Китабхана информасийа технолоэийалары

XVII FЯSIL 
Kitabxana texnologiyasыnыn effektivliyinin 
qiymяtlяndirilmяsi 
 
17.1. Kitabxana texnologiyasыnыn effektivliyinin 
gюstяricilяri vя meyarlarы 
Sosial institut kimi kitabxanalardan istifadячilяr  цчцn 
optimal olan mцddяtя, istяdiyi keyfiyyяtdя informasiya mяh-
sullarы  vя xidmяtlяrinin mцxtяlif  чeшidlяrinin onlara чatdыrыl-
masы yolu ilя  cяmiyyяt tяrяfindяn sяnяd resurslarыnыn effektli 
istifadяsi tяlяb olunur. Иnformasiya mяhsullarы vя xidmяtlяrinin 
kitabxana istehsalы  vя keyfiyyяtinin effektliliyinin qiymяtlяn-

 
240
dirilmяsi, tяdqiqatчыlarыn vя praktiklяrin diqqяt mяrkяzindя 
yerlяшir.  
ИFLA tяrяfindяn hazыrlanmыш universitet vя digяr elmi 
kitabxanalarыn iш effektivliyinin юlчцlmяsi цzrя Beynяlxalq rяh-
bяrlikdя, keyfiyyяtin idarя edilmяsi  цzrя  iшin mяzmunu  ашаьы-
дакы кими mцяyyяnlяшdirilmiшdir:  
•
 
Kitabxananыn vя istifadячilяrin яsas qrupunun 
missiyasыnыn tяyini; 
•
 
Иstifadячilяrin mюvcud olan vя ya tяxmin edi-
lяn tяlяbatlarыnыn цzя чыxarыlmasы; 
•
 
Uzunmцddяtli mяqsяdlяrin vя  qыsamцddяtli 
vяzifяlяrin mцяyyяnlяшdirilmяsi; 
Cяdvяl 20 
MARC verilяnlяr bazasыna verilяnlяrin daxil edilmяsi 
prosesinin aьыrlыьы (zяhmяti) 
 
№  Яmяliyyatыn adы Normativ 
sяnяddя 
mюvqenin 
№si 
Юlчц 
vahidi 
Ишin 
hяcmi
Vaxt 
normasы 
(saatla) 
1 2 
3 
4 
5 
6 
1.  Komplektlяшdirmя 
шюbяsindяn dюvri 
nяшrlяrin qяbulu 
3.4.1.1 Bir 
partiya 
1 0.18 
2.  Dюvri nяшrя baxыш 3.8.7 
Adы  
1 
0.05 
3.  Jurnal mяqalяlяrinin 
analitik tяsviri 
3.3.17 Biblio-
qrafik 
tяsvir 
1 0.17 
4.  Aчar sюzlяrin qeyd 
edilmяsi 
3.8.17 Aчar sюz 7  0.07 
5.  Jurnal mяqalяsinin 
predmetlяшdirilmяsi. 
Mяtnin tяhlili, rubri-
kanыn tяyini 
3.3.69 Predmet 
rubrikasы
3 0.07 
6.  Jurnal mяqalяsinя 
annotasiyanыn tяrtib 
edilmяsi 
3.8.16 Anno-
tasiya 
1 0,5 

 
241
7.  Jurnal mяqalяsinin 
indekslяшdirilmяsi 
3.3.33 
Иndeks 3 0,05 
8  Verilяnlяr baza-
sыnda biblioqrafik 
yazыnыn redaktя 
edilmяsi 
3.3.71 Yazы  
1 
0.058 
18  Biblioqrafik yazы-
nыn MARC VB-na 
keчirilmяsi 
3.2.13 Yazы  
1 
0,05 
 Yekun: 
 
 
 
 
1,758 
 
•
 
Tяlяbatlara adekvat olan xidmяtlяrin yara-
dыlmasы; 
•
 
Bu xidmяtlяrin imkan daxilindя maksimum 
yцksяk sяviyyяdя tяqdim edilmяsi; 
•
 
Ишin effektivliyinin юlчцlmяsi vя onun qarшыya 
qoyulan mяqsяdlяrlя tutuшdurulmasы; 
•
 
