Koreya tarixi

Ich k i siy o siy h a y o t 
Birlashgan Silla davrida am alda
va B irla sh g a n S illan in g 
deyarli birorta urushlar bo'lm agan
q u lash i 
Yaponiya bilan dengiz m o-
jarasid an tashqari). Biroq, m am lakat 
ichidagi vaziyat m urakkab bo'lgan. Koryo va Pekche sulolalarini 
butkul yo'q qilishga qaratilgan qo'zg'alonlar ham da hukm ron zo- 
dagonlar orasidagi hokim iyat uchun kurash yirik yer egalari va 
dehqonlar qo'zg'olon iga sabab bo'lgan.
681 yilda van hokim iyati taxtiga o‘tirgan M unm u van Sinm un 
(681-692 yy.)ning o'g'liga qarshi fitna uyushtirgan. Lekin bu fitna 
tezda bartaraf etilib, u rin g tashkilotchilari qatl qilingan. 684 yilda 
koguryolik zodagonlar tom onidan uyushtirilgan qo'zg'olon n in g, 
700 yili esa sillalik m uxolifatchilar fitnasining oldi olingan.
VIII asr o'rtalarigacha Birlashgan Silla hukum ati m arkazlashgan 
davlatni m ustahkam lashga harakat qilgan. Van K yondok (742-765 
yy.) davrida Xitoy uslubida m aT ru riy islohotlar o‘tkazilgan. Dav-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

46
IV Bob BIRLA SH G A N SILLA D A V LA Tl
lat lavozim larida ishlovchilar ustidan nazorat o'rnatilgan va davlat 
boshqaruvida tozalash ishlari o'tkazilgan. Biroq, van K yondokning 
o'g'li van Xegon (765-780 yy.) m azkur islohotlarni bekor qilgan. 
Aynan uning davrida m arkazlashgan davlat birm uncha kuchsiz- 
langan. M uxolifat uni turli bazm larni tashkillashtirish, davlat ish- 
lariga befarqlik, qatllarni qarovsiz qoldirishda va eng m uhim i, xalq 
noroziligida ayblagan. 768 va 775 yillar unga qarshi ko'tarilgan 
q o'zg'olon bostirilgan. Lekin 780 yildagi q o'zg 'olon vaqtida van 
Xegon va uning xotini o'ldirilgan. Uni q o'llab -q u v v atlov ch i am al- 
dorlar qo'zg'olon n i bostirishgan.
Van Xegonning farzandi bo'lm aganligi bois, uning birinchi vazi- 
ri Kim Yansan 37-v an Sondok (780-785 yy.) b o ig a n . U hukm ronlik 
qilgan dastlabki yillarda qator viloyatlarda q o'zg'olon lar b o ig a n
b o is a -d a , keyingi ikkita van davrida tinchlik hukm surgan. Bi- 
roq, 809 yili hokim iyat tepasidagi van Ejan o id irilg a n . U ning 
0
'rniga kelgan van Xondok (809-826 yy.) davrida m am lakatda 
qo'zg'olonlar, tabiiy ofatlar tufayli ocharchilik va tartibsizliklar so- 
dir b o ig a n . U ning vafotidan keyin hokim iyat uchun kurash bosh- 
langan. 845, 847 va 849 yillarda van M unson (839-857 yy )ga qars- 
hi qo'zg'olon lara tartibsM azkur tartibsizliklar yetishtirilgan hosil 
nobud b o iish i (840, 853, 854, 855 va 859 yillar) natijasida yuzaga 
kelgan ocharchilik tufayli yanada m urakkablashgan
Van Kyonm un va uning avlodlari boshqargan davr (861-912 
yy.) m am lakat tarixida q o'zg'olon va fitnalar davri sifatida iz qol- 
dirgan. M ahalliy zodagonlarning xar biri o'ziga m ustaqil b o iis h i 
bilan birga d ehqonlam ing qo'zg'olon larid a ham yetakchilik qilish- 
gan. Ayniqsa, qurg'oqchilik yillarida soliqlarni y ig ish g a qaratilgan 
harakatlar navbatdagi qo'zg'olon va g'alayonlarga sabab b o ig a n . 
(8 8 9 ,8 9 6 y.). Bu ayol van Chinson (887-897 yy.) boshqaruvi davriga 
to 'g 'ri kelgan b o iib , bu davrda m am lakatni norasm iy tarzda van- 
ning m ash'uqalari boshqargan. Yilnom alarda yozilishicha, "van- 
ning xushom adgo'y va laganbardor seviklilarining beboshliklari 
chegarasidan chiqqan, pora olish odatiyholga aylangan, m ukofot- 
lash va jazolash adolatsiz tarzda belgilangan, davlat qonunchiligi- 
ga deyarli am al qilin m agan ". Van Chinson vafotidan so 'n g taxtga 
uning qarindoshi van Xyogon (897-912 yy.) o'tirgan. U ham ko'p 
vaqtini davlat ishlaridan ko'ra shaxsiy hayoti bilan b o g iiq m asa-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

