Korporativ moliyaviy boshqaruvni rivojlantirish masalalari


Bitiruv  malakaviy  ishining  tuzilishi  va  hajmi



Yüklə 1,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/31
tarix02.01.2022
ölçüsü1,41 Mb.
#37533
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   31
korporativ moliyaviy boshqaruvni rivojlantirish masalalari

    Bu səhifədəki naviqasiya:
  • 1-BOB.
Bitiruv  malakaviy  ishining  tuzilishi  va  hajmi.  Bitiruv  malakaviy  ishi 

kirish,  uchta  bob,  хulosa,  foydalanilgan  adabiyotlar  ro’yхatidan  iborat  bo’lib,  9  ta 

jadval, 4 ta rasm o’z ichiga oladi. Bitiruv malakaviy ishi hajmi 75 sahifadan iborat. 



 

1-BOB. 



BOZOR 

IQTISODIYOTI 

SHAROITIDA 

KORPORATIV 

MOLIYAVIY BOSHQARUVNING NAZARIY-USLUBIY ASOSLARI 

1.1 . Moliyaviy boshqaruvning xususiyatlari va uning korporativ 

tuzilmalardagi ahamiyati 

Ma’lumki,  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  har  bir  tijorat  tashkilotining  asosiy 

vazifasi  sifatida  yuqori  foyda  olish  va  mulkdorlar  manfaatlarini  qanoatlantirish 

maqsadida  moliyaviy-xoʻjalik  faoliyatini  tashkil  etish  belgilanadi.  Erkin  bozor 

munosabatlarida  bozorning  har  qanday  subyekti  sotuvchi  va  xaridor  sifatida 

qatnashishi  mumkin.  Bu  jarayonda  bozor  munosabatlarini  rivojlantirish  moliyaviy 

boshqaruvning jamiyatdagi rolini kuchaytirishni talab qiladi. 

Shu o’rinda,   ushbu moliyaviy boshqaruv jarayonida  moliyaviy oqimlar  har 

qanday korporativ tuzilmalarda boshqaruv obyekti hisoblanadi, shu sababli har bir 

moliyaviy  qaror  pul  oqimlari  harakati  bilan  o’zaro  bog’liq.  Shuning  uchun  ham 

aksariyat  boshqaruvchilar  o’z  funksional  vazifalarini  amalga  oshirish  jarayonida 

moliya xizmati bilan o’zaro bog’liqlikda faoliyatni tashkil etadi. 

Bu  mutanosiblik  har  bir  boshqaruvchidan  moliyaviy  boshqaruv  haqida 

yuqori  dunyoqarashga        va  bilimga  ega  bo’lishini,tashkilot  oldida  turgan 

muammolarni  to’g’ri  baholay  bilishini  va  o‘z  faoliyatini  yuqoridagilardan  kelib 

chiqqan holda tashkil etishi taqozo etadi. 

Ma’lumki,   moliya   bu   –   turli   darajadagi   pul   fondlarini   tashkil   etish, 

taqsimlash  (qayta  taqsimlash)  va  foydalanish  bilan  bog’liq  iqtisodiy  munosabatlar 

yoki boshqacha aytganda, pul munosabatlari ustidagi amallar majmuidir. 

Pul  moliyaviy  munosabatlarning  moddiy  asosi  sifatida  bozor  iqtisodiyotida 

tomonlarning    manfaatlarini    ifodalashda    va    o'zaro    muvofiqlashtirishda, 

shuningdek,  umumiy  qiymat  ekvivalenti  sifatida  muhim  rol  o’ynaydi  hamda 

moliyaviy resurslar tashkil etishning tayanch asosi hisoblanadi. 