Ишin effektivliyinin daim yцksяldilmяsi  цчцn 
шяraitin yaradыlmasы; 
•
 
Иstifadячilяrin tяlяbatlarыna vя sorьularыna 
diqqяt atmosferinin yaradыlmasы, yцksяk keyfiyyяtli 
xidmяtin tяmin edilmяsi. 
Яnяnяvi olaraq, effektivlik dedikdя, kitabxananыn, bu 
effektivliyin fяaliyyяt gюstяrmяsi mяqsяdinя nail olmaq sяviy-
yяsi, keyfiyyяt dedikdя isя effektivliyin tяrkib hissяsi, istifadя-
чilяrin sorьularыnыn tяmin edilmя dяrяcяsini vя xidmяtin rahat-
lыьыnыn xarakterizя edilmяsi nяzяrdя tutulur. Kitabxana texno-
logiyasыnыn ayrы-ayrы komponentlяri (resurslar, proseslяr, mяh-
sul vя xidmяtlяr), kitabxana xidmяti (sorьularыn tяmin edilmя 
tamlыьы, operativliyi, dяqiqliyi, xidmяt mяdяniyyяti) vя  bцtцn-
lцkdя kitabxana fяaliyyяti (kitab tяminatы, fondun dюvriyyяsi, 
oxunma dяrяcяsi, kitabxanaya gяliш  vя s.) bir qayda olaraq, 
qiymяtlяndirmя obyektlяri kimi чыxыш edirlяr. 
Арды 

 
242
Problemin mahiyyяti – effektivliyin vя keyfiyyяtin adek-
vat юlчцlяrinin (gюstяrici vя meyarlarыnыn) axtarышыndan, onlarыn 
nomenklaturasы  vя hesablama metodikasыnыn  яsaslandыrыlmasы 
ilя baьlы yanaшmalarыn mцxtяlifliyindяn ibarяtdir. Xцsusi  яdя-
biyyatыn tяhlili, kitabxana-biblioqrafiya fяaliyyяtinin qiymяt-
lяndirmя meyarlarы vя gюstяricilяri kimi tяtbiq olunan proses vя 
nяticяlяrin yцzlяrlя xarakteristikasыnы  цzя  чыxarmaьa imkan 
verdi. Bu чoxluьu qaydaya salmaq, яsaslы  dяlillяrя  gюrя onu 
diferensasiya etmяk vя s. bu kimi cяhdlяr istяnilяn nяticяni ver-
mir. Bu, “meyar” vя “gюstяrici” anlayышlarыnыn semantik ba-
xыmdan birmяnalы olmamasы, kitabxana fяaliyyяtinin чoxamilli 
olmasы,  qiymяtlяndirilmяsi gяrяk olan xarakteristikalarыn say 
чoxluьu, konkret mяhsul vя xidmяt prosesinin,  yaхуд keyfiy-
yяtinin effektivliyini kompleks шяkildя  яks etdirяn inteqral 
gюstяrici vя meyarlarыn yaradыlmasыnыn mцrяkkяbliyi ilя 
яlaqяdardыr.  
Terminoloji situasiyanыn ixtisaslы  tяhlili, V.M.Motыlyo-
vun kitabxana elmi vя tяcrцbяsindя miqdar tяdqiqatlarыna hяsr 
olunmuш elmi monoqrafiyasыnda verilmiшdir. Burada, tяdqiqat-
чы, “gюstяrici” vя “meyar” anlayышlarыnыn ilkin mяnasыnы  mцяy-
yяnlяшdirir.  
“Gюstяrici” – “obyektin mцяyyяn qяdяr  юlчцlяn xцsu-
siyyяtidir vя o, bilavasitя digяr,  юlчцlmяyяn xцsusiyyяtin miq-
dar xarakteristikasы цчцn istifadя olunur” (mяsяlяn, kitab veri-
liшi – kitabxana fondunun istifadя  gюstяricisi, sitatыn verilmяsi  
– sяnяdin dяyяrinin, qiymяtliliyinin gюstяricisidir vя s.). 
“Meyar” – “qiymяtlяndirmя gюstяricisidir vя onun hяc-
mi, idarяetmя  qяrarlarыnыn hazыrlanmasы zamanы “yaxшы”-“pis” 
gюstяricilяrin mцnasibяti kimi qяbul edilir” (mяsяlяn, statistik 
qanun 80/20 meyar mяnasыnы ifadя  dя bilяr: effektli istismar 
olunan kitabxana fondunda - 80% kitab veriliшi 20% mцhafizя 
vahidini tяmin edir). 
Gюstяricilяrin miqdar mяnasы bilavasitя hesablamalarыn 
nяticяsindя (sorьunun yerinя yetirilmя mцddяti, iш yerinin iшыq-
landыrma dяrяcяsi) vя ya mцrяkkяb (inteqral, toplu) gюstяri-
cilяrin (kitab veriliшi intensivliyinin яmsalы, kitabxana xidmя-
tinin tamlыьы, kitabxana iшinin toplu indeksi) formalaшmasыna 
imkan verяn hesablamalarыn nяticяsindя alыna bilяr. Vacib he-