IV Bob. H IRLASH GAN SI1.1.A D A V LA TI
47
lalarga qaratgan. M arkazlashgan hokim iyat faqatgina poytaxt va 
uning tevarak- atrofidagina bo'lgan. Shu bois m uxolifat davlatchi- 
lik boshqaruvini e'lo n qila boshlagan.
892 yili isyonchilar guruhi rahbari Kyonxvon m am lakat ja n u b i- 
g 'arbid a Xupekche {"K eyin gi P ekche") davlatini tuzganini e io n qil- 
gan. 901 yili Silla van u ru g id a n b o ig a n K une K oreyaning m arka- 
zida so'nggi K uryo (keyinchalik u M ajin va Txebon deb yuritilgan) 
davlatini tashkil qilgan. Aynan bu davr eng so'nggi uch podsholik 
("X u sam g u k ") davri tarzida tarixga kirgan. Silla va yangi tashkil 
topgan davlatlar o'rtasid a kelishm ovchiliklar b o iib turgan.
Birlashgan Sillaning so'nggi davri Pak u r u g i (912-935 yy.) 
hukm ronligida b o ig a n .
918 yili Kune o 'z vassali b o ig a n yirik harbiy sarkarda Van Gon 
tom onidan taxtdan ag'darilgan. U Txebon davlatiga yangi Ko- 
ryo nom ini bergan. Van G on o'zin in g m avqeini m ustahkam lash 
m aqsadida am aldorlam in g o'zboshim chaliklariga chek qo'yish 
va qam oqdagilam i ozod qilishni va'da qilgan. Uch yil m uddatga 
dehqonlarni soliqlardan ozod qilgan, soliqlar m iqdorini keskin 
qisqartirgan. Q olaversa, u o'z m ablag'iga m ingdan ortiq qul- 
larni sotib olib, ularga ozodlik bergan. 0 'z navbatida, bu davrda 
u ko'plab am aldorlar va feodal yer egalariga saxiylik qilib oltin, 
kum ush bilan m ukofotlagan ham da ularga yuqori m artaba va un- 
vonlar bergan. N atijada, Xupekche va Sillaning yuqori m artabali 
am aldorlari Van Gon tarafiga o'tgan ham da Koryo K oreya yarim 
orolidagi eng kuchli davlatga aylangan. 920 yild a Silla Koryoni 
o'ziga ittifoqchi deb eTon qilgan va K oryoga yordam so'rab elchi- 
larini yuborgan 935 yili Silla vani Kyonsun taxtdan voz kechgan 
va Van Gon vassaliga aylangan. 936 yili Van Gon o'zining 100 m in- 
glab qo'sh in i bilan Xupekche arm iyasini m agTub etgan. N atijada 
Birlashgan Silla o'zin in g hukm ronligini yo'qotgan va Koreya yangi 
Koryo sulolasi ostida birlashgan
I
www.ziyouz.com kutubxonasi

---