Yuqorida  keltirib  o’tilganidek,  hozirgi  kunda  moliyaviy  resurslarni 

boshqarish  har  bir  korporativ  tuzilma  oldida  turgan  eng  asosiy  va  strategik 

vazifalardan  biri  hisoblanadi.  Bu  yo'nalishning  korporativ  tuzilmani  boshqarish 

tizimida  strategik  ahamiyatga  egaligi  moliyaviy  resurslar  va  boshqa  resurslar 



 

(moddiy  resurslar,  mehnat  resurslari  va  boshqalar)ni  jalb  qilishning  o’zaro 



bog’liqligi  bilan  izohlanadi.  Bunday  o'zaro  bog’liqlikning  maqsadga  muvofiq  va 

samarali  tashkil  etilishi  ko'p  jihatdan  korporativ  tuzilma  iqtisodiy  barqarorligini 

belgilab  beradi,  shuningdek,  hodimlar,  davlat  va  jamiyat  moddiy  farovonligi 

o’sishiga xizmat qiladi. 

Korporativ  tuzilmalarda  moliyaviy  resurslarning  muhim  ahamiyatga  egaligi 

ularni  boshqarishning  funksiyalarini  belgilab  beruvchi  mustaqil  faoliyat  sifatida 

moliyaviy boshqaruvni tashkil etish zaruriyatini keltirib chiqargan. 

Ba’zi  iqtisodiy  adabiyotlarda  iqtisodchilar  olimlar  tomonidan  moliyaviy 

boshqaruvga  oid  turli  fikrlar  keltirilgan.  Amerikalik  iqtisodchi  olim  E.F.Brigham 

fikriga ko’ra, moliyaviy boshqaruv - aktivlarni qancha miqdorda va qanday tartibda 

jalb  qilish,  hamda  firma  qiymatini  maksimallashtirish  uchun  firma  faoliyatini 

tashkil  etish  bilan  bog‘liq  qarorlar  qabul  qilishga  qaratilgan  boshqaruv  faoliyati

deb  e’tirof  etiladi.  I.A.  Blank  tomonidan  moliyaviy  boshqaruv  korporativ 



tuzilmalarda  moliyaviy  resurslami  shakllantirish,  taqsimlash  va  foydalanish  hamda 

pul  mablag’lari  oboroti  bilan  bog‘liq  boshqaruv  qarorlarini  qabul  qilish  va  amalga 

oshirish prinsiplari va metodlari tizimi

sifatida izohlanadi. 



Shulardan  kelib  chiqib  umumlashma  fikr  aytadigan  bo’lsak,  moliyaviy 

boshqaruv  korporativ tuzilmaning strategik va joriy maqsadlarini amalga oshirishga 

yo‘naltirilgan moliyaviy resurslami va moliyaviy faoliyatni boshqarishiga aytiladi. 

Mazkur  boshqaruv  bugungi  kunga  kelib  korporativ  tuzilmalar  faoliyatida 

asosiy  richag  bo’lib  xizmat  qilmoqda  va  shu  asnoda      korporativ  moliyaviy 

boshqarishning muhim nazariy asoslari yaratib bo’lingan

5



- erkin pul oqimlari konsepsiyasi; 



 

- pul mablag’larining vaqt bo'yicha qiymati konsepsiyasi; 

 

 

 



3    

Brigham,   Houston/Fundamentals   of   Financial   Management.Conc   8th   edition.   Cengage 

Learning, 2013-619p. 

Бланк И А. Финансовый менеджмент. Учебный курс. - Киев. Ник-Центр, 2014. - С. 11 



Moliyaviy 

menejment: 

Darslik/B.E.Toshmurodova, 

S.E.Elmirzayev, 

N.Tursunova; 

T.:’’Iqtisod-Moliya’’, 2017.- 7b. 



 

-  risk va daromadlilik konsepsiyasi; 



 

- bozor samaradorligi haqida gipoteza; 

 

- portfel nazariyasi va moliyaviy aktivlar daromadliligi modeli; 



 

- kapital tarkibi va dividend siyosati nazariyasi; 

 

- agentlik munosabatlari nazariyalari va boshqalar. 



 

Mazkur nazariy asoslar xususida muhtasar holda to’xtalib o’tamiz: 

 

Erkin  pul  oqimlari  konsepsiyasi  (concept  of  free  cash  flow)  -  firma  faoliyat 



yuritishiga ziyon yetkazmaydigan va kelgusi pul oqimlarining ijobiyligini ta’minlaydigan 

naqd pul oqimlarini ta’minlashni nazarda tutadigan konsepsiyadir. 