 
243
sablamalar цчцn ilkin verilяnlяrin toplusu mцxtяlif metodlarla 
aparыlыr. Onlarыn iчяrisindя aшaьыdakыlarы qeyd etmяk olar: 
•
 
Kitabxana fяaliyyяti nяticяlяrinin uчotuna 
яsaslanan statistik metodlar (asudя vaxt tяd-
birlяrinя gяliшin miqdarы); 
•
 
Aparыcы  mцtяxяssislяrin qiymяtlяndirmя  mü-
lahizяlяrinin uчotuna  яsaslanan ekspert me-
todlar (axtarыш strategiyasыnыn  яsaslandыrыl-
masы; indekslяшdirmяnin dяrinliyi vя tamlыьы); 
•
 
Hissetmя orqanlarы vasitяsilя  aшkar edilяn 
яlamяtlяrin tяhlilinя  яsaslanan orqanoleptik 
metodlar (tяsvir vя  mяtnlяrin surяtinin alыn-
ma keyfiyyяti; tяrtibatыn bяdii ifadяliлиyi); 
•
 
Real vя potensial istifadячilяrin fikirlяrinin 
toplanыlmasы  vя  tяhlil edilmяsinя  яsaslanan 
sosioloji metodlar (xidmяt mяdяniyyяti, ki-
tabxana mцhitinin rahatlыьы); 
•
 
Nяzяrя alan vя nяzarяt edяn sцni шяraitlяrin 
yaradыlmasыna яsaslanan eksperimental 
metodlar (istifadячilяrin vaxtыna qяnaяt, in-
formasiya resurslarыnыn istifadя effektliliyi). 
Gюstяrici vя ya meyar statusuna malik olacaq qiymяt 
юlчцlя bilmяlи vя bir sыra keyfiyyяt tяlяblяrinя cavab vermяlidir 
ki, onlarыn da sыrasыna aшaьыdakыlar aiddir: 
•
 
Шяrhin aydыnlыьы; 
•
 
Иstifadяnin sadяliyi; 
•
 
Prinsipial яsaslara sюykяnяn birmяnalы qiymяt- 
   lяndirmя qяrarlarыnыn mцmkцnlцyц; 
•
 
Subyektiv vя ikimяnalы mцlahizяlяrin istisnasы,  
   etibarlыlыьы. 
Texnoloji sistemlяrin fяaliyyяtinin  чoxmeyarlы prinsipi 
hяr bir texnoloji altsistemin (resurs, proses, idarяetmя altsis-
temlяrinin)  юzцnцn effektivlik gюstяricisi vя meyar yыьыmыnыn 
olmasыnы tяlяb edir. Kitabxana istehsalыnыn чox nomenklaturalы 
olmasы, istehsal olunan mяhsul vя xidmяtlяrin mцxtяlifliyi ki-
tabxana servisinin keyfiyyяtinin qiymяtlяndirilmяsindя diferen-

