Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz parchalar kiritilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Chunki, bu asardan parcha boshlang‘ich sinf “Tarbiya” darsliklarining muqovasida uchraydi, holos. Bu haqida prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev 2020-yil 30-sentyabr kun i o‘qituvchi va murabbiylar kuniga bag‘ishlangan nutqida alohida to‘xtalib o‘tgan: “ Hammamizga ayonki, bugungi murakkab globallashuv davrida jamiyatimizda milliy g‘oya va mafkuraviy immunitetni kuchaytirish, yoshlarimizni turli zararli g‘oya va tahdidlardan asrash, ularni o‘z mus taqil fikriga ega, irodali, fidoyi va vatanparvar insonlar etib tarbiyalash har qachongidan ham dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Shu sababli biz birinchi marta umumta’lim maktablarida “Tarbiya” fanini joriy etmoqdamiz. Ma’rifatparvar bobomiz Abdulla Avloniyn ing asriy qadriyatlarimiz asosida yaratgan “Turkiy Guliston yoxud axloq” asari sharqona tarbiyaning noyob qo‘llanmasi sifatida bugungi kunda ham o‘zining qadri va ahamiyatini yo‘qotgan emas. Biz “Tarbiya” fanining nazariy asoslarini ishlab chiqishda mana s hunday bebaho asarlardan samarali foydalanishimiz zarur”[2,4]. Sharq ta’lim - tarbiyasida ilmni targ‘ib etish, xulq -odob qoidalari islomiy prinsiplarga asoslangan, ta’limiy - axloqiy asarlardagi mundarijalarning o‘xshashligi ular tayangan ma’naviy zaminga bog‘liqdir. Shunday qimmatbaho asarlar ta’sirida yozilgan “Turkiy Guliston yoxud axloq” asari axloqiy va ta’limiy tarbiyaviy asardir. Abdulla Avloniy pedagog sifatida bola tarbiyasining o‘rni haqida fikr yuritib: “Agar bir kishi yoshlig ida nafsi buzulib, tarbiyasiz, axloqsiz bo‘lib o‘sdimi, Ollohu akbar, bunday kishilardan yaxshilik kutmoq yerdan turub yulduzlarga qo‘l uzatmak kabidur”,[3,2] — deydi. Uning fikricha bolalarga tarbiya berishni yoshlikdan boshlamoq kerak. Tarbiya jarayonida ijtimoiy muhit, oilaviy sharoit va bolaning atrofidagi kishilar g‘oyat katta ahamiyatga ega. Abdulla Avloniy pedagogikaga “Pedagogiya”, ya’ni “bola tarbiyasining fanidir”, deb ta’rif berdi. “Tarbiyaning zamoni” bo‘limida tarbiyani yoshlikdan berish zarurligini, bu ishga hamma b irdek mas’ulyat bilan yondashishi kerakligini uqtiradi. “ Bolaning salomati va saodati uchun yaxshi tarbiya qilmak, tanini pok tutmak, yosh vaqtidan maslakini tuzatmak, yaxshi xulqlarni o‘rgatmak, yomon xulqlardan saqlab o‘sdurmakdur . Tarbiya qilguvchilar tabib kabidurki, tabib xastaning badanidagi kasaliga davo qilgan kabi tarbiyani bolaning vujudidagi jahl maraziga “yaxshi xulq” degan davoni ichidan, “poklik” degan davoni ustidan berub, katta qilmog‘i lozimdur”[3,3] degan fikrlari bilan tarbiya qiluvchila rni ya’ni, ota - ona, muallimlar, tarbiyachilarni tabiblarga o‘xshatadi . “Alhosil, tarbiya bizlar uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - yo halokat, yo saodat - yo falokat masalasidur”[3,5] degan fikrlari bilan esa tarbiya bir kishining ishi emasligi, balki, butun jamiyatning ishi ekanligi, bu borada hamma birdek javobgar ekanligini, tarbiya masalasida befarqlik qilinsa alal oqibat bu jamiyat falokatiga sabab bo‘lishini uqtiradi. Bundan tashqari bolaning fikrini erkin bayon eta olishi, tabiyali va bilimli bo ‘lishi uchun badan tarbiyasi muhum ekanligini aytib o‘tadi: “ Badan tarbiyasining fikr tarbiyasiga ham yordami bordur. Jism ila ruh ikkisi bir choponning o‘ng ila terisi kabidur. Agar jism tozalik ila ziynatlanmasa, yomon xulqlardan saqlanmasa, choponning ustini qo‘yib astarini yuvub ovora bo‘lmoq kabidurki, har vaqt ustidagi kiri ichiga uradur. Fikr tarbiyasi uchun mahkam va sog‘lom bir vujud kerakdur”[3,5]. Abdulla Avloniyning fikricha bolaning sog‘lom fikrlay olishi uchun o‘qituvchilar, jismonan sog‘lom qilib tarbiyalashda ota - onalarni mas’uldir. Abdulla Avloniy “Turkiy Guliston yoxud axloq” asarida inson xulqlarini yaxshi xulqlar va yomon xulqlarga ajratadi va bir-birig a qarshi qo‘yadi: “Yaxshi xulq: bir qismi o‘z nafsimizga, bir qismini bir- birimizga qarshu ishlatmak uchun kerakli bo‘lgan yaxshi xulqlar: fatonat, diyonat, islomiyat, nazofat, g‘ayrat, riyozat, qanoat, shijoat, ilm, sabr, hilm, intizom, miqyosi nafs, vijdon, vatanni suymak, haqqoniyat, nazari ibrat, iffat, hayo, idrok va zako, hifzi lison, iqtisod, viqor,xavf va rajo, itoat, haqshunoslik, xayrixohlik, munislik, sadoqat, muhabbat va afvdur”. Yomon xulqlar: Insonlarni saodati abadiyadan mahrum qiladurgan, ja nobi Haq qoshida va xalq nazarida mazmum, hayoti jovidonimiz uc hun masmum bo‘lgan axloqi |