Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
sohasidagi rivojlanish, milliy chempionatlar, xalqaro musobaqalar ommaviy tashkilotlar bilan 
birgalikda o
ʻ
tkaziladi va bu hamda turizm sohasini ham rivojlantiradi. Turizm va sport 
vazirligi tashkil etilganligi bilan bu sohada katta ishlar amalga oshirilayotganligi kuzatib borib, 
bunday ishlarni qo
ʻ
llab-quvvatlash zarurdir. 
Foydal
anilgan adabiyotlar ro‘yxati:
 
1.
“Спортивный туризм в России (справка)”. Федерация спортивного туризма 
России. 2020.
2.
 
Sport turizmi | Uzbekistan Travel - Uzbekistan Travel 
3.
https://uzbekistan.travel 
› sportivniy
-turizm 

---

234
www.
kokanduni.uz 
O‘ZBEK TURIZMNING IQTISODIYOTDA TUTGAN O‘RNI.
 
Ulug’bek Valiyev
 
Qo‘qon universiteti talabasi,
 
Omonjon Umarov 
Qo‘qon universiteti
 
o‘qituvchisi 
 
Annotatsiya:
Jamiyatdagi aholi ma'lum bir qatlamining turizm sohasi va uning turlari, 
respublikada turizmning fao
liyati, undagi islohotlar to‘g‘risidagi ma'lumotlarga ega bo‘lish, 
shu sohaning rivoji va kishilar ma'naviyatini yuksaltirishda bir vosita bo 'lib xizmat qiladi. 
Kalit so‘zlar:
Turizm, turizm turlari, O‘
zbekistondagi turizm oqimi va undagi islohotlar, 
turizmdagi asosiy ko‘rsatkichlar.
Hozirgi zamonamizdagi iqtisodiyoti rivojlangan barcha davlatlarda har bir soha, tarmoq 
va yo‘nali
shlarga alohida e'tibor berilmoqda. Chunki, ular mamlakat iqtisodiyoti rivolanishi, 
aholi turmush darajasini vaxshilanishi va boshga bir gancha omillarga ma lum bir ulushda 
hissa go‘shib, ta'sir ko‘rsatmoqda.
Turizm sohasi xizmat ko‘rsatish sohasini eng ka
tta tarkibiy qismidir. Turizm - bu sayohat 
qilishning bir turi bo'lib, unda kishilar dam olish, biznes qilish, boshqa xalglar madaniyatini 
o‘rganish kabi boshga magsadlar uchun odatiy bo‘lgan muhitdan tashqaridagi joylarga 
sayohat qilish tushuniladi. Hozirgi shiddatli zamonda turizmning bir gancha turlari mavjud. 
Jumladan, rekreatsion turizm, biznes turizm, ekskursiyaviy turizm, ekstremal turizm, madaniy 
va ma'rifiy turizm, VIP turizm, ya'ni qimmatli dam olish maskanlariga tashrif buyurish, 
ekoturizm, tog‘ 
turizmi, etnik turizm, dengiz turizmi va boshgalar. Turizmninmg har bir 