 
244
sasiyalы yanaшmanы tяlяb edir. Gюstяrici vя meyarlarыn formaya 
salыnmыш yыьыmы aшaьыdakы kimi olmalыdыr: 
•
 
Tam – bцtцn  яhatяli xarakteristikalarы  яhatя 
etmяli; aktiv – tяhlil zamanы iшlяk olmalы; 
•
 
Qalыqsыz olmalы – mцxtяlif amillяrin tяsirinin 
uчotu zamanы tяkrarlanmaya yol verilmяmяli; 
•
 
Minimal, ancaq qiymяtlяndirilяn obyektin, 
prosesin obyektiv xarakteristikasы  цчцn kifayяt-
edici olmalыdыr. 
Чoxmeyarlы yanaшmanыn tяrяfdarlarы (Y.N.Stolyarov, 
M.Y.Dvorkina, L.И.Kuшtanina, L.A.Dubrovina vя s.) kitabxa-
na xidmяtinin, kitabxana fяaliyyяtinin ayrы-ayrы  gюstяricilяri, 
kitabxana birliklяrinin fяaliyyяti яsasыnda effektivliyin inteqral 
meyarlarыnыn tяшkilinя  cяhd gюstяrirdilяr. Bцtцn qыsaca ifadя 
edilmiш tяlяblяrя eyni qiymяtin verilmяsinin mцrяkkяbliyi – ef-
fektivliyin vя ya keyfiyyяtin vahid meyarыnыn formalaшmasыnыn 
problematikliyini tяyin edir. 
Obyektin, konkret vяzifяnin hяlli  цчцn  яhяmiyyяt kяsb 
edяn bir gюstяricinin  яsas xцsusiyyяtlяrini xarakterizя edяn 
gюstяricilяr iчяrisindяn seчim etmяnin mцmkцnlцyц real gюrц-
nцr (bir yazыnыn (qeydin) яsas aьыrlыьы  vя ya maya dяyяrinin 
verilmiш qiymяti biblioqrafik gюstяricinin, verilяnlяr bazasыnыn 
hazыrlanmasыnыn iqtisadi effektivlik meyarы ola bilяr; sorьunun 
юdяnilmяsi dяqiqliyinin mцяyyяnlяшdirilmiш gюstяricisi isя infor-
masiya axtarышыna  яsaslanan xidmяtin keyfiyyяt meyarы ola 
bilяr). 
Effektivlik meyarlarы kimi tяqdim olunan qiymяtlяndir-
mяlяrin bюyцk яksяriyyяti sorьularыn юdяnilmя tamlыьы vя ope-
rativliyi gюstяricilяrinя яsaslanыr. Onlarыn elmi яsaslandыrыlmasы 
vя  tяcrцbi tяtbiqi yolunda maneяlяrdяn biri xidmяtin tamlыьы 
anlayышыnda birmяnalыlыьыn olmamasыdыr. Sяnяd xidmяtinin 
tamlыьы aшaьыda qeyd olunanlarla mцяyyяnlяшdirilir: 
a)
 
Xidmяt zamanы relevant (sorьuya uyьun olan) 
sяnяdlяrin miqdarыnыn fonddakы relevant sяnяdlяrin 
(sяnяd kцtlяsi vя ya axыnыnыn) цmumi miqdarыna olan 
nisbяti ilя; 

 
245
b)
 
Tяlяbatчыnыn relevant saydыьы  sяnяdlяrin miqdarыnыn 
цzя чыxarыlan (vя ya verilяn) sяnяdlяrin цmumi miq-
darыna olan nisbяti ilя; 
c)
 
Иstifadячilяrin sorьularыna uyьun kitab veriliшinin 
цmumi miqdarыnыn dяqiq formalaшmыш  tяlяblяrin 
цmumi miqdarыna nisbяti ilя; 
ç)   
Birbaшa olaraq, xidmяt operativliyindяn asыlы olan   
      hяcm gюstяricisi kimi mцяyyяnlяшir (istifadячilяrin    
      sorьularыnыn operativ юdяnilmяsi xidmяtin tamlыьыn 
      dan xяbяr verir) vя s. 
Baza gюstяricisinin qeyri - mцяyyяnliyi kitabxana fяaliy-
yяtinin effektivlik meyarыnыn hesablanmasыndakы  dцrцstlцyц 
шцbhя altыna alыr vя bu istiqamяtdя  nюvbяti elmi axtarышы 
stimullaшdыrmыш olur. 
Nюvbяti paraqrafda kitabxana texnologiyasыnыn effek-
tivliyi, informasiya mяhsullarы  vя xidmяtlяrinin keyfiyyяtinin 
tяyini цчцn mцmkцn yanaшmalar xarakterizя olunacaqdыr.   
 
