Kokanduni uz

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

758
www.
kokanduni.uz 
IMKONIYATI CHEKLANGAN BOLALALRNI INKLUZIV TA’LIMGA KIRITISH UCHUN 
ULARNING OTA-
ONALARINI TAYYORLASH YO‘LLARI
 
 
D.Abdupattayeva
Qo
‘
qon universiteti talabasi,
N.Q.Abidova 
Qo‘qon
 universiteti dotsenti 
Pedagogika fanlari boyicha falsafa doktori (PhD) 
 
Annotatsiya 
Maqolada
 
Inklyuziv ta’limga bo‘lgan ehtiyoj uning jam
iyatga va maxsus 
ehtiyojli bolalar uchun imkoniyatlar haqida yoritilgan. Jamiyatda Imkoniyati cheklangan 
bolalarga nisbatan yanglish fikr va munosabatlar bildirilgan. 
Integratsiyalashgan ta’lim haqida 
ma’lumot berilgan.
Kalit 
so‘zlar:
Inklyuziv, integratsiya, reabilitatsiya, funksional, huquq, uzviylik, fikr, 
dialektik, uzviylik
 
Oila har bir inson hayotida alohida о‘rin tutadi. Bola oilada ulg‘ayadi va hayotining 
birinchi yillaridanoq u oiladan xos bо‘lgan hamma narsani oiladan yaxshilik va yomonlikni 
singd
irib, jamoat normalarini, odamlar о‘rtasidagi munosabatlar normalarini о‘rganadi. Oila 
ijtimoiy va tarixiy tajribani bolaga о‘tkazishda, avvalambor, odamlar о‘rtasidagi hissiy va 
ishbilarmonlik munosabatlarining tajribasida manba va vositachilik aloqasi. Shuni inobatga 
olgan holda, biz oila sog‘lom tengdoshlar muhitida bolani tarbiyalash, ijtimoiylashtirishning 
eng muhim institu
ti bо‘lgan va shunday bо‘ladi, deb haqli ravishda taxmin qilishimiz mumkin.
Nogiron bolali oila - 
bu alohida maqomga ega bо‘lgan oi
la, uning xususiyatlari va 
muammolari nafaqat uning barcha a’zolarining shaxsiy xususiyatlari va ular о‘rtasidagi 
munosabatlarning tabiati, balki bolaning muammolarini hal qilish bilan bandligi, oilaning 
tashqi dunyodan yaqinligi, aloqa etishmasligi va tez-tez ishlamasligi bilan belgilanadi. ona, 
ammo eng muhimi - 
nogiron bolaning oilasidagi о‘ziga xos vaziyat, bu uning kasallig
i bilan 
bog‘liq.
Rivojlanishida nuqson bо‘lgan bolaning ommaviy ta’lim muassasasiga qо‘shilib 
ketayotgan oilasi ushbu jarayonda quy
idagi sabablarga kо‘ra faol ishtirok etishi kerak.
Birinchidan: yangi ijtimoiy muhitga kirib, bolada qо‘rquv, bezovtalik hissi paydo bо‘lishi 
mumkin va bu holatda, albatta, yaqin kishining, ota-onani
ng kо‘magi zarur.
Ikkinchidan, ota-ona bolaga uy vazifasi
ni bajarishda yordam berish uchun о‘quv 
jarayonida о‘quvchilarga qо‘yiladigan talablar va talablarni yaxshi bilishi kerak.
Uc
hinchidan: bolaga yangi aloqalarni о‘rnatishda, yangi dо‘stlar bilan tanishishda, о‘zaro 
munosabatlarni tashkil etishda yordam beri
sh muhimdir; sog‘lom bolalarning rivojlanishida 
nuqsoni bо‘lgan bolaning xususiyatlariga munosabati bilan bog‘liq tо‘siqni engib о‘tish kerak. 
Rivojlanishida nuqsoni bо‘lgan bola uchun о‘z imkoniyatlarini tushunishni, kamchiliklarini 
hisobga olishni va shu 
bilan birga о‘zini jamoaning teng huquqli a’zosi sifatida his qilishni 
о‘rganish muhimdir. Bola maktabda u uyda odatlanib qo
lgan yoki ommaviy maktabga 
kirishdan oldin maxsus muassasada bо‘lgan xuddi shunday tejamkor, "issiqxona" sharoitlarini 
yaratadi deb 
umid qilishi mumkin. Amalga oshirilmagan kutishlar haqida paydo bо‘lgan 
kо‘ngilsizliklar, shubhasiz, uning jamiyat bilan etarli darajada birlashishiga tо‘sqinlik qiladi. 
Rivojlanishida nuqsonli farzandi inklyuziv jarayonga kiritilgan ota-ona turli hissiyotlarni 
boshdan kechirishi mumkin. Ota-onada birinchi quvonch va mamnunlik hissi uning farzandi 
maxsus maktabda emas, balki so
g‘lom bolalar bilan oddiy maktabda о‘qishi bilan bog‘liq. 
Ammo yaqin orada bu tuyg‘u ota
-
onalar, о‘qituvchilar va uning bolasini qa
bul qilmaydigan 
sog‘lom bolalarga yо‘naltirilgan ota
-
onalarning chuqur umidsizliklari, ba’zi hollarda 
chalkashliklari yoki hatto tajovuzlari bilan almashtirilishi mumkin. Ushbu muammolarni hal 

---

759