90
bildilar. Ana shu niyatda ulardan biri o’zining o’tkir satirik asari bilan, boshqasi
chuqur ma’noli she’rlari, g’azallari, o’ta ta’sirchan publitsistik maqolalari, falsafiy
asarlari bilan yurt qayg’usi, xalqning dardu-hasratini imkoni boricha bayon etdilar.
Kelajak orzu-umidlari yo’lida ijod qildilar. Yuksak saviyali ilmiy-falsafiy, badiiy,
tarixiy asarlar yozdilar.
Ma’rifatparvarlarning - xalqimiz asl farzandlarining asarlari, ilmiy-falsafiy,
madaniy meroslari ular yashab ijod etgan murakkab davrning mazmunini,
mohiyatini, murakkabliklari va ziddiyatlarini o’zida chuqur va tiniq aks ettirgan
bamisoli tarixiy ko’zgudir. Ulardan bizlarga ilmiy, madaniy meros bo’lib
kelayotgan, milliy ma’naviy boyligimizning tarkibiy qismi hisoblangan badiiy,
falsafiy asarlar, hikoyalar, odob-axloq majmualari, ruboiylari, nazmiy va nasriy
maktublar, dostonlar, xotirotlarni o’qib, mazmuni bilan tanishib, xalqimizning
dardu hasratini, orzu-armonlarini, kechmish tarixini ko’ramiz.
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Turkistonda jadidlar harakati vujudga
keldi. G’oyaviy-siyosiy jihatdan yetuk, kelajakni oldindan ko’radigan, el-yurt
qayg’usi bilan yonib-kuyib yashaydigan, milliy istiqlol uchun kurashga hamisha
shay turgan olimlar, adiblar, faylasuflar, fan va madaniyat arboblari ko’rina
boshlaydilar.
Xalqimizning zukko farzandlari Madmudxo’ja Behbudiy, Munavvar Qori,
Abdurauf Fitrat, Abdulla Avloniy, Cho’lpon, Usmon Nosir, Abdulla Qodiriy
shular jumlasiga kiradilar. Ular xalqni ma’rifatli qilish, bilim saviyasini ko’tarish,
fikr doirasini o’stirish, milliy istiqlolga erishishning zarur shartlaridan biri deb
tushundilar va ana shu olijanob niyatlarini amalga oshirish uchun tinmay harakat
qildilar. Turkistonning kelajak taqdiri to’g’risida, millatning istiqboli haqida
tinmay qayg’urdilar, izlandilar, milliy istiqlolimizga zamin yaratdilar.
«Mustaqillik poydevoriga xalqimizning boshiga tushgan og’ir kunlarda
qatag’onga uchrab, gunohsiz qurbon bo’lgan minglab zabardast, unutilmas
farzandlari tamal toshini qo’yganlar. Shuning uchun ham mustabidlik zamonida
xalqimiz xotirasidan ataylab o’chirilgan mu’tabar insonlarning nomlari birin-
|