Наг qanday korporativ tuzilma faoliyat ko’lami va turidan qat’i nazar o‘z moliyaviy 

munosabatlarini aniq tizim asosida tashkil etadi va bu tizim pul mablag‘lari harakati asosida 

ishlaydi.  Pul  oqimlarini  tashkil  etishda  e’tibor  qaratiladigan  asosiy  jihat  bu  pul 

mablag‘larining  kirib  kelishi  va  chiqib  ketishidagi  o‘zaro  mutanosiblikka  erishish 

hisoblanadi. Bunda vaqt va miqdor omili birlamchi e’tibor talab qiladi. Ya’ni moliyaviy- 

xo’jalik  faoliyati  natijasi  korporativ  tuzilma  ixtiyoriga  kelib  tushayotgan  pul  mablag‘lari 

miqdori  korporativ  tuzilmadan  chiqib  ketayotgan  pul  miqdoridan  ortiqni  tashkil  etishi 

lozim. Boshqa tomondan esa korporativ tuzilma tomonidan olinadigan pul mablag‘lanning 

kelib tushish vaqti pul mablag‘larining chiqib ketish vaqtidan qisqaroq bo‘lishi talab etiladi. 

Keltirilayotgan bu ikki jihat har qanday korporativ tuzilma uchun moliyaviy barqarorlik va 

toiovga  layoqatlilikni  ta’minlashdan  tashqari  faoliyat  samaradorligiga  erishishga  ham 

xizmat qiladi. 

Pul    mablag’larining    vaqt    bo’yicha    qiymati    konsepsiyasi-    Pul 

mablag‘larining  vaqt  bo'yicha  qiymati  (time  value  of  money)  konsepsiyasi 

korporativ  moliyaviy  boshqaruvning  fundamental  asoslaridan  biri  hisoblanadi. 

Mazkur  konsepsiyaga  muvofiq  biz  turli vaqtlarda  egalik  qiladigan  pul  mablag‘lari 

bir  hil  bo‘lmagan  qiymatga  egalik  qiladi.  Ustiga-ustak  biznesda  va  kundalik 

hayotimizda pulga egalik qilish vaqti pul mablag‘larining miqdoriga nisbatan katta 

ahamiyatga  ega.  Masalan,  milliy  pul  birligining  bugungi  qimmati  bir  qancha  vaqt 

o‘tgandagiga  nisbatan  qadrliroq.  Ya’ni  u  ayni  paytda  joriy  iste’molni 

qanoatlantirishga  sarflanishi   yoki  kelajakda  qo‘shimcha  daromad   olish  uchun 



10 

 

investitsiya sifatida qo‘yilishi mumkin. 



 

Ma’lum  vaqtdan  so‘ng  zarur  miqdordagi  pul  mablaglariga  egalik  qilish 

uchun  korporativ  tuzilma  ma’muriyati  mavjud  pul  mablag‘ini  hozirning  o‘zida 

yo‘naltirishi lozim bo‘ladi. Bunda qaror qabul qilishda kelgusidagi pul oqimlari pul 

mablag‘larining  joriy vaqtdagi qiymati ( present value - PV)dan kelib chiqqan holda 

baholashni amalga oshirish lozim. 

Risk  va  daromadiilik  konsepsiyasi-bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  tadbirkorlik 

faoliyati  risk  bilan  chambarchas  bog‘liq.  Biror  bir  operatsiya  bo‘yicha  yuqori  riskning 

mayjudligi yuqori foyda olish imkoniyati bo‘lsada nafaqat ijobiy balki salbiy natijaga ham 

sabab bo‘lishi mumkin. 

