Kokanduni uz

www.
kokanduni.uz 
chiqarishga o
ʻ
rgatadi, shu bilan birga nutqning takomillashuviga katta yordam beradi. Ilk 
matematik tushunchalar bolalarning yoshiga mos tarzda qiziqarli qilib o
ʻ
rgatilsa, samarali 
natijalarga erishiladi. Bolalarda umumiy bilimlar bilan birgalikda o
ʻ
ziga bo
ʻ
lgan ishonch, 
mustaqil fikrlash, o
ʻ
z fikrini chiroyli ifoda eta olish kabi fazilatlar shakllanadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalarda ilk matematik tasavvurlarini shakllantirishning 
rivojlanganligi ularning maktabda sif
atli ta’lim olishini taminlaydi.
Tafakkur 
—
inson aqliy faoliyatining yuksak shakli; ob’yektiv voqe’likning ongda aks 
etish jarayoni. Tafakkur atrof muhitni, ijtimoiy hodisalarni, voqelikni bilish quroli, 
shuningdek, inson faoliyatini amalga oshirishning asosiy sharti sanaladi. U sezgi, idrok, 
tasavvurlarga qaraganda voqelikni to
ʻ
la va aniq aks ettiruvchi yuksak bilish jarayonidir[2]. 
Inson tafakkuri nihoyatda kuchli bo
ʻ
lib, bu kuchning beqiyosligi yoshligidan bilimlarni 
qanday va qancha o
ʻ
zlashtirishiga juda bog
ʻ
liqdir. Pedagog va psixologlarimiz fikricha bola 
yetti yoshgacha insoniyat tajribasining 60-70% ni o
ʻ
zlashtirar ekan, demak mana shu 
yoshgacha bolaga eng kerakli bilimlarni yoshiga mos ravishda berish bolaning kelajakda 
qanday inson bo
ʻ
lishiga juda katta turtki bo
ʻ
ladi.[3] 
Adabiyotlar tahlili. 
Maktabgacha katta yoshdagi bolalarni son-sanoq bilan tanishtirish 
usullari ko‘plab dunyo va mamlakatimiz olimlarining ilmiy tadqiqot ishlarida o‘z aksini 
topgan. 
Shveytsariyalik pedagoglardan J.G.Pestalosi (1746
—
1827) o
ʻ
sha davrda mavjud bo
ʻ
lgan, 
o
ʻ
qitish usullarining kamchiliklarini ko
ʻ
rsatib, bolalarga ma
ʼ
lum ob
ʼ
yektlarni sanashga, 
raqamlar ustida amallarni tushunishga o
ʻ
rgatishni tavsiya qilgan, vaqtni aniqlashni 
ko‘rsatgan. U tomonidan taklif qilingan o‘qiti
sh usullari oddiy elementlardan murakkabroq 
narsalarga o‘tishni, bolalar tomonidan sonlarni o‘zlashtirishni osonlashtiradigan 
vizualizatsiyani keng qo‘llashni nazarda tutadi. J. G. Pestalosining g‘oyalari keyinchalik XIX
-asr 
o‘rtalarida maktablarda matematika o‘qitish sohasidagi islohotlarga asos bo‘lib xizmat qildi. 
F.Frebel (1782-1852) va M.Montessori (1870-
1952) tomonidan yaratilgan sensor ta’limning 
klassik tizimlari bolalarni geometrik figuralar, o‘lchamlar, o‘lchash va hisoblash o‘lchami, 
vazni bo‘yicha ob’yektlar qatorini chizish bilan tanishtirish metodologiyasini taqdim e
tganlar. 
M.Montessori o‘z
-
o‘zini rivojlantirish va o‘z
-
o‘zini o‘rganish g‘oyalariga tayanib, sonlar, 
shakllar, o‘lchamlar, shuningdek yozma va og‘zaki raqamlashni o‘zlashtirish uchu
n maxsus 
muhit yaratish zarurligini tan oldi. Buning uchun u maxsus materialdan foydalanishni taklif 
qildi: sanoq qutilari, o‘nlab bog‘langan rangli munchoqlar, tangalar va boshqalar.
M.I.Vasilyeva, bolalar o‘z faoliyatlaini vaqtga qarab boshqarishni o‘rga
nib oladilar: ish 
sur’atini tezlatish yoki susaytirish , uni o‘z vaqtida tamomlash. Vaqt bo‘yicha mo‘ljal olishni 
rivojlantirib, bolalarni o‘z faoliyatlarini boshqarishga, ajratilgan vaqtdan tejamli va ratsional 
foydalanishga o‘rgatamiz, deb ko‘rsatadi. De
mak, maktabgacha yoshdagi bolalarni vaqt 
haqidagi tushunchalarini shakllant
irishda ular soat millari orqali sonlarni o‘rganadilar vaqt 
ham sonlarda ko‘rsatilishi haqidagi boshlang‘ich bilimlari hosil bo‘ladi.