmoyalar juda tez o'zini oqlashini va korxonaning rentabelligini oshirishga yordam berishini uzoq vaqtdan beri tushunib etishgan.
Kombinatsiyalangan issiqlik elektr stantsiyalari shaharni issiqlik va issiq suv bilan ta'minlash uchun mo'ljallangan. Ularning yordami bilan zavodlar, do'konlar, turar-joy binolarini oziqlantiradigan energiya ishlab chiqariladi. Issiqlik inshootlarining asosiy harakatlantiruvchi kuchi bug 'generatorlaridir. Va suvda ishlaydigan an'anaviy qozonlardan farqli o'laroq, bug 'sifatiga qo'yiladigan talablar ancha yuqori. Shunday qilib, CHPda suvni tozalash- zavq qimmat va butun tizimni to'g'ri ishga tushirish uchun ehtiyotkorlik bilan tayyorlanishi kerak.
Mini-CHPda suvni tozalashning optimal sxemasi
bo'ladi samarali sxema IESda suvni kerakli sifatga yetkazish ko‘p millionlab mablag‘ni talab qiladi. Har kuni tozalanadigan suv hajmi juda katta, kiruvchi suvning sifati har xil bo'lishi mumkin va bu barcha kiruvchi ma'lumotlar uchun byudjet juda kichik.
Bunday bosqichlarga ega tozalash tizimi, agar suvni birlamchi tozalashsiz, asosiy manbadan olish sharti bilan eng yaxshi ishlaydi.
Yuqori sifatli bug 'olish uchun ko'p mehnat qilish kerak. Mini-CHPdagi suvni tozalash va an'anaviy qozonxonadagi bir xil maydon o'rtasidagi asosiy farq nima? Qozon yoki bug 'generatoriga kiradigan har qanday suyuqlik kamida yumshoq bo'lishi kerak. Bundan tashqari, suv tizimga kirishdan oldin ham, tizimdan chiqqandan keyin ham tozalanadi. Buning sababi shundaki, tozalashdan keyin juda ko'p chiqindilar qoladi. Va ularni tashlash uchun siz ularni tozalashingiz kerak.
Davolash sxemalarining dolzarbligi isbotlanishi shart emas. Ular quvurlarni, qozonlarni va bug 'turbinalarini to'g'ridan-to'g'ri korroziyadan va keraksiz aralashmalardan kelib chiqadigan shikastlanishdan himoya qilishga yordam beradi. Xuddi shu tarzda, sxema ohak shakllanishi bilan bog'liq muammoni hal qilishga yordam beradi. Mutaxassislarni jalb qilmasdan tizimni yig'ish juda xavflidir. Siz ishlaydigan o'rnatishingizni osongina o'chirib qo'yishingiz yoki tozalanmagan suv olishingiz mumkin. Ammo mutaxassis xato qilishi mumkin. Har bir inson o'z xulosalarini tasdiqlaydigan biror narsaga muhtoj. Va birinchi navbatda, bu qurilmalarning tarkibiga tegishli. Birinchidan, siz suvning tarkibini baholashingiz kerak, keyin esa variantlarni taklif qilishingiz kerak. Ushbu qoida har qanday mijoz tomonidan esda tutilishi kerak.
Bu yoki boshqa yo'l, lekin har qandayining asosiy vazifasi tuman isitish har qanday mamlakatda hamon yuqori sifatli xomashyodan foydalanish mavjud. Va butun protsedura uchun imkon qadar kamroq pul sarflashga harakat qiling.
Bugungi kunda mutaxassislar quyidagilarni taklif qilishadi:
Yangi tozalash va yumshatuvchi qurilmalar;
Reaksiyalarning tez o'tishi uchun oksidlovchi moddalardan foydalanish;
Nivelirlash uchun neytralizatorlardan foydalanish salbiy ta'sir korroziya jarayonlari, masalan.
Eng muhimi, isitish inshootlarida suvni gazsizlantirish bosqichiga olib kelish uchun membrana teskari osmos qurilmasi ishlatiladi. Bu nozik filtr va faqat tozalangan suv bilan ishlaydi. Ushbu turdagi eng maqbul qurilma deyarli barcha organik erigan aralashmalarni, ayrim turdagi bakteriyalarni va metall tuzlarini olib tashlashga yordam beradi.