turi
dan o‘ziga yarasha shiddat zavqini, o‘ziga ishonch hissini, jasorat va ma'naviyat kuchini, 
qiyinchiliklari yengib o‘tish va boshga o'ta marogli tarbiyaviy, ibratli his
-
tuyg‘ularni 
olish 
imkoniyatiga ega bo'ladilar. Shu o‘rinda ta'kidlash joizki, turizm mam
lakatdagi bir gator 
mintagalarning igtisodiyoti va madaniyatiga faol ta'sir ko'rsatishdi. Masalan, turizmni faoliyat 
ko‘rsatishi tizimining, sayyohlarga savdo, ijtimoiy
-maishiy, madaniy, tibbiy xizmat 
ko‘rsatishning rivojlanishi bilan yaqindan bog'liqdir.
Turizm b
о
shq
а
s
о
h
а
l
а
rg
а
nisb
а
t
а
n t
е
z t
а
r
а
qqiy et
а
dig
а
n t
а
rm
о
qdir, chunki bu s
о
h
а
m
а
ml
а
k
а
timiz uchun unch
а
lik k
а
tt
а
inv
е
stisiyani t
а
l
а
b qilm
а
sd
а
n riv
о
jl
аnishi mumkin bo’lgа
n 
s
о
h
а
dir. B
о
shq
а
s
о
h
а
l
а
r, juml
а
d
а
n h
а
v
о
, t
еmir yo’l, а
vt
о
m
о
bil tr
а
nsp
о
rti, 
о
vq
а
tl
а
nish v
а
s
а
vd
о
sh
а
h
о
bch
а
l
а
ri, m
е
hm
о
n
хо
n
а
l
а
r riv
о
j t
о
ps
а
o‘shа
j
о
yd
а
turistik 
оb’е
ktl
а
r m
аvjud bo‘lsа
b
е
m
а
l
о
l turizmni riv
о
jl
а
ntirish mumkin. Turizm s
о
h
а
sid
а
gi mut
аха
ssisl
а
rning fikrich
а
, u XXI 
а
srd
а
dunyo miqiyosid
а
eng ustuv
о
r f
о
yd
а
k
е
ltiruvchi s
о
h
а
g
а
а
yl
а
n
а
di. H
о
zir u dunyo 
bo‘yichа
а
vt
о
m
о
bils
о
zlik v
а
n
е
ftni q
а
yt
а
ishl
а
sh s
о
h
а
sid
а
n k
еyin uchinchi o‘rinni egа
ll
а
b 
turibdi. Bu s
о
h
а
dunyo s
а
n
оа
ti v
а
qishl
о
q 
хo‘jа
ligid
аn o‘sib kе
tdil
а
r. Turizmning t
е
z 
riv
о
jl
а
nishig
а
yan
а
bir s
а
b
а
b, u yuq
о
ri d
а
r
а
j
а
d
а
gi k
а
tt
а
ilmiy t
а
dqiq
о
t 
ха
r
а
j
а
tini v
а
quvv
а
tni 
ko‘p sа
rf qil
а
dig
а
n t
ех
n
о
l
о
giyani t
а
l
а
b qilm
а
ydi. Bir
о
q, turizm b
о
shq
а
s
о
h
а
l
а
rni 
riv
о
jl
а
ntirishni t
а
q
о
z
о
qil
а
di. Shu tuf
а
yli ushbu s
о
h
а
bil
аn ko’pginа
х
izm
аt ko‘rsа
tuvchi 
s
о
h
а
l
а
r bir-biri bil
а
n uzviy b
оg’liq rа
vishd
а
riv
о
j t
о
pm
оg’i
l
о
zim. Turizmning yuq
о
ri d
а
r
о
m
а
d 
k
е
ltiruvchi s
о
h
а
bo‘lgа
nligi tuf
аyli ko’pginа
d
а
vl
а
tl
а
r v
а
t
а
dbirk
о
rl
а
r uning riv
о
jl
а
nishi uchun 
k
а
tt
а
e’tibо
r b
е
rm
о
qd
а
l
а
r. Ul
а
r yangi-yangi m
е
hm
о
n
хо
n
а
l
а
rni qurm
о
qd
а
, eskil
а
rini 

