Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Og‘ir betonning ishlatilishi 
Og‘ir beton asosan temirbeton va armaturasi avvaldan taranglangan
temirbeton konstruksiyalar tayyorlashda ishlatiladi. Siqilishdagi mustahkamligiga
nisbatan og‘ir beton quyidagi loyixa markalarga bo‘linadi: M50, M75, M100,
M150, M200, M250, M300, M350, M400, M450, M500, M600, M700 va M800.
YUqori markadagi betonlar (M500-M800) armaturasi avvaldan taranglangan

---

---

konstruksiyalarni tayyorlashda ishlatiladi. Og‘ir beton asosida tayyorlangan

armaturasi avvaldan taranglangan temirbetonning kirishishi va yuk ta’sirida vaqt
bo‘yicha deformatsiyalanishi kam bo‘ladi.
O‘ta yuqori markadagi betonlar M600-M1000 yuqori markadagi
portlandsement, yuqori sifatli to‘ldirgichlar asosida tayyorlanadi, S S 0,27-0,45
bo‘ladi. YUqori markadagi betonlar majburiy
aralashtiradigan betonqorgichlarda tayyorlanadi, kombinatsiyalashgan
usullarda (yuk ostida titratish, titratish-presslash va boshqalar) zichlashtiriladi.
YUqori markadagi betonlarni ishlatish konstruksiyaning ko‘ndalang kesim
o‘lchamlarini kamaytiradi, armaturani 10-12% tejaydi, boshlang‘ich sutkalarda
normal sharoitda mustahkamligi tez o‘sgani uchun termoishlov berishga zarurat
bo‘lmasligi mumkin.
Og‘ir betonning cho‘zilishdagi mustahkamligi quyidagicha (kg m
3
): 10,
15, 20, 25, 30,35, 40. Og‘ir betonning cho‘zilishdagi mustahkamligining yuqoriligi
yo‘l va aerodrom qoplamalari, gidrotexnik beton va boshqa maxsus beton turlarini
olishda muhim ahamiyatga egadir. Og‘ir beton yuqori darajada edirilishga,
radioaktiv nurlarga, biologik muhitlarga, sovuqqa va harorat ta’siriga bardoshli
bo‘ladi. Bu maxsus xossalari og‘ir betondan maxsus temirbeton konstruksiyalar
tayyorlashda foydalaniladi.
Mayda donali beton yupqa va armotsement konstruksiyalar tayyorlashda
ishlatiladi. Mayda donali beton tarkibida yirik to‘ldirgich bo‘lmasligi sababli
sementning miqdori ko‘payadi, shu sababli kirishishi va yukdan vaqt bo‘yicha
deformatsiyalanishi yuqori bo‘ladi. Mayda donali betonlar engil va mustahkam
qobig‘li yopma temirbeton konstruksiyalar, konstruksiyalarni kuchaytirishda
torkret tarkiblar tayyorlashda ishlatiladi.
Nazariy savollar
1.
Betonning kompozitsion strukturasini tushuntirib bering.
2.
Betonlarni klassifikatsiyalab bering.
3.
Beton to‘ldirgichlariga qo‘yiladigan texnik talablarni aytib bering.
4.
Betonning qulay joylanuvchanligi bo‘yicha klassifikatsiyasini
tushuntirib bering.
5.
Betonning asosiy xossalarini aytib bering.
6.
Beton qorishmasini tayyorlash texnologiyasi asosiy jixatlarini
tushuntirib bering.
7.
Beton qorishmasini qanday zichlashtirish usullarini bilasiz?
8.
Beton qotishini ta’minlash usullari qanday?
9.
Quruq issiq iqlim sharoitida beton quyish texnologiyasi jixatlarini
aytib bering.

---

---

10. Qishda beton quyish texnologiyasida qanday omillarga ahamiyat

beriladi?
11. Engil betonlarning klassifikatsiyalab bering.
12. Engil betonlarning asosiy xossalarini gapirib bering.
13. YAcheykali betonlarning qanday turlarini bilasiz.
14. Betonning maxsus turlarini va ularning qaerda ishlatilishini
tushuntirib bering.