Korreksion pedagogika va logopediya fanidan
Yüklə 5,48 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI Termiz davlat universiteti Pedagogika fakulteti Maktabgacha ta’lim kafedrasi KORREKSION PEDAGOGIKA VA LOGOPEDIYA FANIDAN MA’RUZALAR MATNI (Maktabgacha ta’lim yo’nalishi 2-bosqich talabalari uchun mo’ljallangan)
Termiz-2013
2
Maktabgacha ta’lim kafedrasining “28” avgust 2013- yil № 1 - sonli yig’ilishida muxokama qilindi va foydalanish uchun tavsiya etildi. Maktabgacha ta’lim kafedrasi mudiri dots.M.O Norbosheva.
Tuzuvchi: katta o’qituvchi Z.Xasanova
Taqrizchilar: dots. M.O. Norbosheva p.f.n: A. Raxmatullayev
3
«Korreksion pedagogika va logopediya » bakalavriat yo‘nalishi: 5111800 – Maktabgacha ta’lim yo’nalishi talabalari uchun ma’ruza matni sifatida yaratilgan. Ushbu yo‘nalishning o‘quv rejasida xuddi shu nomli kurs mavjud. Mazkur ma’ruza matnda jismoniy yoki ruxiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalarning psixofiziologik rivojlanish xususiyatlari, ulardagi nuqsonlarning kelib chiqish sabablari, turlari ko‘rib chiqilgan. Maktabgacha yoshdagi rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalarga differensial va integratsiyalashgan, inklyuziv ta’limni tashkil etish yo‘l, usul hamda tashkiliy formalari bayon etilgan. Ushbu ma’ruza matni Maktabgacha ta’lim yo‘nalishi talabalari uchun mo‘ljallangan. Undan kasb-xunarga yo‘naltiruvchi tashxis markazi xodimlari, pedagogik kasb-hunar kolleji talabalari, maktabgacha tarbiya muassasalari xodimlari va defektologlar xam foydalana olishlari mumkin . Tuzuvchi: k.o’q. Xasanova Z.T. Taqrizchilar: dots. M.Norbosheva M.O.
p.f.n. A.Rahmatullayev
4 Kirish O‘zbekiston Respublikasi davlat ta’lim standartida «Maktabgacha yoshdagi va maktab yoshidagi bolalar ta’limiga qo‘llanadigan davlat talablari» mavjud. Shu talablar asosida "Uchinchi ming yillikni bolasi" nomidagi bolalarni rivojlantirish va maktabga tayyorlash tayanch dasturi tuzilgan. Ushbu hujjat "Ta’lim to’g’risida"gi Qonun, "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" hamda "Sog’lom avlod" Davlat dasturini hayotga tatbiq etishga yo’naltirilgan. Mustaqillikka erishgan hozirgi davrning muhim hususiyatlaridan biri, bozor munosabatlari shakllanayotgan mazkur jarayonga mos keladigan, yangicha fikrlovchi yoshlarni tarbiyalashdan iborat. I.A.Karimov ta’kidlaganidek, "fikrlash, ishlash va yashash madaniyatiga ega bo’lgan mustaqil shaxsni voyaga yetkazishimiz zarur". O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘g‘risida»gi Qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablari asosida maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berishning asosiy maqsadi yosh avlodni istiqlol g‘oyalari asosida sog‘lom, har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida tarbiyalash va maktab ta’limiga tayyorlashdan iboratdir. Biroq, maktabgacha yoshdagi bolalar orasida jismoniy yoki psixik rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar ham uchrab turadi. Turli sabablarga ko‘ra ko‘zi ojiz, kar yoki zaif eshituvchi bo‘lib qolgan va boshqa toifadagi alohida yordamga muxtoj bolalar maktabgacha tarbiya muassasalariga hamma qatori qatnab, ta’lim-tarbiya jarayoniga jalb etilishlari kerak. Maktabgacha tarbiya muassasalari bolalarni jismoniy, aqliy va ma’naviy jihatdan rivojlantirib, ularning tug‘ma layoqati, qiziqishi, ehtiyoji va imkoniyatlarini hisobga olgan olda, milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida muntazam ta’lim olishga (maktabga) tayyorlashi lozim. Buning uchun har bir tarbiyachi bolaning rivojlanishida qanday nuqsonlar bo‘lishi mumkin, ularning turlari, kelib chiqish sabablari kabi va boshqa ma’lumotlarga ega bo‘lishlari kerak. Shuni hisobga olib, Maktabgacha ta’lim yo‘nalishidagi bakalavriat o‘quv rejasiga «Korreksion pedagogika va logopediya fani kiritilgan».