---

235
www.
kokanduni.uz 
r
е
k
о
nstruksiya qilib t
а’mirlа
m
о
qd
а
, q
а
ysiki ul
а
rni h
а
m j
а
h
о
n st
а
nd
а
rtl
а
ri t
а
l
а
bl
а
rig
а
m
о
sl
а
shtirm
о
qd
а
. Bung
а
birgin
а
S
а
m
а
rq
а
nd sh
а
hrid
а
qurilg
аn o‘nlа
b sh
ах
siy 
m
е
hm
о
n
хо
n
а
l
а
rni mis
о
l k
е
ltirish mumkin. Ul
а
r h
е
ch kimning t
а’ziqi yoki ko‘rsа
tm
аsisiz o‘z 
t
а
sh
а
bbusl
а
ri bil
а
n qurilg
а
n 
оb’е
ktl
а
rdir. M
а
qs
а
di shu s
о
h
а
ni riv
о
jl
а
ntirib k
а
tt
а
f
о
yd
а
о
lish. 
Bu es
а
o’z nа
vb
а
tid
а
, turizmni riv
о
jl
а
ntirish uchun eng muhim 
о
mill
а
rd
а
n biridir. Bugungi 
globallashuv jarayonida qariyb barcha mamlakatlar iqtisodiy faoliyatida turizm sektori yuqori 
daromad manbai sifatida alohida ahamiyatga ega. Mazkur sohaning mamlakat iqtisodiy-
ijtimoiy hayotiga ta‘siri nafaqat valyuta tushumi, ish o‘rni
yaratish, kichik biznes va xususiy 
tadbirkorlikni rivojlantirish, balki ajdodlardan meros qolgan madaniyat va qadryatlarning 
saqlashning bosh omilidir.
Turizm rivojlanishidagi hozirgi zamon tendentsiyalari uning ham jahon iqtisodiyotiga 
ham alohida mamla
katlar va mintaqalar iqtisodiyotiga ta’siri ortib borayotganligini 
ko’rsatmoqda. Turizm aholining o‘ziga hos ehtiyojlarini qondirishga qarat
ilgan faoliyatni 
amalga oshirib milliy iqtisodiyotning yirik mustaqil sohaga aylanib bormoqda. Ushbu 
ehtiyojlarning xilma xilligi tufayli nafaqat turistik korxonalar balki boshqa soha korxonalari 
ham qatnashib xalq xo’jaligi kompleksi rivojiga multiplikativ ta’sir etadigan omillardan biri 
sifatida turizm namoyon bo’ladi. Bundan tashqari turizm insonlarning asosiy ehtiyo
jlaridan 
biri bo‘lib, insonlarga fan texnika taraqqiyoti jadal rivoji, mehnat intensivligi natijasida 
vujudga keladigan his-hayajon va psixo
logik salbiy ta’sirlarni kamaytirishda sezilarli ko‘mak 
beradi. Ko’pgina mamlakatlardan farqli o‘laroq turizm sohasi
yetarlicha rivojlanmagan 
O‘zbekistonda turizm industriyasi rivoji pul tushumlari ko’payishi, ishsizlik darajasini 
pasaytirish, mamlakat ijtimoiy-
iqtisodiy holatini barqarorlashtirishning bir yo’nalishi sifatida 
davlat tomonidan tartibga solish jarayonlarini faollashtirish, turistik xizmatlar bozorini 
o’rganish, turistik ta’lim tizimini kengaytirish, muayyan mintaqalar rivojini ta’minlaydigan 
dasturlarni ishlab chiqishni talab etadi. 
Turizm umumiy iqtisodiy o’sishga kam rivojlangan hududlarning rivojlanishi
ga 
ko’maklashadi. Yaxshi rivojlanmagan hududlarda turistik markazlar ochish ko’pgina 
davlatlarning asosiy usuli xisoblanadi. Tog’ va qishloq
joylarida turistik markazlarning tashkil 
qilinishi shu joylarning o’zlashtirilishiga aholi turmush sharoitining qandayligiga bog’liq. 
Turizm rivojining kelajagini aniqlash uchun avvalo moddiy-texnika bazasi, turistik resurslar 
ko’lami mazkur turistik maxsulotga bo’lgan talabni chuqur o’rganish lozim. Bu ishda turistik 
resurslar bahosini haddan tashqari oshirib yubormas
lik lozim. Masalan, ma’lum bir 
mintaqadagi tarixiy yodgorlik faqat shu joyning o’zi uchungina qiziqarli bo’lishi mumkin, 
xalqaro maydonda es
a boshqa ko’plab yodgorliklarning u qadar ahamiyati bo’lmasligi 
turistlarni o’ziga jalb qilmasligi mumkin va shuning
uchun ham bunday tumanlarda moddiy 
texnika bazasini yaratishdan ko’p foyda olish amri mahol. Shunday qilib, tumanda barpo 
etilgan turistik markaz uning rivojlanishiga olib keladi. 
“O‘zbekiston bo‘ylab sayohat qil” dasturining amalga oshirilishi mamlakatda
sayyohlik 
madaniyatining rivojlanishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatdi. Mamlakatda ichki sayyohlarning 
umumiy soni 2016-yildagi 8,8 milliondan 2019-yilda 14,7 millionga, 2021-yilda esa 15 
milliondan oshgan. Bu haqda Turizm va madaniy meros vazirligi ma’lum qildi. .So‘nggi 4 yil 
ichida O‘zbekistonda 833 ta yangi mehmonxonalar: yirik, o‘rta va kichik mehmonxonalar 
foydalanishga topshirilgan. Joylashtirish fondlarining umumiy soni 1442 taga yetgan. Bunda 

---

236