Korporativ boshqaruv

C~Pr/C_k,
bunda Pr — sof foyda;
Cfc—kapital narxi.
Optimallashni u biron-bir tarzda Cni o'zgartirishi mumkin bo'lgan holdagina amalga oshirish mumkin.
Kapital tarkibini optimallashning rivojlangan mamlakatlar tajribasi hozirgi paytda milliy iqtisodiyotimiz shart-sharoitlari (kredit bozoridagi konyunktura, iqtisodiyot tarmoqlaridagi iqtisodiy rentabellik darajasi, moliyaviy bozori anting rivojlanish darajasi) tufayli mahalliy aksiyadorlik jamiyatlarimiz faoliyati uchun to'liq mos kelmasligi mumkin. Dar- haqiqat, odatda qarzga olingan kapital aksiyadorlik kapitaliga nisbatan arzonroq deb hisoblash qabul qilingan.
Lekin milliy iqtisodiyotimizda faoliyat yuritayotgan moliya-kredit institutlari hisobiga shakllantirilgan kredit bozoridagi kredit resurs- larining taklif bahosi va moliyaviy bozorlardagi konyunktura negizida shakllangan real voqelik yuqoridagi argumentni doim ham tasdiq- lamaydi, Bundan tashqari, ham o'zining, ham qarzga olingan kapi­talning narxi tarkibiy qismlardan birining foiz nisbati o'sishi bilan ortadi deb hisoblanadi. Biroq bizning holatda shuni ta’kidlash joizki, o'z kapitaliga nisbatan bu taxmin doimo ham to'g'ri emas. Shu sababli o'ylaymizki, o'zining kapitali barcha holatlarda doimiy narxga ega bo'ladi.
Qarzga olingan kapital haqiqatda moliyaviy dastakning ortishi bilan qimmatlashib boradi(moliyaviy richag samarasi), biroq bu o'sish chiziqli bo'Imaydi, chunki kreditdan foydalanish uchun to'lov subyektiv omillarga, masalan, kreditoming qaroriga bog'liq bo'ladi. Narxlaming foiz taqsimotiga bog'liqligini grafik ko'rinishida aks ettiramiz (rasm).







Ko‘rinib turibdiki, qarz mablag‘lariga mos keladigan egri chiziq o‘z kapitalini tavsiflovchi to‘g‘ri chiziqdan yuqori o‘tadi. Grafik shaklida umumiy narx egri chizig‘ini olish mumkin, Biroq qarzga olingan kapitalni a va b koeffitsientli ekvivalent parabola bilan approksimatsiyalangan holda tahliliy yo‘l bilan ham amalga oshirish mumkin.
Egri chiziqlar tenglamasi quyidagi ko‘rinishga ega bo‘lsin
C, = ap¹ + b va C₂ = const.
Shunda umumiy egri chiziq ko‘rinishini topish mumkin.
quyidagi formula yordamida yig'indi chiqaramiz
C- C_{p-t C₂(l-py
Bu yerga approksimatsiya uchun C₂ qo‘shamiz va quyidagi ifodalami olamiz:
C — p(C_{ - ap^-b) + ap² + b
yoki
C = - ar³ + ar² + (C_t - b)p + b .
Bu egri chiziq a,b,c koeffitsient qiymati ma’lum bo'lganda tahliliy yo‘l bilan oson aniqlanadigan minimumga ega. Ushbu minimum aksiyadorlik jamiyati kapitalining optimal tarkibiga mos keladi, chunki bunda butun biznes narxi maksimal bo‘ladi va quyidagi ko'rinishda isbotlab chiqilishi mumkin bo‘ladi:
P = (a - ~b) /3aj.




Boshqa yondashuv aksiyadorlik jamiyatidagi dividend siyosati bilan bog'liq. Tahlil o'tkazish va o'z mablag'larining rentabelligi ichki o'sish sur’atlari kabi ko'rsatkichlardan foydalanish yo'li bilan talab qilinayot- gan maksimallashuv kapital tarkibining o'zgarishi bilan erishamiz.
Biroq kapital tarkibini optimallashtirishning boshqa usullarini ham taklif etish mumkin. Xususan, foydalaniladigan mezon sifatida korxona aksiyalarining kurs qiymati tanlab olinishi mumkin. Butun qiyinchilik shundaki, muayyan qimmatli qog'oz uchun bozor narxi bilan mo­liyaviy yoki ishlab chiqarish mohiyatiga ega bo'lgan boshqa omillar o'rtasida o'zaro aloqani aniqlash ancha qiyin. Ushbu holatda optimal- lashtirishni miqdoriy usullar bilan o'tkazish maqsadga muvofiq.
XX asr o'rtalarida shakllanib boshlagan kapitallar tarkibi nazariyasi bir nechta bosqichlarga bo'linadi. Ushbu bosqichlar quyidagi umum- lashtirilgan nazariy konsepsiyalaming shakllanishi bilan bevosita bog'liqdir:

1. 
   Kapitallar tarkibining an’anaviy konsepsiyasi;
   
2. 
   Kapitallar takibining indifferentlik konsepsiyasi;
   
3. 
   Kapital tarkibining kompromiss konsepsiyasi;
   
4. 
   Kapitallar tarkibini shakllantirish manfaatlarining zidiyatlilik konsepsiyasi.
   

Kapitallar tarkibining an’anaviy konsepsiyasi uning tarkibiy qismlarini (qarz va xususiy kapitallar) qiymatini hisobga olish yo'li bilan kapital tarkibini optimallashtirish imkoniyatlari haqidagi xulosa- lami o'z ichiga oladi.
Dastlabki holatda aksiyadorlik kapitali va qarzga olingan kapital o'zgarmas deb hisoblanadi. Butun kapital narxi uning tarkibiga bog'liq bo'ladi. Bu bog'liqlik grafik shaklida aks ettirilishi mumkin:
Rasmdan ko'rinib turibdiki, xo'jalik faoliyati uchun qarz kapitali- ning(^) ulushini ortib borishi bilan kapitallarning o'rtacha tortilgan qiymatining (WACC) ulushi pasayish tendensiyasiga ega bo'lmoqda.
Kapital narxi uning tarkibiga chiziqli bog'liqligi yaqqol ko'rinib turibdi. Bu yerda firmaning kapital narxi va uning qarzlari o'zgarmas hisoblanadi, aksiyadorlik kapitalining (k) tarkibiy qismi esa o'zgaradi. Demak, bunday yondashuvda kapital tarkibini kapital umumiy narxiga ta’sir etmaydi. Bu bilan arbitraj jarayonlari bog'liq. Moliyalashtirish usulidan boshqa ma’lumotlari bir xil bo'lgan ikkita firma mavjud gipotetik misolni ko'rib chiqamiz. Agar ikkala firma turli qiymatga ega bo'lsa, qimmatroq firmaning aksiyalari egalari ulami sota boshlaydi, bu esa bozor qiymatining pasayishiga, demak, kapital narxining tushib ketishiga olib keladi. Arzonroq korxonaning aksiyalari bilan buning