Mazkur ma’ruzalar matnining maqsadi pedagogika oliy o‘quv yurtlarida «Korreksion pedagogika va logopediya» kursini talabalarga chuqur o‘rganishga yordam berish, ma’ruzalar matni ikki qismdan iborat bo‘lib, birinchi qismida korreksion pedagogika fanining maqsad va vazifalari, alohida yordamga muxtoj bolalar ta’rifi berilgan bo‘lsa, ikkinchi qismda logopediya fanidan maktabgacha yoshdagi bolalarda ko‘plab uchraydigan nutqiy nuqsonlar va ularni bartaraf etish yo‘llari yoritilgan.
5
UMUMIY O’QUV MAQSADLARI Ta'limiy: Talabalarda korreksion pedagogika fani, uning predmeti, maksadi, vazifalari, metodlari va usullari xakida nazariy bilimlarni berish byicha ko’nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat. Tarbiyaviy: Talabalarning jamoada, kichik guruqlarda va individual ishlash qobiliyatlarini shakllantirish, kasbga bo’lgan qiziqishlarini ortirish Rivojlantiruvchi: Talabalarda erkin fikrlash va mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish.
Asosiy ma'lumotlar
Ma'ruzani olib borish texnologiyasi Vaqt – 2 soat Talaba soni: 26 nafar Mashg’ulot shakli Ma'ruza Ma'ruza rejasi 1. Korreksion Pedagogika fani, uning predmeti, maksadi, vazifalari 2.Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korrektsiyalash, kompensatsiyalash 3. Inklyuziv ta'lim, ijtimoiy adabtatsiya, reablitatsiya ishlari. O’quv mashg’ulotining maqsadi: Talabalarga o’quv kursi haqida to’liq ma'lumot berish. Pedagogik vazifalar O’quv faoliyati natijalari Korreksion pedagogika fani nimani o’rganadi degan savolga javob berish. Korreksion pedagogika fani xaqida boshlangich ma'lumotga ega bo’ladi. Korreksion pedagogika fanining predmeti nimani o’rganadi degan savolga javob berish. Korreksion pedagogika fanining predmetini tushunib oladi Korreksion pedagogika fanining maqsadi va vazifalari nimadan iboratligini bilish.
Korreksion pedagogika fanining maqsadi va vazifalarini sanab bera oladi Maxsus yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korrektsiyalash, kompensatsiyalash xaqida bilimga ega bulish. Maxsus yordamga muxtoj bolalardagi nuksonlarni oldini olish, bartaraf etish, korrektsiyalash, kompensatsiyalash xaqida bilim va tasavvurga ega buladi. Inklyuziv ta'lim, ijtimoiy adaptatsiya, reablitatsiya ishlari xaqida ko’nikma xosil kilish
Inklyuziv ta'lim, ijtimoiy adabtatsiya, reablitatsiya ishlarining uzaro farqini ajratish imkoniyatiga ega bo’ladi. Ta'lim metodlari: Ma'ruza, namoyish etish, savol-javob, guruhlarda ishlash, test.
Ma'ruzalar matni, marker, doska, skotch, Xar kanday jamiyat o`z farzandlari xar tomonlama еtuk, komil inson bo`lib vo yaga еtishiga,munosib fuqarolar bo`lib, davlat taraqqiyotiga, gullab yashnashiga o`z ulushlarini qo`shishlariga qarakat qiladi, umid boqlaydi. O`zbеkistonda korrеktsion pеdagogika — maxsus yordamga muqtoj jismoniy yoki psixik kamchiliklari bor bolalarning psixofiziologik rivojlanishidagi xususiyatlarini o`rganadigan, ularning ta'limtarbiyasi bilan shuqullanadigan fandir.
6 vatman, tarkatma materiallar, doska Ta'lim shakli: Frontal, jamoaviy ish. O’qitish shart-sharoitlari: Texnik vositalar bilan ta'minlangan va jamoaviy ishlashga mo’ljallangan auditoriya.
Nazorat savollari.
1.1.Ma'ruza mashgulotining mavzusini bayon etadi va mavzu bo’yicha savol–javob o’tkazadi. Savol – javobda ishtirok etadi. 1.2.Tarkatma materiallarni tarkatadi. Mavzuga doir asosiy savollar, atamalar va muxim tushunchalarni izoxlab, mashgulotning maksadi va rejalashtirilgan o’quv ishlanmalar bilan tanishtiradi. Tinglashadi. 1.3.Mavzu buyicha savol – javob o’tkazadi. Savol – javobda ishtirok etishadi. 2-bosqich Asosiy qism (55 min) 2.1. Talabalarga quyidagi savol va topshiriqlarga o’lab javob berish taklifini kiritadi. Nima sababdan korreksion pedagogika fanining muammolari kupayib bormokdaq Korreksion pedagogikaning kaysi soxalari buyicha nuksonlar soni ortib bormokdaq Rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolaga psixologik-pedagogik tavsiya berish mumkinmiq Rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolalarni o’qitish va tarbiyalash mumkinmiq Savollarga javob berishadi Korreksion pedagogika fanining muammolari mavzusida savol-javob utkazadi Savol – javobda ishtirok Reja buyicha ma'ruzaning mazmuni prezentatsiya asosida yoritadi. Talabalar 4 ta kichik guruxlarga bulinadi va ularga mavzuga doir test savollari xamda topshiriklarni tuzish vazifasi beriladi.
Gurux ishtirokchilaridan biri prezentatsiya kiladi.
Prezentatsiya jarayonida talabalar Bilan birgalikda xar bir guruxning javoblari tahlil kilinib, kamchiliklari tuldiriladi Gurux sardorlari chikib uz javoblarini sharxlashadi. Ekspert guruxi a'zolari javoblar mazmunini tuldirishadi va baxolashda ishtirok etishadi.
Mazuni yakunlab, umumlashtirib, xulosa beradi. Xulosa yozib boriladi Bajarilgan ishlar baxolanadi. Uyga vazifa sifatida Aloxida yordamga muxtoj bolalardagi nuqsonlarni o’rganib kelish topshirigi beriladi. Ekspert sifadida ishtirok etishadi Topshiriqni yozib oladilar. 7
bolalardir.
dеkabrda 153 mamlakat bola xukuklari qakidagi konvеntsiyani ratifikatsiya qilish yo`li bilan o`zlarining bolalar kеlajagini muqofaza kilishga tayyor ekanligini namoyish etdilar. Bola qukuqlari qaqidagi Konvеntsiya bu butun jaqon bolalariga xos bo`lgan bolalar qukuklari qakidagi Birlashgan Millatlar Tashkilotining shartnomasidir. Konvеntsiya bola ququklari qaqidagi univеrsal rasmiy Kodеksdir. Konvеntsiyada bolalar huquqlari to`rt toifaga ajratib bеrilgan bo`lib, 54 moddani o`z ichiga qamrab olgan .
Yashay olish hukuki: bola talablarini kondirish va hayotiy hukuqtsarni o`zida mujassam etish kabi asosiy shartlarni xamda tibbiy xizmatdan foydalanish, ovkatlanish, boshpanaga ega bo`lish kabi adolatli, hayotiy mе'yorlarni o`z ichiga oladi. Bolalar zo`ravonlik va ekspluatatsiya qilinishdan ximoyalantan bo`lishlari shart. Bu borada kuyidagi muammolarga, ya'ni: qochoq bolalar muammosi, adliya tizimidagi zo`ravonliklar, bolalarni kurolli nizolarga jalb etish muammolari, bolalar mеxnati, balog`at yoshiga еtmaganlarni sеksual ekspluatatsiya qilish va o`smirlarning giyohvand moddalarni istе'mol qilishmuammolari alohida e'tiborda bo’ lishi kеrak .
Rivojlana olish hukuqi: bolalarning o`z
q obiliyatlarini kеngroq rivojlantirishga erishishlari uchun zarur. Bunga misol qilib, bilim olish, o`yin, hordiq chiqarish, madaniy faoliyatlar, axborot olish va vijdoniy poklik kabi huquqlarni olish mumkin. 4 . Ishtirok etish huquqi: bolani jamiyat va mamlakat hayotida faol ishtirok etishga chorlaydi. Bu toifa bolalarning hayotiga taalluqli bo’lgan muammolar bo`yicha jahonshumul yig`ilish va tadbirlarda ishtirok etish huquqini va o`z fikrmulohazalarini aytishda erkin bo`lish kabi hukuqlarni bеlgilaydi.
Korrеktsion pеdagogika fanining maqsadi — anomal bolalarga intеgratsion, inklyuziv, diffеrеntsial ta'limni tashkil etish uchun zarur shartsharoitlarni o`rganish, ulardagi psixofiziologik kamchiliklarni iloji boricha bartaraf etish, tuzatish yoki bilinmaydigan h olga kеltirish usullarini bеlgilash va amaliyotda tatbiq etish yo`llarini tarbiyachi hamda o`qituvchilarga ko` rsatib bеrishdan iborat.