17.2. Kitabxana fяaliyyяtinin sosial effektivliyinin         
        mцяyyяnlяшdirilmяsi ilя baьlы yanaшmalar 
Effektivlik (цmumi sistem mяnasыnda) – sistemin fяaliy-
yяti nяticяsindя yaranan vя onun mяqsяdlяrinя uyьun gяlяn 
effektin fяaliyyяt xяrclяrinя olan nisbяtidir. 
E = N / X 
Burada, E – effektivlik, N – nяticя, X – onlara sяrf 
olunan xяrclяrdir. 
Kitabxanaya eyni zamanda hяm sosial, hяm dя texno-
loji sistem kimi baxmaq olar. Kitabxana fяaliyyяtinin sosial 
effektivliyi  юzцnц, bilavasitя insanыn mцxtяlif elmi, istehsal, 
tяdris,  шяxsi tяhsil vя s. fяaliyyяt sahяlяrindя istifadячilяrin 
informasiya tяlяbatlarыnыn  юdяnilmяsinin yekun mяqsяdlяri 
vasitяsilя  gюstяrir. Ona gюrя  dя kitabxana fяaliyyяtinin sosial 
effektivliyinin  юlчцlmяsi – kitabxana tяrяfindяn istifadячilяrin 
tяlяbatlarыnыn uчotu ilя birlikdя qarшыya qoyulan mяqsяdlяrя 

 
246
nail olmaq sяviyyяsinin qiymяtlяndirilmяsinin mahiyyяtindяn 
ibarяtdir. 
 Belя bir fikir mюvcuddur ki, sosial effektivlik yalnыz 
keyfiyyяt qiymяtinin tяsiri altыna dцшцr. Onun adekvat 
gюstяricilяrinin axtarышы – kitabxana elmi vя  tяcrцbяsinin  яsas 
problemlяrindяn biri sayыlыr. Onun hяlli istiqamяtindя mцmkцn 
yanaшmalarы nяzяrdяn keчirяk. 
И.M.Frumin funksional effektivlik anlayышыndan istifadя 
еdяrяk, onu яsas funksiyalarыn kitabxanalar tяrяfindяn yerinя 
yetirilmя effekti kimi xarakterizя edirdi. Tяdqiqatчыlarыn fikrin-
cя, bu effekt qeydiyyata alыnmыш oxucularыn sayы  vя onlarыn 
fяallыq gюstяricilяri ilя qiymяtlяndirilя bilяr (gяliшlяrin, kitab 
veriliшinin, yerinя yetirilяn biblioqrafik arayышlarыn sayы vя s.). 
Kitabxana statistikasы gюstяricilяri (dюvriyyя, kitab verili-
шi, kitab tяminatы, abonentlяrin sayы  vя s.) vasitяsilя kitab-
xananыn fяaliyyяt effektivliyini ifadя etmяk mяqsяdilя  gюstя-
rilяn  чoxsaylы  cяhdlяr, onun fяaliyyяtinin obyektiv (yцksяk 
dюvriyyя, kitab tяminatыnыn aшaьы olmasы ilя baьlы ola bilяr) vя 
(sistemli deyil) natamam  яks olunmasы planыnda zяifdir. Ef-
fektivliyin toplu indekslяrinin riyazi modellяшdirilmяsi, kitab-
xana statistikasыnыn mцxtяlif gюstяricilяrinin mцrяkkяb 
kombinasiyasы yolu ilя  hяyata keчirilir (fondun hяcmi, poten-
sial istifadячilяrin kitabxana xidmяti ilя  tяmin edilmя faizi, 
oxunma dяrяcяsi, tяqdim olunan informasiya materiallarыnыn 
miqdarы, bцtцn nюv xidmяtlяr  цzrя  rяdd cavablarыnыn sayы, 
kitabxanalarda keчirilяn tяdbirlяrя  gяliшlяrin miqdarы  vя s. 
hesaba alыna bilяr). 
Bu nюv indekslяr ilkin verilяnlяrin toplanmasы prosesinin 
aьыrlыьыndan, hesablamalarыn mцrяkkяbliyindяn vя  яsaslы  шяrh-
lяrin problematikliyindяn ictimaiyyяt tяrяfindяn geniш  шяkildя 
qяbul olunmur.  
ИFLA sяnяdlяrindя kitabxana statistikasы ilя effektivliyin 
юlчцlmяsi arasыndakы fяrqя olan diqqяt qeydя alыnыr: 
1.
 
