www. kokanduni.uz Yuqoridagi omillar dunyoqarashni shakllantirishning asosiy voasi
talari bo’lib, insonning
dunyoqarashini shakllanib borishida o’ta muhimdir.
Bolalarning dunyoqarashini shakllantirishda ikkita darajaga e’tibor qaratish kerak.
Birinchisi, ularning kundalik hayotda ko’rgan kechirganlari tajribasi hamda faoli
yati natijasida
to’plagan taavvurlari, qarashlarini tashkil qiladi.
Ikkinchisini, kattalar tomonidan, jumladan ota-
onasi yoki bog’chadagi tarbiyachisi
tomonidan o’zlashtirgan bilim, g’oyalar yig’indisini tashkil etadi. Mazkur dunyoqarshning
shaklantiruvchi bosqichlarning ikkalasi bir-
biri bilan uzviy bog’langan bo’lib, bir
-birini
to’ldiradi. Dunyoqarashni shakllantirish uzoq muddatli, dinamik xususiyatga ega murakkab
jarayon sanaladi. Agar uning qarashlari tizimi ong birligiga tayansa, inson dunyo haqida bir
butun tasavvur hosil qiladi. Bundan kelib chiqadiki, dunyoqarashni shakllantirish bolaning
intellektiga, irodasiga, his-
tuyg’usiga, uning amaliy faoliyatiga ta’sir ko’rsatish bilan bog’liq.
Dunyoqarashning intellektual tarkibiy qismi borliqni bevosita hissiy aks ettirishdan, abstract
tushunchali fikrlashgacha bo’lgan harakatni talab etadi. Bolalarning amaliy faoliyat sohasi
yetarlicha keng bo’lishi mumkin.
Bolaalrning yoshlikda dunyoqarashlarini shakllantirish oila davrasida bolalarning
dunyoqarashini shakllantirishga asosan ertak, kichik hajmdagi hikoyalar va turli xil
o’yinlarining o’rni juda katta bo’ladi.
Bu borada bolalarga metodik yondashuvlar asosiy vazifani bajaradi.
Ta’lim berishda metodlarni qo’llanishi ta’lim oluvchilarning mantiqiy fi
krlashini
shak
llantirish texnologiyasi, o’quvchilarning aqliy qobiliyatini rivojlantirish texnologiyasi
asosida amalga oshiriladi. Tegishli texnologiyalar o’quv
-
tarbiya jarayoning ma’lum tarkibiy
qismi, alohida shaxs sifatlarini shakllantirish, o’quv ko’ni
kma va malakalarini tarkib
toptirishga xizmat qiladi.
Ta’lim berishda bir qator tamoyillar: og’zaki, ko’rgazmali, amaliy, kitob bilan ishlash,
namoysh qilish (video, tasvir orqali) orqali o’ziga xos vasifalari mavjud.
Shu o’rinda shuni aytish kerakki, ta’
lim jarayonida
ta’lim tamoyillari o’z ichiga ta’lim
metodlarini qamrab oladi.
Og’zaki tamoyillarga hikoya, suhbat, tushuntirish, ma’ruza, munomala metodlarini,
ko’rgazmalilik tamoyilda ta’lim berishda ko’rsatib berish orqali, amaliy tamoyillarda mashq,
amaliy, laborator
iya(katta sinflarda), didaktik oyinlar, kitob bilan ishlash tamoyillairda o’qish,
o’rganish, namoyish qilish tamoyllarida ko’rish, nazorat qilish, tasvirlash metodlarida
foydalaniladi.
Bu borada xalq og’zaki ijodi namunalarini va kichik ha
jmdagi asarlarni hikoya qilish
metodi orqali bolalarning his-
tuyg’ulariga, tasavvurlariga ta’sir etib, ularning dunyoqarashini
shakllantirishga, axloqiy me’yor va qoidalarni tushunishga yordam beradi. Yaxshi bayon
tavsifiga ega hikoya axloqiy tushunchalar beribgina qolmay, balki tarbiyalanuvchilarda
madaniy xulq-atvor qoidalariga, ularning shakllanayotgan dunyoqarashiga ijobiy
munosabatning yuzaga kelishiga xizmat qiladi.
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida tarbiyalanuvchilarni maktabga tayyorlash davrida
tajriba o`yinlarini tashkil etish ustida ishlashning eng afzal tomonlarini ta`minlovchi
innovatsion texnologiyalardan va didakik o`yinlardan foydalanib bolaning dunyoqarashini
shakllantirib borish bolaning aqliy tarbiyasini yanada oshiradi. Bolalar aqliy tarbiyaga ega
bo’lishda bilim berib borish, bilish qobiliyaatini, tafakkurini shakllantirishga yo’naltirilgan
pedagogik faoliyatning ta’siri orqali yuzaga keladi.
Bu borada bolalarning dunyoqarashlarining shakllanishida “Ilk qadam” Davlat
dasturining o’rni
juda katta.
“Ilk qadam” Davlat o’quv dasturi bolalarning barkamol shaxs sifatida shakllanishiga
qaratilgan bo’lib, ta’lim
-tarbiya jarayonining maqsadlari, vazifalari, tamoyillari, kutilayotgan