Risk  va  daromadlilik  konsepsiyasi-  moliyaviy  menejerdan  nafaqat  moliyaviy- 

xo’jalik  operatsiyalaridan  olinishi  mumkin  bo’lgan  natijalarni  baholash,  shu  bilan 

bir  vaqtda  natijaga  erishish  bilan  bog‘liq  risklarga  ham  diqqatini  qaratishi 

lozimligiga  urg‘u  beradi.  Mazkur  konsepsiyaga  muvofiq,  agar  riskning  yuzaga 

kelishi  natijasida  kutilgan  daromadning  pasayishi  biznes  uchun  salbiy  oqibatlarga 

olib  kelmasa  risklari  qabul  qilish  mumkin.  Shunday  qilib,  ma’lum  bir  natijaga 

erishish,  biznesning  kelgusi  taraqqiyotini  ta’minlash  uchun  risklami  to‘g‘ri 

baholash, ulami kamaytirish bo‘yicha o‘z vaqtida va mos chora-tadbirlami qo‘llash 

talab etiladi. 

Bozor  samaradorligi  haqida  gipoteza  -  bozordagi  holat  haqida  doimiy 

ahborotga ega  boiish  va  ulami  tahlil  qilish  doimiy ravishda  e’tibor  talab  qiladigan 

masala  hisoblanadi.  Chunki  bozordagi  holatdan  kelib  chiqqan  holda  samarali 

moliviy  qarorlar  qabul  qilish  bevosita  korporativ  tuzilma  moliyaviy  barqarorligi 

o‘sishiga xizmat qiladi. 

 

Portfel nazariyasi va moliyaviy aktivlar daromadliligi  modeli investitsion portfel 



nazariyasining mohiyati mashhur kundalik prinsipda yetarlicha aniq aks ettirilgan: “Barcha 

tuxumni bitta savatga solma!” Bu prinsipning biznes sohasida yuzaga kelishi mablag’larni 

turli hil aktivlar, korporativ tuzilmalar va faoliyat turlari bo‘yicha taqsimlash lozimligi bilan 

ifodalanadi, ya’ni investitsion portfelni ulardan shakllantirish qoidaga ko‘ra qandaydir bitta 




11 

 

yo‘nalishdagi  risklami  taqqoslaganda  jamlangan  risklarning  pastligi  bilan  bog‘liq. 



Masalan, pul mablag‘larini bir vaqtning o'zida bir nechta sohaga joylashtirish natijasidagi 

risklar pul mablag’larini faqat bitta sohaga joylashtirishdagi risklarga qaraganda kamroq. 

Kapital tarkibi va dividend siyosati nazariyasi -“Qayerdan mablag‘ olish kerak va 

uni qanday taqsimlash lozim?” - bu savol barcha davrlarda insoniyatni tashvishga solgan. 

Moliyaviy  menejer  ham  muhim  muammolar  tarkibida  mazkur  muammodan  holi  tarzda 

faoliyat ko‘rsata olmaydi. Ya’ni “faoliyatni tashkil etish yoki davom ettirish uchun zarur 

kapitalni qaysi  manbalardan  jalb  qilish  zarur?”, degan  savol  moliyaviy  menejer oldidagi 

doimiy  muammolardan  biri  hisoblanadi.  Bunda  qarz  mablag‘lari  jalb  qihsh  yoki  o‘z 

moliyaviy  resurslari  bilan  cheklanish  lozimligiga  aniqlik  kiritiladi.  Mazkur  oddiy 

bolmagan savollarga har tomonlama asoslangan javob topish kapital tarkibi nazariyasining 

tadqiqot  predmetini  tashkil  etadi.  Kapital  tarkibi  nazariyasining  fundamental  asoslarini 

o‘rganish  korporativ  tuzilma  faoliyatini  moliyalashtirish  bo‘yicha  qarorlar  qabul  qilish 

jarayonida  hisobga  olinishi  lozim  bo‘lgan  omillami  a’lo  darajada  tushunish  imkonini 

beradi. 


Dividend  siyosati  doirasida  ko‘rib  chiqiladigan,  olingan  foydani  taqsimlash 

yuqoridagi  muammo  bilan  bevosita  bogiiq  va  muhimhgi  bo‘yicha  kam  bo‘lmagan 

muammo  hisoblanadi.  Dividend  siyosatidagi  asosiy  muammo  olingan  foydaning 

ta’sischilarga  dividendlar  ko’rinishida  to'lanadigan  qismi  va  foydaning  biznesni 

yanada  rivojlantirish  uchun  yo'naltiriladigan  qismi  o‘rtasidagi  optimal  nisbatni 

belgilashni nazarda tutadi. 

Agentlik munosabatlari nazariyasi ham ushbu o’rinda muhim hisoblanadi. 

 

Iqtisodiy  munosabatlarda  har  bir  subyekt  doimo  o‘z  manfaatlarini  qanoatlantirish 



uchun  intiladi  va  bu  manfaatlar  biznes  yuritish  jarayonida  har  doim  ham  mos 

kelavermaydi.   Agentlik   tushunchasi   ikki   ishtirokchi   o’rtasidagi   munosabatda 

ulardan  birining  (buyurtmachi,  prinsipal)  o‘z  funksiyalarini  boshqa  shaxsga,  ya’ni 

agentga  o‘tkazishini  anglatadi.  Korporativ  moliyani  boshqarish  nuqtayi  nazardan 

eng  muhim  agentlik  munosabatlari  sifatida  mulkdorlar  va  menejerlar  o‘rtasidagi 

munosabatlar,  shuningdek,  kreditorlar  va  aksiyadorlar  o‘rtasidagi  munosabatlami 

keltirish mumkin.  “Prinsipal  - agent” munosabatlarida  yuzaga keladigan nizolarni 



12 

 

iqtisodchilar  agentlik  muammolari,  agentlik  nizolari  yoki  manfaatlar  to‘qnashuvi 



natijasidagi   muammolar,   deya   ataydilar.   Agentlik   munosabatlari   nazariyasi 

agentlik  munosabatlarida  yuzaga  keladigan  muammolarning  mohiyati  va  yuzaga 

kelish  sabablarini  o‘rganadi,  shuningdek,  ularning  oldini  olish  yoki  salbiy 

oqibatlarini  kamaytirish  imkonini  beruvchi  metodlar  va  instrumentlami  ishlab 

chiqadi. 

Har  qanday  boshqarish  tizimi  kabi  moliyaviy  boshqaruv  ham  obyekt  va 

 

subyektga, ya’ni boshqariluvchi va boshqaruvchi tizimostlariga ega. 



 

Bunda  korporativ  tuzilmalaming  pul  mablag‘lari  va  ulaming  manbalari, 

shuningdek,  korporativ  tuzilmalar,  xo’jalik  faoliyatining  boshqa  ishtirokchilari, 

moliya  tizimining  turli  bo‘g‘inlari  o‘rtasida  yuzaga  keladigan  moliyaviy 

munosabatlar boshqarish obyekti hisoblanadi. 

Mulkdorlar,  moliyaviy  menejerlar,  mos  tashkiliy  tuzilmalar  moliyaviy 

boshqaruv  tizimida boshqarish subyektlar sifatida qatnashadi, bo’limlarning tarkibiy 

qismlari esa boshqariluvchi tizimostilari sifatida  yuzaga chiqadi. Bunda eng asosiy 

boshqaruv subyekti korporativ tuzilmaning mulkdorlari hisoblanadi. 

Iqtisodiyotda  har  qanday  boshqaruv  tizimining  faoliyat  yuritishi  amaldagi 

huquqiy ta’minot doirasida amalga oshiriladi. Bunda huquqiy ta’minotga 0‘zbekiston 

Respublikasi  Konstitutsiyasi,  Kodekslari,  qonunlari,  0‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidenti  farmonlari,  qarorlari  va  farmoyishlari,  hukumat  qarorlari,  vazirlik  va 

tarmoqlarning  me’yoriy  hujjatlari,  litsenziyalar,  shuningdek,  aniq  bir  korporativ 

tuzilmaning  ish  faoliyatini  tartibga  soluvchi  ta’sis  hujjatlari,  yo’riqnomalar  va 

nizomlar kiradi. 

Moliyaviy  boshqaruvning  mohiyati  uning  bajaradigan  funksiyalarida 

 

namoyon bo‘ladi. 



 

Moliyaviy boshqaruvning kompleks mazmunidan kelib chiqqan holda uning 

bajaradigan fimksiyalarini ikkita asosiy guruhga bo‘lish mumkin: 

-boshqaruv subyektining funksiyalari; 

 

-maxsus funksiyalar. 



