2-jadval.O’zbekiston biznes muhiti sharoitida faoliyat ko'rsatayotgan
korxona va tashkilotlar soni
12
O’zbekiston biznes muhiti sharoitida bunday ishlar allaqachon oz samarasini
bera boshlagan misol uchun birgina biznes muhitning yahshilanishi va rivojlanishi
ozining ilk natijalarini bergan 2018-yilda ham xususiylashtirilgan, lekin faoliyat
yuritmayotgan korxonalarda yangi ishlab chiqarish quvvatlarini yo’lga qo’yish
maqsadida mulkdorlar va tijorat banklari ishtirokida 1,3 mingdan ortiq investitsiya
loyihasini amalga oshirishg bo’yicha “yo’l xaritalari” ishlab chiqildi va tasdiqlandi.
2018-yilda shu maqsadda 2 trillion so’mlk investitsiyalarni o’zlashtirish va 15 mingga
12
https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/usreo-2
30
yaqin ish o’rnini tashkil etuish ko’zlangandi va yil yakunida ko’zlangan natijalarga
erishilgan.
Korxona yoki ob’yektning ishlamasdan bo’sh turishiga ko’p omillar sabab
bo’lishi mumkin. Mulkdorning amaliy loyihasi bo’lmasligi, loyiha bo’lsa mablag’
bo’lmasligi, ikkalasi ham bo’lsa, kommunikatsiya tarmog’I mavjud bo’lmasligi yoki
qaysidir davlat organidan ruxsat beruvchi hujjatlarni olishdagi muammolar shular
jumlasidandir. Shu kabi muammolarni aniqlash va bartaraf etish, xususiylashtirilgan
korxonalarning moliyaviy va ishlab chiqarish ko’rsatkichlarini tahlil qilish maqsdaida
soliq, statistika, yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri organlari
hamda “Yagona darcha” markazlari bilan integratsiyalashgan, muntazam yangilanib
boruvchi baza yaratildi.
O’z biznesini yuritish uchun tadbirkorlarda bilim va ko’nikmani shakllantirish
maqsadida qo’mita huzurida Tadbirkorlik faoliyati asoslarini o’qitish markazi tashkil
etildi, uning Qoraqalpog’iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahrida huduiy
bo’limlari tashkil etildi. Shu kungacha 407 ta kursa tashkil etilib ularda 7 mingdan
ortiq tadbirkorlik sub’yekti hodimlari o’qitilib kelinmoqda. Kurslarda o’qish bepul va
ishtirok etish uchun hech qanday chelovlar yo’q ekanligi tadbirkorlikni
rivojlantirishga e’tiborning yuksak darajadagi isboti desak adashmagan bo’lamiz.
Shu
davrda mamlakatimizda 45 ta kichik sanoat zonalari tashkil etilib, ular negizida 883
ta loyiha amalga oshirildi. Mazkur loyihalarga 116,4 milliard so’m va 31,3 million
AQSH dollori miqdorida investitsiyalar jalb etildi
Tadbirkorlikni rivojlantitrish bo’yich yurtimizda birin-ketin qonunlar va
farmonlar ishlab chiqilib amaliyotga taatbiq etilmoqda. Yuqoridagilarga
qo’shimcha,O’zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2019-yil 20- noyabr kuni
mamlakatda biznes muhitini yanada yaxshilash va tadbirkorlikni qo’llab
quvvatlashga qaratilgan navbatdagi qarorni imzoladi. Hujjat bilan “Biznes yuritish”
yillik hisobotida O’zbekiston Respublikasining o’rnini yaxshilashga doir “Yo’l
xaritasi” tasdiqlandi. Hujjatda “Biznes yuritish – 2020” hisobotida O’zbekiston 69-
o’rinni egallab, islohotlar miqyosi va samaradorligi bo’yicha dunyoning eng yaxshi
31
20 ta islohotchi davlati qatoridan joy olgani, biroq biznes muhitini yaxshilash hamda
tadbirkorlar erkinligini ta’minlashda to’siqlar mavjudligi, xususan qonunchilik
hujjatlarining noto’g’ri ijro etilyotgani qayd etib o’tildi.
“Tadbirkorlar va investorlar
bilan uchrashuvlar joylardagi ijrochilar sohada amalga oshirilayotgan islohotlarning
mazmun-mohiyatidan to’liq xabardor emasligi, qabul qilingan normativ-huquqiy
hujjatlarning amaliyotga joriy etilishi sezilarli daraja ortda qolayotganligini, ayrim
litsenziya va ruxsatnomalarni rasmiylashtirishda ortiqcha byurokratik to’siqlar
mavjudligini ko’rsatmoqda “
13
deyiladi qarorda.
3-jadval.Iqtisodiyot tarmoqlari kesimida faoliyat ko'rsatayotgan korxona va
tashkilotlar soni
14
Bosh prokraturaga xususiy mulkni himoya qilish va mulkdorlar huquqlarining
kafolatlari to’g’risidagi qonunchilikka qat’iy rioya etilishi ustidan nazoratni
kuchaytirish, davlat tasarrufidan chiqarish va xususiylashtirish natijalarini qayta
13
“Biznes muhitini yanada yaxshilash va tadbirkorlikni qo’llab quvvatlash to’g’risida”gi Prezident
Qarori 20.11.2019.
14
https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/usreo-2
32
ko’rib chiqish va bekor qilish tashabbusi bilan chiqqanlik uchun vakolatli davlat
organlari mansabdor shaxslarining muqarrar javobgarligini jinoiy javobgarlikka
tortishga qadar oshirishni ta’minlash topshirildi.
2030-yilgacha O’zbekistonni
ijtimoiy iqtisodiy rivojlantirish konsepsiyasida makroiqtisodiy barqarorlikni va
iqtisodiy
o’sish
barqarorligini
ta’minlash,
iqtisodiy
tarmoqlarning
raqobatbardoshligini, investitsoin va eksport salohiyatini oshirish, tadbirkorlikni
rivojlantirish va himoya qilish uchun uchun shart-aharoitlarni yaratish, mehnat
bozorida keskinlik darajasini pasaytirish, aholi daromadlari o’sishi va kam
ta’minlanganlikni qisqartirish nazarda tutiladi. Bu qarorda keltirilishicha, davlat
korxonalarini moliyaviy holatining zaifligi, to’lov munosabatlarining buzilishi, o’z
aylanma mablag’lari sueunkali taqchilligi oqibatida sohalar ishidagi uzilishlar
xususiylashtirish jarayonlari sekinlashishi va tadbirkorlik faoliyati erkinligi
cheklanishi oqibatlari hisoblanadi.
Konsepsiyaning davlat boshqaruvi tizimi samaradorligini oshirish, xususiy
sektorni rivojlantirish va tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlashga bag’ishlangan
yo’nalishida quyidagilar amalga oshirilishi rejalashtirilgan:
- Davlatning iqtisodiy siyosatini maqbullashtirish va davlat-xususiy
sheriklikni rivojlantirish orqali davlat xizmati tizimini isloh qilish, iqtisodiyotda
davlatning rolini qisqartirish ushbu ustuvorlikni amlga oshirish davrida O’zbekiston
iqtisodiyoti uchun muhim ahamiyatga ega bo’ladi.
- Davlat tomonidan tartibga solishni qisqartirishga, infratuzilmaviy
sektorlarga xususiy sektorni jalb etishga, shuningdek mahalliy davlat
hokimiyati organlarining rolini kamaytirishga alohida e’tibor qaratiladi.
- Samarasiz davlat korxonalarini tarkibiy o’zgartirish yoki qayta
ixtisislashtirish nazarda tutiladi. Bu, avvalo raqobat afzalliklariga ega
bo’lgan tarmoqlarda iqtisodiyotning eksport-xomashyoviy
yo’naltirilganlikdan rivojlanishning innovatsion modeliga o’tishni ta’minlaydi.
Fikrimizni umumlashtiradigan bo’lsak, xususiylashtirilgan korxonalarni
qo’llab-quvvatlash natijasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni jadal
33
rivojlantirish, buning natijasida ishsizlikni kamaytirish, aholi turmush sharoitini
yaxshilashga imkon berish, mamlakatda iqtisodiyotning tayanchi ekanligini
amaliyotda tatbiq etishdan iborat. Chunki tadbirkorlik ishlab chiqarishni qayta qurish,
ishlab chiqarish omillarini yangicha uyg’unlikda birlashtirish va tashkil etish, ishlab
chiqaruvchi
kuchlar
bilan
ishlab
chiqarish
munosabatlarini
samaraliroq
muvofiqlashtirish orqali ishlab chiqarishni sifat jihatidan yangi, yuqori bosqichga
ko’tarishga hissa qo’shishi sir emas, albatta.
34
Xulosa
Sotsializmdan bozor iqtisodiyotiga o’tishda turli mulk shakllari paydo bo’lgan
bo’lsa, bozor iqtisodiyotidan ko’p ukladli iqtisodiyotga o’tish jarayonida xilma-xil
Biznesda mulkchilik ka asoslangan turli xildagi ukladlar hosil bo’ldi. Hozirgi global
iqtisodiyot davrida mamlakatimizda 4 turdagi ya’ni davlat, jamoa, xususiy va aralash
ukladlar mavjud.
Bularning barchasiga birdaniga emas, boshqichma-bosqich amalga oshirilishi
iqtisodiy siklik jarayonlardan sezdirmasdan o’tish hamda ehtiyotkor bo’lishni talab
etadi. Ko’p ukladlilik sharoitiga erishish uchun mulkni davlat tasarrufidan chiqarish
yoki xususiy sektorni erkinlashtirish bilan erishilmaydi. Buning uchun iqtisodiyotni
liberallashtirish ham kerak.
O’zbekistonda Biznesni rivojlantirish orqali xalq orasida bir necha muammolar
bartaraf etildi. Masalan, aholi o’z uyiga, yeriga ega bo’ldi, ishsiz yurganlar ish bilan
ta’minlandi. Shundan so’ng davlat o’z oldiga undan ham katta maqsad qo’ydi ya’ni
xususiylashtirilgan ammo ishlamayotgan yoki past likvidli korxonalarni davlat
aktivlarini sotishdan tushgan mablag’lar hisobiga qo’llabquvvatlash, ularni moliyaviy
resurslar bilan ta’minlashni amalga oshirib kelishmoqda. Davlatning bu strategiyasi,
xususiy sektorda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlorni jahon brendiga olib chiqish
hamda raqobatlasha olish shartsharoitlari bilan ta’minlashga qaratilgan.
O’zbekiston biznes muhiti sharoitida xususiylashtirish jarayonlarini yanada
chuqurlashtirish, haqiqiy mulkdorlar qatlamini shakllantirish, ko’p ukladli
iqtisodiyotni vujudga keltirish va unda xususiy mulkning yetakchi o’rinni egallashini
ta’minlash, xususiylashtirishni amalga oshirish bosqichlarida aholi uchun kuchli
ijtimoiy kafolatlarni yaratilishi, mulkni tejab-tergab foydalanadigan, talab va taklif
qonuni asosida iste’mol bozorini to’ldira oladigan mulkdorlarga topshirilishi
lozimligi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish va milliy iqtisodiyotga
to’g’ridan-to’g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish masalalari ham nazariy, ham
amaliy ahamiyatga molik ekanligi ushbu mavzuda kurs ishining naqadar dolzarb
ahamiyatga ega ekanligidan dalolat beradi.
35
Kurs ishining yozilishidagi taklif va tavsiyalar quyidagilardan iborat:
Dostları ilə paylaş: |