Kitabxana statistikasы pozitiv mяlumatlarda 
cяmlяшir. O, kitab veriliшini, istifadячilяrin sayыnы, 
fondlarыn hяcmini, iш saatыnы  nяzяrя alыr vя 
kitabxananыn istifadячilяri olmayan insanlar 
haqqыnda, fondun istifadя olunmayan hissяsi 

 
247
haqqыnda, kitabxana rяflяrindя qalan nяшrlяr 
haqqыnda mяlumat vermir; 
2.
 
Statistika  resurslar (iшчi heyяt, fondlar), xidmяt 
(kitab veriliшi, sorьuya cavablar) haqqыnda dяqiq 
mяlumatlarыn asan alыnmasы mцmkцn olan sahя-
lяrdя  mцntяzяm olaraq toplanыr.  Ишin effektiv-
liyinin  юlчцlmяsi, alыnmasы  чяtin olan informa-
siyanы tяlяb edir: soraq xidmяtindя iшчi heyяt ki-
fayяt qяdяrdirmi?  Иstifadячilяr relevant cavablar 
alыrlarmы? Yaradыlan kolleksiya istifadячilяrin 
tяlяbatlarыna uyьun gяlirmi? 
3.
 
Effektivliyin qiymяtlяndirilmяsi, verilяnlяri mц-
qayisя etmяyя vя mяs: mцяyyяn tematika цzrя ki-
tab veriliшinin (eyni predmet sahяsinin komp-
lektlяшdirilmяsi ilя (fondun hяcmi, yeni daxil 
olan  яdяbiyyatыn miqdarы ilя) mцqayisяdя) miq-
darыnыn uчotu ilя birlikdя onlarы  dяyiшmяyя im-
kan verir; 
4.
 
Ишin effektivliyinin юлчцлмяси, “subyektiv” mяlu-
matlarы, ilk nюvbяdя xidmяt haqqыnda istifa-
dячilяrin fikrini “obyektiv” mяlumatlara  яlavя 
edir; 
5.
 
Effektivliyin  юlчцlmяsi – юlчцlяrin nяticяlяrini 
kitabxananыn mяqsяdlяri ilя яlaqяlяndirir. 
ИFLA-nыn universitet vя digяr elmi kitabxana seksiya-
sыnыn iшчi qrupu kitabxana iшinin effektivliyinin vя keyfiyyяtinin 
юlчцlmяsi metodikasыnыn elmi vя  tяcrцbi cяhяtdяn  яsaslandы-
rыlmasы  цzrя  bюyцk iш  hяyata keчirmiшdir. Seksiya tяrяfindяn 
чap olunan “Rяhbяrlik” яsasыnda sosial effektivlik gюstяricilяri-
nin, onlarыn  юlчцlmяsi vя hesablanmasы metodlarыnыn tяxmini 
nomenklaturasыnы modellяшdirmяk olar. Bu cцr modellяr mцяy-
yяn tamamlamalardan sonra kitabxana fяaliyyяtinin effek-
tivliyinin  юlчцlmяsinin iшчi alяtlяri qismindя menecmentin 
keyfiyyяti sisteminin kitabxanalarda tяtbiqi zamanы tяlяb oluna 
bilяrlяr (cяdvял 21).    
 

