Kirish Bob Badiiy matnda teng tarkibli qo’shma gaplar


O`xshatish ergash gapli qo`shma gap o`xshatish ergash gapni bosh gapga bog`lovchi vositalar



Yüklə 195,5 Kb.
səhifə8/12
tarix08.05.2023
ölçüsü195,5 Kb.
#109883
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Kirish Bob Badiiy matnda teng tarkibli qo’shma gaplar (1)

O`xshatish ergash gapli qo`shma gap o`xshatish ergash gapni bosh gapga bog`lovchi vositalar. O`xshatish ergash gapli qo`shma gaplarda bosh gapdan anglashilgan harakat, holat, belgi-xususiyat ergash gapdagi voqea-hodisa, belgi-xususiyatga o`xshatiladi. Masalan: Otabek ko`zini to`ldirib binoga qaradi, go`yo u bu qarashda o`z sevgani bilan vidolashar edi. (A.Qodiriy)
O`xshatish ergash gap bosh gap bilan quyidagicha bog`lanadi:
1) –dek, -day qo`shimchasini olgan fe`lning sifatdosh shakli orqali: Bahor faslining do`la yomg`irlari bo`lganidek, kelinlik gashtining ham o`ziga yarasha qiyinchiliklari bor. (U.Abduazimova)
2) fe`lning sifatdosh shakli –gan egalik qo`shimchasi kabi, singari ko`makchilarini keltirish bilan: Daryo suvi qancha oqqani bilan kamaymagan kabi, odam qalbi dunyo-dunyo shodligu, tog`-tog` qayg`u-alamlarni sig`dira olarkan.
3) fe`lning –guncha ravishdosh shakli bilan: Tiz cho`kib yashaguncha, tik turib o`lgan yaxshi.(Maqol)
4) fe`lning –sa shart mayli shakli vositasida: Bahor kunduzlari naqadar chiroyli bo`lsa, kechalari undan ham chiroyli bo`lishiga intiladi.(H.Shams)
O`xshatish ergash gap bosh gap bilan yuqorida sanab o`tilgan vositalar bilan birikkanda, o`xshatish ergash gap bosh gapdan oldin keladi.
5) –ki aniqlov bog`lovchisi orqali: Oppoq nozik yuzi quyoshda shunday tiniq ko`rindiki, go`yo u nurdan yaratilganday.(O)
bu bog`lovchi bilan birikkanda, o`xshatish ergash gap tarkibida xuddi,go`yo,go`yoki kabi bog`lovchilar ham ishtirok etadi. Bosh gap tarkibida esa o`xshatish ma`nosini kuchaytirib, ta`kidlab ko`rsatish maqsadida shunday, shunchalik, shu qadar kabi nisbiy so`zlar qo`llanadi: Ba`zan o`xshatish ergash gap bosh gap bilan faqat go`yo, go`yoki bog`lovchisi orqali bog`lanishi mumkin.
Masalan: Tabiatdan allaqanday g`ayri tabiiy jimjitlik hukmron, go`yo dalada hamma ishlar qilib bo`linganday.(G`.G`ulom)
Bunday bog`lanishda o`xshatish ergash gap bosh gapdan keyin keladi.
Qo`shma gapning yangicha talqini quyidagicha:
1.Teng bog`lovchili qo`shma gap.
2.Ergashtiruvchi bog`lovchili qo`shma gap.
3.Yuklama vositasida bog`langan qo`shma gap.
4.Nisbiy so`zli qo`shma gap.
5.Faqat ohang bilan bog`langan qo`shma gap.
Shunday qilib, qo`shma gapning yangicha talqini gaplardagi bog`lovchi vositalarga qarab ajratilgan.


    1. Yüklə 195,5 Kb.

      Dostları ilə paylaş:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin