Kompyuter injinering

Amaliy mashg‘ulot №4. 
Ko‘p yadroli protsessorlar arxitekturasi. 
Savollar: 
1. Markaziy protsessor nima va uning asosiy tuzlmasi qanday? 
 
Markaziy protsessor (inglizcha: Central Processing Unit, CPU) kompyuter 
tizimining asosiy ishlovchi qismidir. U ma'lumotlarni qabul qilib, ularga hisoblash 
va natijalarni chiqarish bilan shug'ullanadi. Markaziy protsessor, programmalar 
tomonidan berilgan buyruqlarni bajaradi va kompyuter tizimining boshqaruvini o'z 
zimmagi oladi. 
Markaziy protsessorni asosiy tuzilmasi quyidagi tarkibiy qismlardan iborat 
bo'ladi: 
1.
ALU (Arithmetic Logic Unit): ALU hisoblash amallarini bajaradi. Bu qisimda 
sonlar orasidagi arifmetik amallar (qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'linish) va 
mantiqiy amallar (solish, yoki, yoki emas) bajariladi. 
2.
Kontrol birligi (Control Unit): Kontrol birligi markaziy protsessorning ish 
rejalarini boshqaradi. U buyruqlar tizimini o'qib chiqaradi, buyruqlarni bajarish 
tartibini belgilaydi va protsessorning boshqa qismlari orasidagi aloqalarini 
boshqaradi. 
3.
Registr (Registers): Registrlar, markaziy protsessorda ma'lumotlarni saqlash 
uchun ishlatiladi. Ularning o'rnatilishi va miqdori markaziy protsessorni 
xususiyatlari va yo'l bilan belgilanadi. 
4.
Kesh xotirasi (Cache Memory): Kesh xotirasi, markaziy protsessorda tezkor 
erkin xotiraga saqlangan ma'lumotlarni o'z ichiga oladi. Bu xotira markaziy 
protsessorni tezkor erkin xotiradan ma'lumotlarni olish va saqlash jarayonlarini 
tezlashtiradi, shuningdek, protsessor bilan xotira orasidagi murojaatlarni 
kamaytiradi. 
5.
Buslar (Buses): Buslar, markaziy protsessorda ma'lumot, buyruq va xotira 
o'rtasidagi murojaatlarni amalga oshirish uchun foydalaniladi. Ularning turlari shu 
jumladan ma'lumot buslari, buyruq buslari va xotira buslari mavjud bo'ladi. 
Markaziy protsessor, kompyuter tizimining boshqaruv markazi sifatida 
ishlaydi. U buyruqlarni o'qib chiqaradi, hisoblash va mantiqiy amallarni bajaradi, 
ma'lumotlarni saqlaydi va ulardan foydalanadi. Bu protsessorlar x86, ARM, MIPS, 
PowerPC, SPARC va boshqa arxitekturalarda mavjud bo'lishi mumkin, va ularning 
xususiyatlari va ishlash prinsiplari arxitekturadan qat'iy nazar, foydalanish maqsadi 
va yaratishchi kompaniya tomonidan belgilanadi. 

---