 
Ъядвял 21 
Китабхана ишинин сосиал еффективлийинин эюстяриъиляри 
 
Effektivlik 
gюstяricisinin adы 
Юlчц metodlarы 
Gюstяricilяrin hesablanmasы 
metodikasы 
Kitabxananыn vя onun vasitяlяrinin цmumи istifadяsi 
Иstifadячilяrin яhatя 
edilmяsi 
1.
 
Kitabxana statistikasыnыn tяhlili     
2.
 
Telefon vasitяsilя mцsahibя 
3.    Anket sorьusu  
Kitabxananыn oxucularыnыn miq-
darыnыn potensial istifadячilяrinin 
sayыna olan nisbяti 
Kitabxananыn iш cяd-
vяlinin oxucularыn 
tяlяbatlarыna uyьun-
luьu  
 
Sorьu 
Kitabxananыn iш cяdvяlinin dяyiш-
dirilmяsi ilя baьlы istяklяrini bil-
dirяn oxucularыn sayыnыn dindiril-
miш oxucularыn цmumi sayыna olan 
nisbяti 
Fondun keyfiyyяti 
Komplektlяшdirmя-
nin keyfiyyяti 
1.
 
Ekspert rяyi 
2.
 
Fondun tяrkibinin etalon siyahы ilя 
    (fondun kataloqu ilя)  mцqayisяli   
     tяhlili 
Fondda mюvcud olan яdяbiyyatla-
rыn sayыnыn ekspert siyahыsыnda 
qeyd edilяnlяrin sayыna olan 
nisbяti 
 
248 

 
Effektivlik 
gюstяricisinin adы 
Юlчц metodlarы 
Gюstяricilяrin hesablanmasы 
metodikasы 
Fondun istifadя 
dяrяcяsi 
1.
 
Kitabxana statistikasыnыn tяhlili 
    Иstifadячilяrin юz hesabatlarы 
2.
 
Яlfяcinlяrdяn vя etiketlяrdяn istifa-  
     dя  
3.
 
Gizli mцшahidя  
Fondun dюvriyyяsi 
Predmet sahяlяri 
цzrя fonddan 
istifadя 
1.
 
Kitabxana statistikasыnыn tяhlili  
2.
 
Komplektlяшdirmяyя чяkilяn 
xяrclяrlя yeni daxil olan 
яdяbiyyatlarыn vя kitab veriliшinin 
(predmet sahяlяri цzrя) sayы 
arasыndakы asыlыlыьыn  mцqayisяli 
tяhlili   
 
1. Bir predmet sahяsi цzrя kitab 
veriliшinin sayыnыn цmumi kitab ve-
riliшinin sayыna olan nisbяti  
2.
 
Kitab veriliшinin sayыnыn illik 
daxil olmalarыn (predmet sahяlяri 
цzrя) sayыna olan nisbяti  
3.
 
Kitab veriliшinin sayыnыn maliy-
yяlяшdirmяnin hяcminя (predmet 
sahяlяri цzrя) nisbяti  
Иstifadя olunmayan 
sяnяdlяr 
1.
 
Mцшahidя  
2.
 
Kitab veriliшi uчotunun 
verilяnlяrinin tяhlili   
Tяlяb olunmayan sяnяdlяrin sayы-
nыn alt fondda olan sяnяdlяrin 
цmumi sayыna olan nisbяti     
Effektivlik 
gюstяricisinin adы 
Юlчц metodlarы 
Gюstяricilяrin hesablanmasы 
metodikasы 
249 
Арды 

 
Kataloqun keyfiyyяti 
Ad цzrя axtarыш 1.
 
Gizli mцшahidя  
2.
 
Anket sorьusu  
1.
 
Mцvяffяqiyyяtli axtarышыn sяviy-
yяsi – istifadячi tяrяfindяn tapыlan 
sяnяdlяrin sayыnыn kataloqdakы re-
levant sяnяdlяrin цmumi sayыna 
olan nisbяti  
2.
 
