Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
balki bolalarni qurshab olgan hayot, tabiatdagi turfa o'zgarishlar, ekalogik vaziyatlar, mehnat 
o'tmish o'zbek xalq qahramonlari bilan ham o'zaro bog'liq bo'lishi lozim. 
Boshlang'ich sinflarda ta'lim jarayonini o'quvchilarning yosh xususiyatlari, fikri, 
xarakteri, tasavvur va tushunchasi, idrok etish qobilyati, irodasi, qiziqishi faolligi kabi ruhiy 
holatlarini o'rganishni taqozo etadi. 
Shunga ko'ra afsona va rivoyatlar o'quvchilarni ruhiyatini o'stirishga xizmat qiladi Vatan 
haqidagi tasavvurlarini boyitib boradi. 
Bola 1-sinfga kelganida taxminan 1300, 1400 atrofida so'z boyligiga ega bo'ladi. Maktab 
ta'limi, o'qituvchilarning pedagogik mahorati bilan unga har kuni 5-6 ta yangi so'z o'rgatiladi 
va bu so'zlar uning lug'atidan joy olishi hamda mustahkamlanishi kuzatilib boriladi. 
O'quvchilarni so'z boyligini oshirishda, uning ruhiyatini shakllanishida afsona va 
rivoyatlarning samarasi kuchli bo'ladi. O'quvchilar bilimini rivojlantirish va uning nufuzini 
oshirishda pedagogik, metodik va psixoplogik tamoyillarga amal qilib, har bir o'qituvchi o'z 
konsepsiyasiga ega bo'lishi va tizimli ravishda bolalar ona tili o'qitishning eng maqul 
uslublarini qo'llash orqali ko'zda tutgan maqsadiga erishishi aniq. O'qituvchi bolalar 
ruhiyatini chuqur o'rganib, ularning har biriga o'ziga xos munosabatda bo'lish, nutqida 
tasviriy vositalarni ishlatishga o'rgatishni taminlash kerak. Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturining asosiy talablardan biri ilg'or pedagogik texnalogiyalarni ta'lim jarayoniga olib 
kirib o'quvchilarni mustaqil bilim olishga, erkin fiklashga o'rgatishdir. DTSdan kelib chiqib 
"Shiroq "afsonasini o'quvchilarga o'rgatishda aqliy hujum metodidan foydalanib, savol, 
javoblar o'tkazamiz bu esa o'quvchilarning ruhiyatini takomillashishida yaxshi natijalarga olib 
keladi. Bu esa o'z navbatida ta'limdagi movafaqqiyatni belgilaydi. 
Dunyo ta'lim tizimiga nazar tashlaydigan bo'lak, yangi islohatlar davrida ta'lim 
tajribalariga tayanib ish tutmoq yaxshi natijalarga olib keladi. Iqtisodiy qudrati jihatidan 
Yaponya jahonda Amirika Qo'shma Shtatlaridan keyin ikkinchi o'rinda turadi. Jahonning 
ko'zga ko'ringan ruhshunoslari va iqtisodchilari Yaponya rivojlanishidagi bu ulkan parvozni 
mamlakatda ta'lim tizimlari taraqqiyutiga berilgan yuqori darajadagi e'tibor samarasi, deya 
qayd etadilar. Turli ta'lim ko'nikmalarini bolalar ongiga singdirish, milliy tarbiyani esa 
boshlang'ich ta'limda shakllantirish, yaponlarga xos fazilatdir. Masalan, 2-sinf o'quvchisi 
ko'pchilik oldida nutq so'zlash qobilyatiga ega bo'lishi, boshlang'ich sinf o'quvchisi suvda 
bemalol suza olishi kerak. Shu bilan birgalikda bolalar milliy qahramonlarini ham yaxshi 
bilmog'i zarur. Yaponyada boshlang'ich sinf o'quvchilari afsona va rivoyatlarni ham 
o'zlashtiormog'i lozim. 
O'zbekiston Respublikasining ta'lim tizimida ham boshlang'ich sinf o'quvchilarining 
milliy tarbiyasi shakllanishida ham afsona va rivoyatlarning o'rni beqiyosdir. Masalan, 
"Shiroq" afsonasida Vatanparvarlik, jasurlik, insoniylik olg'a suriladi. Bu asosda bolalar 
ruhiyati takomillashadi. Afsonalarimizni bolalarga o'rgatishda har xil ilg'or vositalar asosida 
dars jarayonini olib borsak maqsadga erishamiz. 
Rivoyatlar har bir sinf kesimida o'rganiladi. 3-sinf o'qish darsligida yettita rivoyat 
kiritilgan bo'lib, shu rivoyatlarimizdan biri "Ibn Sinoning shogirdlari " rivoyatini quyidagi, 
"To'rt pog'onali" metod orqali dars jarayonini olib boramiz. 
"To'rt pog'onali" metodning bosqichlari quyidagilardan iborat: 

---

711