Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- -moliya akademiyasi
|
www.
kokanduni.uz O‘ZBEKISTONDA I SLOM MOLIYASI VA LIZING XIZMATLARI Isayev Oybek Baxramovich, O‘zbekiston Respublikasi Bank -moliya akademiyasi O‘zbekistonda juda katta potensial talabga ega bo‘lgan soha – Islom moliyasi xizmat turlarini keng joriy qilishda lizing xizmat turining imko niyatlari va o‘ziga xos jihatlari, shuningdek ushbu xizmat turini islomiy moliyalashtirishga moslashtirish yo‘llari v a ahamiyati yoritilgan. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti 2020 yil 29 dekabrda Oliy Majlisga yo‘llagan murojaatnomasida «Mamlakatimizda Islom moliyaviy xizmatlarini joriy etish bo‘ yicha huquqiy bazani yaratish vaqt-soati yetib keldi. Bu borada Islom taraqqiyot banki va boshqa xalqaro moliya tashkilotlari ekspertlari jalb etiladi», dedi. Shu asosda 2022 yil 20 aprelda O‘zbekiston Respublikasining “Nobank kredit tashkilotlari va mikro moliyalashtirish faoliyati to‘g‘risida” gi Qonuni chiqdi. Ushbu Qonun O‘zbekistonda birinchi marta “islomiy moliyalashtirish” tushunchasi qonuniy asosga ega bo‘lishiga va davlatimizda islom moliyasining rivojlanishiga turtki bo‘ldi. Mikromoliya tashkilotla ri tomonidan islomiy moliyalashtirishga oid xizmatlar ko‘rsatishga qonunan ruxsat berildi, bunda jismoniy shaxslarga 50 mln.so‘mgacha, yuridik shaxslarga 300 mln.so‘mgacha qarz berish ko‘zda tutilgan. Shuni ta ʼ kidlash kerakki, an ʼ anaviy moliyalashtirish turlari ichida islomiy moliyalashtirishga eng yaqin turi bu lizing xizmati hisoblanadi. Bugungi kunda ingliz tilida “lizing” deb ataluvchi ijara bitimi ham dastlab Murobaha singari moliyalashtirish usuli sifatida ishlatilmagan. Bu shunchaki bir shaxsning mulkini boshqa bir shaxsga kelishilgan muddatga, muayyan to‘lov asosida foydalanish huquqini berish bitimi bo‘lgan. Biroq keyinchalik baʼ zi moliyaviy muassasalar foizga asoslangan uzoq muddatli kredit berish o‘rniga lizingdan moliyalashtirish usuli sifatida foydalana boshlashgan. Ijaraning bir turi borki, u “moliyaviy lizing” deb ataladi va bunda amaliy (haqiqiy) ijaraning bir qancha asosiy xususiyatlari yo‘q. Foizsiz ishlaydigan moliya muassasalari faoliyat boshlagan paytga kelib lizing butun dunyoda moliyal ashtirish usuli sifatida tanilib bo‘lgan edi. Tez orada islom moliya muassasalari ham ijaradan foizsiz moliyalashtirish uchun foydalanish mumkinligini va bu shariatga zid emasligini anglashgan. Shunday qilib, lizing islomiy moliya muassasalari tomonidan qa bul qilingan, ammo ularning ko‘pchiligi “moliyaviy lizing”ni amaliy (haqiqiy) ijaradan ko‘ra ko‘proq foizli moliya amaliyotiga o‘xshash tomonlari borligiga eʼ tibor qaratishmagan. Shu sababli ular an ʼ anaviy moliya muassasalari foydalanadigan lizing shartnom alari namunalaridan hech qanday o‘zgarishlarsiz foydalana boshlashgan, holbuki ularning bir qator shartlari islom qoidalariga mos emas edi. Yuqorida aytib o‘tilganidek, dastlab lizing moliyalashtirish usuli / mahsuloti bo‘lmagan. Biroq, ijara bitimi ma ʼ lum shartlarga rioya qilingan holda moliyalashtirish uchun ishlatilishi mumkin. Albatta bunda “foiz” so‘zini “ijara”ga “ipoteka” (yaʼni ko‘chmas mulkni garovga qo‘yish evaziga olingan kredit)ni “ijaraga olingan mulk”ga o‘zgartirib qo‘yish bilan ish bitmaydi. Lizing va foizli kredit o‘rtasida jiddiy farqlar borki, islom dini talablariga javob bera |