Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.
kokanduni.uz бандлик ҳамда мувозанат” (Employment and Equilibrium) сингари назарий асосларини 1920 йилда нашр қилинган “Фаровонликнинг иқтисодий назарияси” номли китоби ва кейинги том китобларида неоклассик иқтисодиётда “Пигу самараси” остида барча рикларни қамраб олган жиҳатларни ҳамда мувозанатни таъминлашдаги иқтисодий омилларни математик жиҳатдан асослаб берди. [5] Америка иқтисодчи олими Ф.Найт томонидан 1921 йилда нашр қилинган “Риск ва таваккалчилик тушунчаси”, “Риск, таваккалчилик ва даромад” номли китобларида илгари сурилган ғоялар натижасида ишлаб чиқариш ва тадбиркорлик фаолияти банклар томонидан тобора қўллаб - қувватланиши давомида рискни ҳисобга олиш ва унинг учун банклар томонидан шартли тўловлар жорий этилишига олиб келди. [6] Бунинг оқибатида суғурта фаолияти ҳам ривожланиб борди. Юқорида келтирилган иқтисодий асарларида Ф.Найт рискни икки кўринишини ажратган: 1. Рисклар объектив эҳтимоллик кўрсаткичи саналади ва уларни суғурталаш мумкин. 2. Рисклар таваккалчилик оқибатида тадбиркор ўзининг йўқотишалари учун кўзда тутилмаган харажатларни шакллантириш лозим бўлган эҳтимоллик кўрсаткичи. [7] Рискларни ҳисобга олиш натижасида ишлаб чиқариш фаолиятини молиясини бошқаришда “кўзда тутилмаган харажатлар” учун алоҳида миқдор шакллантириладиган ва бу даромаднинг энг юқори 10%га қадар ҳисобга олинадиган ўзгаришларни келтириб чиқарди. Шунингдек, банклар томонидан ишлаб чиқарувчилар билан алоқаларни мустаҳкамлаш мақсадида маълум муддатга қадар ойлик бадал тўлаш эвазига йўқотишларни қоплаш учун маҳсус таклифларни ишлаб чиқди. [8] Рискларни баҳолаш усуллари риск бошқаруви назариясида муҳим босқич саналиб, бунда асосий ҳиссани қўшган француз математик олимлар Б.Паскаль ва П.Фермалар саналадилар. Улар эҳтимоллар назариясига асосан рискни моделлаштиришга муваффақ бўлишди. [9] Бернулли тенгламаси орқали статистик танловлар асосида рискларни баҳолаш усули рискларни бошқариш механизмларини шакллантиришга асос солди. Шу аснода рискларни бошқариш назариясини уч асосий баҳолаш усуллари орқали рақобатбардошлиликни ва барқарорликни оширишда катта аҳамият касб этди: нафлилик назарияси, регрессия ва диверсификация. [10] Yüklə 15,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|