Иstifadячi tяrяfindяn edilяn 
sяhvlяrin sяviyyяsi –istifadячinin 
sяhvi цzцndяn tapыlmayan sяnяd-
lяrin sayыnыn kataloqdakы relevant 
sяnяdlяrin цmumi sayыna olan nis-
bяti  
3.
 
Kitabxana tяrяfindяn yaranan 
sяhvlяrin sяviyyяsi  kitabxanada 
yaranan sяhv цzцndяn tapыlmayan 
sяnяdlяrin sayыnыn kataloqdakы 
relevant sяnяdlяrin цmumi sayыna 
olan nisbяti  
 
Predmet rubrikasы 
цzrя axtarыш  
1.
 
Gizli mцшahidя  
2.
 
Anket sorьusu  
3.
 
Kitabxanaчы ilя mцsahibя  
Иstifadячi tяrяfindяn tapыlan sя- 
nяdlяrin miqdarыnыn kataloqdakы 
relevant sяnяdlяrin цmumi sayыna 
olan nisbяti  
250 
Арды 

 
Fondda sяnяdlяrin яldя edilmяsinin mцmkцnlцyц  
Komplektlяшdirmя-
nin operativliyi 
Mцшahidя 1.
 
Sifariшin operativliyi – sяnяdin 
чap olunduьu gцn ilя kitabxana tя-
rяfindяn edilяn sifariш gцnц arasыn-
dakы vaxt  
2.
 
Чatdыrыlmanыn operativliyi –ki-
tabxananыn etdiyi sifariш gцnц ilя 
sяnяdin kitabxanaya daxil olduьu 
gцn arasыndakы vaxt  
Effektivlik 
gюstяricisinin adы 
Юlчц metodlarы 
Gюstяricilяrin hesablanmasы 
metodikasы 
Kitablarыn 
iшlяnilmяsi 
operativliyi 
1.
 
Sяnяdlяrin avtomatlaшdыrыlmыш   
     iшlяnilmяsi verilяnlяrinin tяhlili  
2.
 
Uчot sяnяdlяrinin tяhlili  
3.
 
Mцшahidя  
Яdяbiyyatыn kitabxanaya daxil ol-
masы, iшlяnilmяsi vя rяflяrdя dцzц-
lцшц tarixlяri arasыndakы vaxt inter-
valы  
Яldя edilmяnin 
mцmkцnlцyц 
1.
 
Anket sorьusu  
2.
 
Eksperiment  
1.
 
Daxilolma яmsalы – daxil olan 
sяnяdlяrin sayыnыn istifadячi tяrяfin-
dяn soruшulan sяnяdlяrin цmumi 
sayыna olan nisbяti  
2.
 
 Kataloqlaшdыrma яmsalы – ka-
taloqda tяqdim olunan sяnяdlяrin 
sayыnыn daxil olan sяnяdlяrin цmumi 
sayыna olan nisbяti  
251
Арды 

 
3.
 
Mцvяffяqiyyяtsiz axtarышыn яm-
salы – istifadячi tяrяfindяn tapыlan 
sяnяdlяrin sayыnыn kataloqda olan 
relevant sяnяdlяrin sayыna olan 
nisbяti  
4.
 
Kitab veriliшi яmsalы – kitab ve-
riliшindя tяqdim edilmяsi mцmkцn 
olan sяnяdlяrin miqdarыnыn istifadячi
tяrяfindяn tapыlan sяnяdlяrin sayыna 
olan nisbяti  
5.
 
Evя kitab veriliшinin яmsalы –evя 
verilяn sяnяdlяrin sayыnыn verilmяsi 
mцmkцn olan sяnяdlяrin sayыna nis-
bяti  
6.
 
Dцzgцn dцzцlцш яmsalы – dяqiq 
dцzцlmцш sяnяdlяrin sayыnыn evя 
verilmяsi mцmkцn olan sяnяdlяrin 
sayыna nisbяti  
7.
 
Mцvяffяqiyyяtli axtarыш яmsalы – 
rяflяrdя tapыlan sяnяdlяrin sayыnыn 
rяflяrя dцzцlmцш sяnяdlяrin sayыna 
nisbяti  
 
252 
Арды