Kokanduni uz
Yüklə 15,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
341 www. kokanduni.uz MAKTABGACHA INKLYUZIV TA’LIM - INKLYUZIV JAMIYAT VA MADANIYAT ASOSI Arslanova Madinaxon Mansurovna “Ta’lim” kafedrasi dotsenti, p.f.f.d. ( PhD) Annotatsiya: Мazkur maqolada so‘z O‘zbekistonda “Inson qadri uchun” g‘oyasi bilan uyg‘unlashgan insonparvar va inklyuziv jamiyat qurish jarayonlarida maktabgacha ta’lim tizimida inklyuziv ta’limning joriy etilishi, uning jamiyat ijtimoiy hayotidagi o‘rni va ahamiyati t o‘g‘risida so‘z boradi. Kal it so’zla r: Maktabgacha ta’lim, inklyuziv madaniyat, imkoniyati cheklangan shaxslar, ijtimoiy muhit, jamoatchilik, ijtimoiylashuv, ijtimoiy institut. Yurtimizda “Inson qadri” uchun degan ezgu g‘oya davlat ijtimoiy siyosatining m azmun- mohiyatini yaqqol ifoda etmoqda . Keyingi yillarda nogironligi bо‘lgan shaxslarning jamiyatning barcha sohalari va jabhalaridagi huquq- manfaatlarini rо‘yobga chiqarish va kafolatlashga yо‘naltirilgan tizimli amaliy ishlar ham yangi bosqichga kо‘tarili b, xalqimizning insonparvarlik madani yati hamda butun dunyoda umume’tirof etilgan andozalar va indekslarga yanada moslashib bormoqda. “Biz О‘zbekistonda olib borilayotgan davlat siyosatining markazida inson va uning manfaatlarini ta’minlashni ustuvor vazifa etib belgiladik. Bu siyosat bir yi l bilan cheklanib qolmasligi, doimo bardavom b о‘lishi barchamizga ayon” [1], degan edi davlatimiz rahbari SH . Mirziyoyev 2022 yil 20 dekabrdagi Oliy Majlis va О‘zbekiston xalqiga Murojaatnomasida. Ma’lumki, bugungi kunda ta’limning barcha bosqichlarida bо‘lgani kabi maktabgacha ta’lim tizimida ham inklyuziv ta’lim faol joriy etilmoqda. Bu borada keyingi yillarda zarur normativ-huquqiy asoslar yaratilib, moddiy- texnik, pedagogik va metodik ta’minot masalalari bosqichma-bosqich hal etilmoqda. Bir s о‘z bilan aytganda, inklyuziv ta’lim maktabgacha ta’limning muhim va ajralmas tarkibiy qismiga, uning umumiy sifati va samaradorligini belgilovchi omillardan biriga aylanmoqda. Inklyuziv ta’limning fuqarolarning ijtimoiy haq -huquqlari qatorida konstitusiyaviy jihatdan mustahkamlanayotganligi esa О‘zbekistonda inklyuziv jamiyatga о‘tish yо‘lidagi eng muhim qadamlardan biri b о‘ldi [2,1]. Birlashgan Millatlar Tashkilotining talqiniga k о‘ra, inklyuziv jamiyat deganda - irq, jins, sinf, hudud, avlod va boshqa farqlarga k о‘ra kamsitilishni inkor etadig an hamda jamiyatning barcha a’zolari uchun о‘zaro hamkorlik va imkoniyatlar muhiti yaratiladigan, ijtimoiy munosabatlarga k о‘maklashuvchi ijtimoiy institutlar mavjud bо‘lgan jamiyat tushuniladi [3,7]. Inklyuziv jamiyatning shakllanishi esa birinchi navbat da jamiyatning barcha a’zolaridan yetuk inklyuziv madaniyatni talab etiladi. О‘zbekiston kabi inklyuziya tushunchasi bosqichma-bosqich kirib kelayotgan mamlakatlarda esa har ikkalasi ham о‘zaro bir -birini t о‘ldirgan holda uz viylikda rivojlanib boradi. In klyuziv madaniyat esa, jamiyatdagi odamlar, uning barcha a’zolarining bir -birlariga nisbatan bag‘rikenglik, insonparvarlik va xavfsiz munosabatida namoyon bо‘ladi. Bunday madaniyat egalari b о‘lgan insonlar turli tafovutlaridan qat’iy nazar bir -birlari bilan jamiyatning barcha sohalarida о‘zaro samarali muloqot va hamkorlik uchun imkon topadilar. Ma’lumki, inklyuziv shakldagi ta’lim dunyo miqyosida ta’limning barcha bosqichlarini qamrab oladiga n va imkoniyati cheklangan shaxslar ta’limi uchun muqobil va maqbul ta’lim shakli, deb e’tirof etilgan. Ya’ni , z amonaviy dunyoda ta’limga umumjamiyat farovonligining bosh omili, insonning asosiy huquqlaridan biri va boshqa huquqlarini ta’minlashning asosi, shuningdek, tinchlik, bag‘rikenglik, inson salohiyatini rо‘yobg a chiqarish va barqaror taraqqiyotning muhim sharti sifatida qaralmoqda. Inklyuziv ta’lim esa, ta’lim maqsadlarining |