Korporativ boshqaruv

2-rasm. O‘zbekiston miiiiy korporativ boshqaruv modeli tazflmasi.

• 
  kartel;
  
• 
  konglomerat;
  
• 
  trest;
  
• 
  sindikat;
  
• 
  xolding.
  

Tadbirkorlik korporatsiya! ari foyda olish uchun yaratiladi. Bular jumlasiga quyidagilar kiradi:
~ AQSHda korporatsiyalar faqat aksiyadorlik kapitali asosida tuziladi;

• 
  Yevropada ma’suliyati cheklangan jamiyat, shirkatlar, koope- rativlar, ochiq aksioner jamiyatlari, yopiq aksioner jamiyatlari.
  

Tadbirkorlik korporatsiyasi sifatida quyidagilar bo‘lishi mumkin:

• 
  alohida tijorat tashkiloti;
  
• 
  integratsiyalangan korporativ tuzilma (konsern, xolding va bosh- qalar).
  

3. 
   Korporativ boshqaruvning maqsad va vazifalari
   

0‘zbekiston Respublikasida korxonalami aksionerlashtirish jarayo­nida joriy etiladigan korporativ menejment usullari awal-boshidanoq quyidagi asosiy maqsadlarni ko'zlaydi:

• 
  korxonalar faoliyatining iqtisodiy va moliyaviy ko‘rsatkichlarini boshqaruv sohasida ularning mustaqilligini ta’minlash hisobiga yaxshilash;
  
• 
  milliy moliya bozorining (kapital, qimmatli qog'ozlar, ko‘chmas mulk bozorlari) turli bo‘g^;inlarini rivojlantirish hamda aholining koixo- nalar kapitalidagi ishtirokini kengaytirish;
  
• 
  ichki bozorni turli mahsulotlar bilan to^ldirish va mahalliy korxo­nalarning raqobatbardoshlik darajasini oshirish maqsadida raqobatdosh bozor muhitini yaratish;
  
• 
  koixonalarga to^g'ridan-to'g'ri va portfelli xorijiy investitsiyalami jalb qilish.
  

KoTsatib ohilgan maqsadli tamoyillaming aksariyati aksiyadorlik korxonalar ishi amaliyotida muvaffaqiyatli joriy etilmoqda, ammo bu jarayon yanada tizimli yondashuvni taqozo etadi. Aks holda, kor­porativ boshqaruv usullarining joriy etilishi jilovlanib, ko'pchilik aksiya- dorlarda ularning asl salohiyati haqida noto^£g‘ri fikr paydo bo‘ladi.
Korporativ boshqaruvning vazifalariga quyidagilami kiritish maq- sadga muvofiqdir:

• 
  aksiyadorlar huquqlari va manfaatlarini himoya qilish;
  

~ aksiyadorlik jamiyatlari investitsion jozibardorligini oshirish;

• 
  aksiyalar narxining o‘sishi orqali uzoq muddatli iqtisodiy qjymatning jamg'arilishi;
  
• 
  jamiyatning rivojlanish strategiyasini aniqlash va uning amalga oshirilishini nazorat qilish;
  
• 
  aksiyadorlik jamiyatlari biznes-rejalarini tasdiqlash va ular bajari- lishini nazorat qilish hamda faoliyatning boshqa muhim masalalarini hal qilishdan iboratdir.
  

Korporativ boshqaruv tizimi — korporatsiya o‘z aksiyadorlari man- faatlarini ifodalashi va himoya qilishi lozim bo‘lgan tashkiliy modelni ifodalaydi. Bu aksiyadorlar, direktorlar kengashi, menejerlar va boshqa manfaatdor tomonlaming (xodimlar, kreditorlar, mahalliy hukumat, jamoat tashkilotlari) o‘zaro aloqa tizimi bo‘lib, undan maqsad amaldagi qonunchilikka rioya qilib, xalqaro andozalarga muvofiq foydani oshirish hisoblanadi (3-rasm).





3-ra$m. Korporatsiyalami boshqaruv sikli.


Korporatsiyalar o‘z navbatida, davlat oldida korxonalarning masa- lan, yagona soliq to‘lovchi vakolotxonalari sifatida ishtirok etishi mumkin. Har qanday korporativ birlashma faoliyat kohsatish maqsadiga ega bo‘ladi va ushbu maqsadga erishishda boshqarishni bosqichma- bosqich amalga oshiradi. Bu quyidagi rasmda ко‘rib ohiladi (4-rasrn).

Nizom kapitali va boshqaruv organlari nuqtayi nazaridan tashkiliy- huquqiy shakllar tavsifi quyidagi jadvalda izohlanadi(l-jadval). 1-Jadval Nizom kapitali va boshqaruv organlari nuqtayi nazaridan tashkiliy-huquqiy shakllar tavsifi
Xo'jalik o’rtoqchiliklari	Xo'jalikjamiyatlari	Aksiyadorlik jamiyatlari	Ishlab chiqarish shirkatlari