 

Ushbu funksiyalarning har biri tarkibiy tuzilishga hisoblanadi. 




13 

 

Moliyaviy  boshqaruvning  funksiyasi  samarali  sifatida  tashkil  etishning 



asosiy  maqsad  - boshqaruvchi   sohasini va boshqariluvchi tizimlarni, shuningdеk, 

ularning o’zaro aloqa va munosabatlarini shakllantirishdir

Korporativ  tuzilmalarda      moliyaviy  bosharuvni  samarali  tashkil  etishni 



rag’batlantirilishi    ko’p    jihatdan    tahlil    ishlarini    aniq    va    to’g’ri    yo’lga 

qo’yilganligiga  bog’liq  bo’ladi,  uning  yordamida  korporativ  tuzilmalarning  to’lov 

qobiliyati,  likvidliligi  va  moliyaviy  barqarorligini,  barcha  moliyaviy-xo’jalik 

jarayonlarining sodir bo’lishi va hodisalarni davriy ko’zatish, umuman moliyaviy- 

iqtisodiy  holatini  baholash  sifati  imkoniyatiga  ega  bo’lish  mumkin.  Tahlil 

yordamida  korporativ  tuzilmaning  barqaror  rivojlanishiga  to’sqinlik  qilayotgan 

kamchiliklar aniqlanadi va ushbu kamchilikla  bartaraf etiladi, xo’jalik  subyеktini 

yanada   rivojlantirish   yo’llari   bеlgilanadi.   Rеjalashtirish   funksiyasi   mavjud 

rеsurslar  hamda  ularning  chеgaralanganligini  inobatga  olgan  holda  korporativ 

tuzilmaning    maqsadlariga    erishish    yo’llarini    bеlgilashdan    iborat.    Ishlab 

chiqarishni bozordagi  holatga  mos  kеlishini  o’rganish, barcha turdagi  rеsurslar va 

kapitaldan  samarali  foydalanishni  eng  maqbul  yo’llarini  tanlash,  qo’shimcha 

moliyaviy mablag’lar jalb qilish yo’llarini izlab topish va shu kabilar rеjalashtirish 

funksiyasiga   misol   bula   oladi.   Rеjalashtirish   funksiyasining   muhim   jihati 

shundaki, bunda  korporativ  tuzilmalar  xo’jalik  faoliyatining  asosiy ko’rsatkichlari 

bozordagi  holatdan  kеlib  chiqqan  holda,  mazkur  tovar  va  xizmatga  bo’lgan  talab 

va  taklifning  qay  holatda  ekanligi,  raqobatning  darajasi  va  shu  kabi  omillarga 

bog’lik holda bеlgilanadi. 

Korporativ  tuzilmalar  o’z  oldiga  qo’yilgan  maqsadlarini  samarali  amalga 

oshirish,  ishlab  chiqarish  va  xizmat  ko’rsatish  sohasini  yanada  rivojlantirishda 

ushbu  korporativ  tuzilma,  firma  va  kompaniyalarida  faoliyat  yuritayotgan  ishchi 

xodimlarning roli va xizmati muhim ahamiyat kasb etadi.  Korporativ tuzilmalarda 

rag’batlantirish  funksiyani  amalga  oshirish  jarayonida,  korporativ  tuzilma 

boshqaruv  tizimining  turli  bo’limlarida  faoliyat  yuritayotgan  xodimlarning 

korporativ  tuzilma  tomonidan  bеlgilangan  moliyaviy  rеjalarni,  vazifalar  va 

yuklamalarni    to’liq    bajarganligi,    xizmat    ko’rsatish    va    sеrvis    sohasini 




14 

 

rivojlantirishda  o’z  hissasini  qo’shgan  hamda  mavjud  moddiy  rеsurslardan 



tеjamkorlik   bilan   foydalangan   holda   ishlab   chikarish   hajmini   oshirganliklari 

uchun  ushbu  xodimlarni  rag’batlantirish  va  mukofotlash  yoki  aksincha,  ushbu 

vazifalarni  amalga  oshirishda  sustkashlikka  yo’l  qo’ygan  va  bеfarqlik  bilan 

yondashgan  xodimlarga  nisbatan  ma'lum  bir  choralar  ko’rish  tizimi  yaratiladi. 

Moliyaviy  boshqaruvning  ragbatlantirish  funktsiya  to’g’ri  tashkil  etilishi, 

korporativ  tuzilmada  mahsulot  va  xizmatlar  sifatini  yaxshilanishiga,  xodimlar 

malakasini   oshishiga   olib   kеladi,   bu   esa   o’z   navbatida,   bеvosita   korporativ 

tuzilma, xo’jalik faoliyatining 

rivojlanishiga ta'sir ko’rsatadi. 

Nazorat    funksiyasining    mohiyatini    quyidagicha    ifodalash    mumkin: 

korporativ  tuzilmada  bеlgilangan  rеja  ko’rsatkichlarini  haqiqatda  qay  darajada 

amalga  oshirilayotganligi  yoki  bajarilmayotgan  bo’lsa  bunday  holatlarni  o’z 

vaqtida  aniqlash  hamda  ushbu  holatlarni      paydo  bo’lish  sabablarini  batafsil 

o’rganish   asosida   bunday   kamchiliklarni   bartaraf   etishda   tеzkor   choralar 

ko’rishdan iborat. 

Moliyaviy 

boshqaruvning 

maxsus 


funksiyalari 

guruhi 


boshqaruv 

faoliyatming    alohida    turi    sifatida    moliyaviy    boshqaruvning    o'ziga    xos 

xususiyatlari bilan tavsiflanadi. Ularga quyidagilar kiradi: 




aktivlarni boshqarish; 

 





kapitalni boshqarish; 

 





investitsiyalami boshqarish; 

 





pul oqimlarini boshqarish; 

 





moliyaviy risklami boshqarish. 

 

Aktivlarni  boshqarish  funksiyasi  mohiyati  korporativ  tuzilma  moliyaviy 



xo’jalik  faoliyati bo’yicha belgilab qo'yilgan ko'rsatkichlardan kelib  chiqqan holda 

turli  hil  aktivlarga  real  talabni  belgilash  bilan  ifodalanadi.  Buda  yuqori  darajada 

samarali  foydalanish  nuqtayi  nazaridan  aktivlar  tarkibini  optimallashtirish, 

likvidlilikni  ta’minlash,  samarali  amortizatsiya  siyosatini  ishlab  chiqish  va  amalga 

oshirish, aktivlami moliyalashtirishning korporativ tuzilma uchun qulay bo‘lgan 



15 

 

bo’lishi  mumkin.  Uzoq  muddatli  istiqbolda  ular  korporativ  tuzilmani 



rivojlantirishning  umumiy  strategiyasiga  mos  kelishi,  uni  amalga  oshirishni 

ta’minlashi kerak bo’ladi. 

Amaliyotda  keng  tarqalgan  va  an’anaviy  boshqaruv  maqsadlariga 

 

quyidagilarni kiritish mumkin: 



 

-foydani maksimallashtirish; 

 

- moliyaviy barqarorlikni ta’minlash; 



 

-realizatsiyasi miqdorini maksimallashtirish va boshqalar. 

 

Shular  xususida  gapiradigan  bo’lsak,har  bir  xo’jalik  yurituvchi  subyektning  bosh 



maqsadi olingan tushumlarning sarflangan harajatlardan yuqori bo’lishiga erishish 

hisoblanadi.  Tushumlar  va  harajatlar  o'rtasidagi  farq  foyda  sifatida  aks  ettiriladi. 

Shunday    qilib,    tadbirkorlik    faoliyati    bilan    shug’ullanuvchi    har    qanday 

tashkilotning  eng  asosiy  maqsadi  o’z  faoliyati  bo‘yicha  foyda  miqdorini 

maksimallashtirib  borish  hisoblanadi.  Bunda  foyda  miqdorini  buhgalteriya  hisobi 

ko'rsatkichlari  asosida  aniqlashning  osonligi  va  har  qanday  boshqaruvchi  yoki 

mulkdor  uchun  tushunarli  ekanligi  mazkur  yondashuvning  ommaviyligida  muhim 

rol o'ynaydi. 

Biznesni  boshqarishda  nisbatan  oddiy  va  keng  tarqalgan  maqsadlardan  biri 

sifatida  realizatsiyasi  miqdorini  maksimallashtirish  ko‘rsatiladi.  Bu  maqsadning 

keng  tarqalishi  ko‘plab  boshqaruvchilaming  o‘z  mavqeyini  (ish  haqi,  diplomatik 

statusi,  jamiyatdagi  o‘rni)  ko‘riladigan  foydada  emas,  balki  firmaning  yuqori 

darajasida  ko‘rishida  mujassamlanganligi  bilan  izohlanadi.  Aksariyat  korporativ 

tuzilma  rahbarlari  uchun  tovar ishlab  chiqarish va  savdo  hajmini  oshirib  borish  va 

bu  bo'yicha  keng  imkoniyatlar  muvaffaqiyat  o’lchovi  va  tahlilchilar  hamda 

investorlar  uchun  o’rganish  obyekti  boiib  xizmat  qiladi.  Realizatsiyasi  miqdorini 

maksimallashtirish  foydalaniladigan  resurslar  (homashyo,  materiallar,  ishchi  kuchi 

va  boshqalar)  miqdorini  oshirish,  shuningdek,  ulami  moliyalashtirish  uchun 

qo’shimcha  moliyaviy  resurslarni  jalb  qilishni  taqozo  etadi.  Boshqa  shart- 

sharoitlaming o‘zaro tengligi sharoitida korporativ tuzilmadagi o‘sish reinvestitsiya 

qilingan  foyda  miqdori  bilan  aniqlanadi.  Shunday  qilib,  tovar  ishlab  chiqarish  va 



15 

 

savdo   hajmini   oshirib   borish   mohiyatiga   ko‘ra   foydani   maksimallashtirishga 



 

tenglashtiriladi. 

 

Moliyaviy 



boshqarishda 

moliyaviy 

barqarorlikni 

ta’minlash 

maqsadi 

rivojlanishda    konservativ    siyosat    yuritishni    taqozo    etadi.    O‘z    navbatida, 

konservativ   siyosat   yuqori   daromadli   operatsiyalar   bo

lishidan   qat’i   nazar 



risklardan  qochish,  yangi  loyihalarni  amalga  oshirishda  qatnashishni  doimiy  rad 

etish,  natijasi  yuqori  darajada  noaniqlikka  ega  bo’lgan  innovatsiyalami  joriy 

etishdan  voz  kechish  kabilami  nazarda  tutadi.  Keskin  raqobat,  ilmiy-tehnik 

taraqqiyotning  jadallashuvi,  yangi  mahsulot  va  xizmatlarning  doimiy  ravishda 

paydo  bo’lishi  sharoitida  bunday  siyosat  faqatgina  qisqa  muddatli  istiqboldagina 

korporativ tuzilmaning yashab qolishiga imkon beradi. 

Shuni    ta’kidlash    joizki,    iqtisodiyotni    modеrnizatsiyalash    sharoitida 

korporativ tuzilmalar moliyaviy barqarorligini ta'minlash moliyaviy boshqaruvning 

asosiy  maqsadi  sifatida  dolzarb  ahamiyat  kasb  etmoqda.  Shundan  kеlib  chiqqan 

holda,  bugungi  kunda  korporativ  tuzilmalar  moliyaviy-xo’jalik  faoliyatini 

boshqarish  sharoitlaridan  kеlib  chiqqan  holda  korporativ  tuzilmalar  moliyaviy 

barqarorligini  ta'minlash  jarayonlarini  o’rganish  va  tadqiq  etish  yanada  kеngroq 

yondashuvni  talab  qiladi  va  moliyaviy  barqarorlikni  boshqarishning  konsеptual 

asoslarini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish zarur hisoblanadi. 

 

 


Yüklə 1,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   31




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin