Kokanduni uz



Yüklə 15,42 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə658/1070
tarix20.11.2023
ölçüsü15,42 Mb.
#164100
1   ...   654   655   656   657   658   659   660   661   ...   1070
Ilmiy-amaliy konferensiya to‘plami

www.
kokanduni.uz 
yuritishlari va xulosa chiqarishlari, faktlar
ni solishtirib ko‘rishlari, taqqoslashlari va analiz 
qilishlari, juz'iy hamda umumiyni topishlari, oddiy qonuniyatlarni belgilashlari ko‘zda 
tutilgan. 
Rus psixologlarining tadqiqotlarida kichik maktab yoshdagi bolalarda qabul qilishning 
ikki turi; analitik va sintetik turlari ajratilgan. Analitik turda diqqat e'tibor alohida mayda - 
chuydalarga qaratiladi. Sintetik turda umumiy yaxlit holda qabul qilinadi. Ikkala turni bir-
biriga qarama - 
qarshi qo‘yish psixologiyada h
ozirgacha saqlanib keldi. Ammo turli yo
‘nalish 
vakillari buni shunday ta'riflaydilar. Differensial psixologiya uchun perseptiv usullarni 
farqlash muhimdir, chunki bu barcha bolalarda bir xil emas. Bu turdagi individual 
xususiyatlar bolada umrbod o‘zgarmas bo‘lib qolmaydi, ular ontogenez jarayon
ida rivojlanadi, 
nafaqat rivojlanish jarayonida balki pedagogik mashqlar, pedagogik ta'sirlar orqali o‘zgarib 
boradi. Kichik maktab yoshdagi bolalarda mashg‘ulotlar jarayonida namoyon bo‘ladigan 
tafakkurga xos bo‘lgan
uslubni o‘rganish maqsadida A.A. Aleks
eeva va L.A. Gromovalar 
tomonidan ishlab chiqilgan tafakkur uslubini aniqlash so‘rovnomasi o‘tkazilganda, bolalarning 
8,7 % sintezatorlik, 8,7 % idealistlik, 8,7 % pragmatiklik, 56,5 % analitiklik, 17,4 % da 
realistlik uslubining ustunligi aniqlandi. Bolalarning axborotlarni qabul qilishlari bilan 
tafakkur uslublari o‘rtasidagi korelyatsion koeffitsenti Pirson formulasi orqali o‘rganilganda, 
anlitiklik uslubi bilan bilish jarayonlarini rivojlanish ko‘rsatkichlari o‘rta
sida ijobiy aloqalar 
borligi aniqlangan. 
Axborotlarni qayta ishlab chiqish tezligini an'anaviy taxistostopik usul va ko‘z 
harakatini o‘lchash zamonaviy muolajasi yordamida aniqlash mumkin. Taxistaskopik 
tajaribalarda insonlarda bir xil sharoit va bir xil vaqt ichida axborot qabul qilish va qayta 
ishlash qobiliyati har xilligi kuzatilgan[3]. Axborotni qayta ishlash tezligi va sifatini 
o‘rganishning ikkinchi metodik uslubi bu ob'ektlarni ko‘rib chiqish va matnlarni o‘qish 
paytida amalga oshiriladigan ko‘z
harakatlarni o‘lchash va belgilab qo‘y
ishdir. Axborotlarni 
qabul qilish qayd etish paytida sodir bo‘ladi. SHuning uchun fiksatsiyalar davomiyligini 
o‘lchash axborot qabul qilishga qancha vaqt kechishini aniqlashga imkon beradi. Ma'lumki, 
jismni ko‘rgazmal
i tahlil qilish kuzatuvchining bilimi, 
tajribasi va kuzatishlariga bog‘liq. Rus 
psixologlari tomonidan kuchli va kuchsiz asab tizimiga ega bo‘lgan bolalarni o‘yin faoliyatida 
kuzatilganda nigohni fiksatsiya qilish davomiyligi va qaror qabul qilishdagi vaqtda farq 
borligini aniqlaganlar. Kuch
siz asab tizimiga ega bo‘lgan bolalar kuchlilariga qaraganda 
nigohlarini tez va uzoq to‘xtatib turishgan, qarorni sekinroq qabul qilishgan, raqiblarining 
figuralariga emas, o‘z figuralariga ko‘proq e'tibor berishgan. Kuchli asab tizimiga ega bo‘lgan 
bolala
r bir fiksatsiyada juda ko‘p axborot qabul qilishgan, o‘yinning keyingi holatiga ahamiyat 
berishgan. Faol qidiruv axborotini amalga oshirgan.
Narsalarni bolalar tomonidan tartibga solish guruhlash bo‘yicha kuzatilgan
da ikki faza 
aniqlangan. 
1. Axborot qidirish fazasi - 
bunda materialni ko‘rib chiqish amalga oshiriladi va uni 
turlash va toifali tartibga solish rejasi tuziladi. 
2. Tuzilgan rejalar asoslanadi va tekshiriladi. Ammo, differensial psixologik nuqtai - 
nazaridan qaraydigan bo‘lsak, biror individua
l farqlar aniqlanadimi? degan savolga javob 
berishimiz kerak. Albatta bunday farqlar mavjud. Impulsiv va refleksiv bolalarning har xil 
xulqlari aniqlanganligini aytish mumkin. Bunda impul'siv bolalar "O‘xshash jismlarni topish" 
kabi topshiriqlarga duch kel
ganda juda tez javob topadilar. Ammo ko‘p xatolarga yo‘l 
qo‘yadilar. Refleksiv bolalar esa xuddi shunday topshiriqqa ancha ko‘p vaqt sarflaydilar. 
Ammo xatolari kam bo‘ladi yoki umuman bo‘lmaydi.
Bolalarda fazoviy yo‘nalishni rivojlantirish.


595

Yüklə 15,42 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   654   655   656   657   658   659   660   661   ...   1070




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin