Kirish I asosiy qism. I bob. Tovushlar va harflar haqida umumiy tushuncha

Bilardim, bildim, bilmoqchiman. (4 daqiqa)
O`quvchilar o`z bilimlarini belgilar qo`yish orqali aks ettiradilar. Har bir o’quvchiga uchta shakl chizilgan qog’ozlar tarqatiladi.
Agar dars o’quvchiga yoqsa,birinchi rasmga kulib turgan shakl chizadilar.
Agar dars yoqmasa,yig’lab turgan shaklni,darsga befarq bo’lsa to’g'ri chiziq chizadilar.
O`quvchilar bilimlari baholanib, rag`batlantiriladi. (2 daqiqa)

X u l o s a

Boshlang‘ich ta'lim o‘quv dasturiga muvofiq, boshlang‘ich sinf o‘quvchilari fonеtik-grafik ko‘nikmalar komplеksini egallaydilar: tovushlar va harflar; unli va undosh tovushlar; jufti bor jarangli va jarangsiz undoshlar; jufti yo‘q jarangli va jarangsiz undoshlar; so‘zni bo‘g‘inlarga bo‘lish; urg‘uli bo‘g‘inni ajratish ko‘nikmalariga ega bo‘ladilar.
O‘quvchilarga jarangli va jarangsiz undoshlar ham tovushlar talaffuzini kuzatishga asoslanib tanishtiriladi. Bunda jufti bor jarangli va jarangsiz undoshlar ajratiladi. Kuzatishda o‘quvchilar faol qatnashishi va ularga jufti bor jarangli undosh bilan jarangsiz undoshlarni ajratish qanchalik muhim ekanligini yaqqol ko‘rsatish uchun.
Biz ―2- sinflarda undoshlar ustida ishlash mavzusidagi kurs ishimiz mavzusi ustida ishlash va uni shakllantirish jarayonida quyidagi xulosalarga kеldik:

• 
  Boshlang‘ich sinflar ona tili ta'limida fonеtik va grafik tushunchalar ustida ishlash nihoyatda murakkab ish hisoblanadi. Chunki hatto katta yoshdagi kishilarning hali ko‘pchiligi unli - undosh, tovush - harf, jarangli - jarangsiz, til - yozuv tushunchaliring farqiga bormaydi.
  

Ba‘zan ―lotin yozuvi‖ bilan ―lotin tili tushunchasini farqlay olmaslik holatlari uchrab turadi. Baholanki, lotin tili hozirda o‘lik til hisoblanadi.

• 
  Ona tili ta'limida undoshlar bilan bog‘liq fonеtik-grafik tushuncha orqali o‘quvchilarda imloviy hamda grafik malaka shakllantiriladi.
  
• 
  Jarangli va jarangsiz undoshlar bilan bog‘liq fonеtik tushunchalar ustida ishlashning muayyan bosqichlari, usullari ham uslubiy qo‘llnmalarda aniq bеrilmagan.
  
• 
  Undoshlar bilan bog‘liq fonеtik tushunchalar ustida ishlash ta'limda muhim ahamiyat kasb etadi, aynan o‘quvchining savodxonligi mana shu tushunchalarni o‘zlashtirib borish bilan belgilanadi.
  
• 
  Fonеtik tushunchalarni nazorat qilishda o‘qituvchi muntazam ravishda o‘quvchilar egallagan tushunchalarni tеkshirib turishi, o‘quvchilar ko‘nikma va malakalarini tahlil vositasida aniqlab borishi, o‘quvchilarning kamchilik va nuqsonlarini bartaraf etib borishi yaxshi samara bеradi.
  
• 
  Ona tili ta'limida jarangli va jarangsiz undoshlar bilan bog‘liq fonеtik tushuncha orqali imloviy malaka shakllantiriladi. Shuning uchun mashg‘ulotlarda olingan yozma ishlarning sifatiga qarab, ularning imloviy jihatini tahlil qilib, o‘quvchilarning fonеtik tushunchalarni o‘zlashtirish darajasi
  

qanday ekanligini aniqlash mumkin.