Bug 'turbinalari uchun suvni dezinfeksiya qilish bir xil darajada muhimdir. Agar bu bajarilmasa, bakteriyalar o'zlarining iflos ishlarini juda tez bajaradilar. Turbinaning sirtlari yashil va silliq bo'ladi.
Bunday holda, ozonizer eng ekologik toza qurilma sifatida eng yaxshi ishlaydi. Bu juda yaxshi ishlashi bilan demineralizatsiyalangan suvni olishga yordam beradi. Va u kimyoviy moddalarni talab qilmaydi. Ozon, siz bilganingizdek, uchta atomdan iborat kislorod bo'lib, u moddalarni yangi shakllanishlarni chiqarmasdan oksidlanishiga yordam beradi. Bundan tashqari, u ham metallar, ham tuzlar bilan ishlaydi. Suv nafaqat dezinfektsiyalangan, balki kislorod bilan to'yingan holda ham olinadi, bu ham uning afzalliklarini beradi. Chunki ozonator issiqlik stansiyalari va mini-CHPlarda ommaviy ravishda qo'llaniladi, chunki uning mavjudligi va ishlashi bilan u suvdan ortiqcha tuzlar va ortiqcha temir ionlarini olib tashlashga yordam beradi. Ushbu bosqichdan so'ng, faqat erigan gazlarni yo'q qilish kerak. Va umuman olganda, suv demineralizatsiya qilingan va foydalanishga tayyor. Ozonlashning yomon tomoni shundaki, u qimmat, ishlab chiqaruvchi o'simliklarni tashish mumkin emas va energiya xarajatlari juda yuqori. Shunung uchun ommaviy foydalanish hali ozonizatorlar yo'q.
IESda suvni zamonaviy va malakali tozalashning yana bir muhim xususiyati avtomatik boshqaruvdir. Bunday yirik korxonalarda qo'lda nazorat qilmasdan qilish juda muhimdir. Odamlar - bu mashhur "inson omili" tufayli doimiy muammolarning paydo bo'lishi. Lekin ularsiz ham qilolmaysiz. Chunki kimdir mashinalarni boshqarishi kerak.
Va yana bir juda muhim muammo har qanday yoqilg'i-energetika tizimi - ohak konlari. Mini-CHPda qattiqlikni to'liq yo'q qilish uchun o'z vaqtida koagulyantlar bilan flokulyantlar ham ishlatilgan. Qaynatish ham ishlatilgan. Ammo keyin barcha ohak qozon ichida qoldi. Mini-CHP tizimlari uchun yengillik faqat ohakni olib tashlash uchun reagentsiz usullar ixtirosi bilan keldi. Hikoya magnit ta'sir qilish va ultratovush bilan boshlandi. Bugungi kunda elektromagnit shkalani olib tashlash vositalari samaraliroq ishlaydi.
Bug' generatorlari mutlaqo toza bug'da ishlaydi, hech qanday aralashmalarsiz. Past sifatli bug'dan foydalanish ishlab chiqarishda katta yo'qotishlarga, samaradorlikni yo'qotishga va natijada turbinaning ishdan chiqishiga olib keladi. Shu sababli, bug' tipidagi CHPda yuqori sifatli suvni tozalash ishning asosiy yo'nalishlaridan biridir.
Bu erda suvdan aralashmalarni olib tashlash usuli katta rol o'ynaydi. Bunday uskunaning ishlashida tozalash inshootlarining bug 'turbinalari va tegishli uskunalar ishlab chiqarilgan mamlakatga bog'liqligi kabi xususiyat mavjud. Shu bilan birga, bug 'qozonlarida suv tarkibining nozik muvozanatini saqlash muhimdir.
Ushbu turdagi isitish moslamalari uchun eng qulay tozalash inshootlari murakkab (masalan, Gendos kompleksi). Ularning yordami bilan suvdan ko'proq zararli aralashmalarni yo'q qilish mumkin va shu bilan birga, kimyoviy moddalar nazorat ostida va dozalangan tarzda va avtomatik ravishda AOK qilinadi. Dezinfektsiyalash vositalari bilan ishlaganda, suvga kiritilgan reagentlarni optimal tozalashni ta'minlash uchun o'zgartirish mumkin.
Tuzlar majmuasi bug 'uskunasiga olib keladigan katta zarardan tashqari, bu zararga hissa qo'shadigan temir tuzlari ham mavjud. korroziyaga va zangga olib kelishi mumkin. Va natijada uskunaning ishdan chiqishi.
CHP zavodlarida suv tozalash tizimlari uchun klassik filtrlar to'plami yumshatgichlarni ham o'z ichiga olishi kerak. Suv ta'minoti tizimlaridan birlamchi suv, hatto bunday suvni tozalash majburiy bo'lsa ham, turli xil qo'shimchalarga ega bo'lishi mumkin. Qattiqlik, temir tuzlari va ba'zida bakteriyalar ko'pincha kiradi.
Ko'pchilik bakteriyalar, albatta, viruslar yoki kasallik qo'zg'atuvchi bakteriyalar yoki chirigan bakteriyalardir, deb hisoblashadi. Ammo bugungi kunda doimiy ravishda suv bilan ishlaydigan asbob-uskunalarda bezli bakteriyalar ham mavjud. Bu erda ular infektsiya o'choqlarini ham yaratishi mumkin, faqat siz ular bilan bir oz boshqacha tarzda kurashishingiz mumkin. Ba'zida tizimga kiritilgan maxsus flokulyantlar yordam berishi mumkin.
Temir tuzlarining ortiqcha konsentratsiyasi bilan vaziyatni tuzatishga nima yordam beradi? Ma'lumki, ular uch xil bo'lishi mumkin - temir temir, temir temir va temir bakteriyalar. Uch valentli temir ajralish uchun eng qulay hisoblanadi. U allaqachon oksidlangan shaklga ega va tezda cho'kadi.
Shu bilan birga, ikki valentli suvda erigan tuzlar shaklida mavjud. Va eng katta qiyinchilik uni trivalentga, ya'ni cho'kmaga aylantirish kerak bo'lganda boshlanadi. Buning uchun reagentlar va havo shaklida oksidlovchi moddalar mavjud. Isitish inshootlarida ko'pincha reagentsiz oksidlovchilar qo'llaniladi, bu turbinalar uchun xavfsizroqdir va keyinchalik yog'ingarchilik va ortiqcha qo'shilgan reagentlarni yo'q qilish bilan kamroq savollar tug'iladi.
Qozonxonalar suvni oldindan tozalashsiz qila olmaydi. Bu ham standartlarda, ham davlat qoidalarida aniq ko'rsatilgan. nazorat qilish. Har qanday kombinatsiyalangan issiqlik elektr stantsiyasi qozondan oldingi suvni tozalash tizimini ishlab chiqish va o'rnatish bo'yicha xizmatlar ko'rsatadigan kompaniyani tanlashi kerak.
Bunday tizimlarda suvni yumshatish shkala konlarining shakllanishi va rivojlanishining oldini olish kabi muhim emas. Shuning uchun, yumshatuvchi tizimlarni qidirish cho'kindi tozalagichlar yo'nalishi bo'yicha aniq amalga oshirilishi kerak. Ammo buning uchun yumshatish printsipi mos keladi - ya'ni qattiqlik tuzlarini yo'q qilish yoki o'zgartirish. Kationik filtrlar yoki elektromagnit filtrlardan foydalanish yaxshidir.
Suvni tozalashda yana bir muammo - kislota-baz muvozanatining darajasi. Yumshatish bilan u juda kamayadi va yuqori darajadagi ifloslanish bilan u yuqori bo'ladi. Shuning uchun kerakli darajani doimiy ravishda ushlab turish kerak. Agar bu bajarilmasa, korroziyaning rivojlanishi rag'batlantiriladi. Shunday qilib, CHPning normal ishlashi uchun suvni gidroksidi qilish kerak bo'ladi. Buning uchun CHPdagi suv tozalash tizimiga maxsus daraja sensori o'rnatilgan. Mana, daraja oshib ketganda, u tizimga kiritiladi kerakli miqdor ishqor.
Juda yuqori darajadagi tozalashga ega suvni olish uchun ikki bosqichli o'rnatishlardan foydalanish mumkin. Membrana turi, bu sizga organik aralashmalarsiz deyarli bo'sh suv olish imkonini beradi. Uni erigan gazlardan tozalashgina qoladi. Shunday qilib, elektr stansiyalari uchun suvni tozalash har qanday boshqa tizimga qaraganda, hatto yirik metallurgiya korxonalari uchun ham ancha muammoli.