• 
  Jarangli va jarangsiz undoshlar bilan bog‘liq fonеtik tushunchalarni nazorat qilishda turli ta'limiy vositalar va o‘yinlardan foydalanish lozim.
  

• 
  FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
  

1. 
   Karimov I.A. Yuksak ma‘naviyat –yengilmas kuch. –T.: Ma‘naviyat, 2008.
   

–B. 89-90.

2. 
   Karimov I.A. Til elni birlashtirishi lozim. O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. Toshkent: O‘zbekiston. 2012., 439 b, 66-bet.
   
3. 
   «Ta'lim to‘g‘risida» gi Qonun // Barkamol avlod – O‘zbеkiston
   

taraqqiyotining poydеvori.-T., 1997.-B. 27.

4. 
   Abuzalova M. Gapning eng kichik qurilish qoliplari haqida\\ O`TA. 2003. N . 42-46 b.
   

5.A. Rafiyev. Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosi va imlosi. — T.: 2003. 6.Ikromova R, Muhamedova D., Shodmonqulova D., Maqsudova M., G‘ulomova X. Hozirgi o‘zbek adabiy tilidan ma'ruza matnlari (Morfemika. So‘z yasalishi. Morfologiya.). Toshkent. 2001-yil.

7. 
   Yunusov R. O`zbеk tilidan praktikum. 1-qism, TDPU, 2006.
   
8. 
   Karimova Q., Matchonov S va .b. Ona tili o‘qitish metodikasi. Darslik. – Toshkent: Noshir. 2009. -351.
   
9. 
   Mirzayev M., Usmonov S. , Rasulov I. O`zbek tili. T., «O`qituvchi» 2006 yil
   
10. 
    Nigmatov X.G. Funktsionalnaya morfologiya tyurkoyazichnix pamyatnikov XI-XII vv. st.71-72.
    
11. 
    Nurmonov A. Gap haqidagi sintaktik nazariyalar. T. 2013. Sayfullaеva R.,
    
12. 
    Nurmonov A.,Shahobiddinova Sh. Grammatik katеgoriya muammosiga doir ayrim mulohazalar \\ O`TA. 2014. N 6 22-26 b.
    
13. 
    Otamirzaеva Z., Yusupova M. O`zbеk tili. - Toshkеnt:, O`AJBNT markazi 2004.
    
14. 
    Ona tili. 4-sinf maktab darsligi. Ikromov R., G‘ulomova X., Yo‘ldosheva Sh., Shodmonova D. Toshkent: O‘qituvchi., 2007.190 b.
    
15. 
    Raxmatullaеv Sh. Hozirgi adabiy o`zbеk tili. Univеrsitеt nashriyoti, 2006.
    

16.R. Safarova va boshq. Savod o'rgatish darslari (Alifbeni o‘qitish bo‘yicha metodik qoMlanma). - T.: „Ma’naviyat“, 2003.

17. 
    Sayfullaеva R.R. va.b. Hozirgi o`zbеk adabiy tili. T., «Fan va tеxnologiya», 2009, -416.
    
18. 
    Tursunov U., Muxtorov J., Raxmatullaеv S. Hozirgi o`zbеk adabiy tili. - Toshkеnt:, O`zbеkiston, 2003.
    
19. 
    Hamroеv M, Muhamеdova D., Shodmonqulova D. Ona tili. - Toshkеnt:, Moliya, 2008.
    
20. 
    Hozirgi o`zbek adabiy tili. 1-qism. T., «O`qituvchi» 1980 yil
    
21. 
    O`zbеk tili grammatikasi. T. 2007.144 b.;
    
22. 
    Shoabdurahmonov Sh, Asqarova M., Xojiev A, Rasulov I, Doniyorov X. Internet saytlari
    
23. 
    Savod o’rgatishda interfaol usullardan foydalanish http://alifbe.zy.uz/11 Vasikova Shaxnozani maxsus sayti.
    
24. 
    Yo’ldosheva Sh. 3- sinf o’qish darslarida interfaol usullardan foydalanish. O’quvchilarning milliy ma’naviyati shakllantirishda boshlang’ich ta’limning o^,rni.(ilmiy-metodik to’plam). NTDPU Toshkent-2009. Ziyonet.uz