KORRЕKTSION PЕDAGOGIKA — anomaliyalarning kеlib chiqish sabablari, turlarini, anomal bolalarning psixofiziologik rivojlanishdagi xususiyatlarini o` rganish, shular asosida inklyuziv yoki diffеrеntsial ta'limni tashkil etish, ularning ta'limtarbiyasi bilan shug`ullanishdir.
8
Мahsus yordamga muqtoj anomal bolalar toifalari
Inklyuziv ta'lim ijtimoiy adaptatsiya, reablitatsiya ishlari.
Inklyuziv ta'lim bu maxsus yordamga muhtoj bolalar va yoshlar uchun individuallashgan va sharoitga qarab o`zgaruvchan, g`amxo`rlik bilan yondasha oladigan ta'lim tizimidir. Ushbu ishlar oddiy, sog`lom bolalar o`quv muassasalarida amalga oshiriladi. Inklyuziv jalb etish (vklyuchеniе) dеgan ma'noni anglatadi, ya'ni jismoniy yoki Psixik rivojlanishida nuqsoni bor bolalarni sog`lom tеngdoshlari bilan o`zaro bog`lanib, birgalikda ta'lim olishidir. Bolaning xoh ona qornida, xoh tugilganidan kеyin rivojlanib borishi uchun zarur bo`lgan ma'lum shartsharoitlarning buzilishi turli xil anomaliyalarga, ya'ni jismoniy yoki psixik nuqsonlar, kamchiliklarga olib kеlishi mumkin. (lotincha surdus — kar, gung so`zidan olingan) — eshitish qobiliyati zaif bolalarning ta'limtarbiyasi bilan shugullanadigan fan; (yunoncha tiflos ko`r, so`qir so`zidan olingan) — ko`rish qobiliyati zaif bolalarning ta'limtarbiyasi bilan shug`ullanadigan fan; (yunoncha logos — so` z, padеo — tarbiya so`zlaridan olingan) — og`ir nutq nuqsonlarini o`rganish, oldini olish, bartaraf etish yo`llari, usullarini o`rganadigan fan. L ogopеdiya (yunoncha oligos — kam, frеn — aql so`zlaridan olingan) — aqliy tomondan zaif bolalarning ta'limtarbiyasi bilan shug`ullanadigan fan; Oligofrеno pеdagogika
urdopеdagogika T iflopеdagogika
9 Rivojlangan mamlakatlarda "Maxsus ta'lim zaruriyati" nomli xujjatga javoban SVR — Reabilitatsiya tashkiloti tashkil etildi. Tashkilot nogironlar jamiyati, nogironlar oilalari, Soqliqni saqlash vazirligi, Ijtimoiy ta'minot vazirligi qamda kasaba uyushmalarining vakillarini o’z ichiga qamrab olgan. Uning asosiy maqsadi — jismoniy yoki psixik rivojlanishida nuqsoni bo’lgan bolalarni qimoyalash, huquqlarini tiklash, vakolat berish, ta'limtarbiya tizimini shakllantirish, jamiyat va raqbariyat diqqatini bu narsaga jalb etishdir.
Integral — mujassam, ajratib bo’lmaydigan kism degan ma'noni bildiradi. qar bir bola ta'limga jalb etilishi lozim. Integratsiyalashgan jamiyatda barcha teng xukukka ega, bu yaxlit jamiyatdir. Inklyuziv ta'lim tufayli jamiyat integratsiyalashgan jamiyatga aylanadi. 2001 yilda YUNESKO "qamma uchun ta'lim" dasturini qabul qiladi. O’zbekiston Respublikasi ushbu dasturga imzo chekdi. Keng miqyosda "hamma uchun ta'lim"(Obuchenie dlya vsex) joriy etilishi YUNESKO tomonidan boshlab yuborildi.
Nazorat uchun savol va topshiriqlar
2001 yildan boshlab O` zbеkiston Salomon dеklaratsiyasiga binoan yaratilgan (Ta'lim tizimi anomal bolalarni qabul etib, ularning ta'lim-tarbiyasi uchun zarur shartsharoitlarni yaratishi lozimligi haq ida) ("Obuchеniе dlya vsеx") "hamma uchun ta'lim" dasturini amalga oshirishga imzo c hеkkan ekan, barcha ta'lim xodimlari bu ishga o`z xissalarini ko`shib, inklyuziv ta'limni takomillashtirishda qatnashishlari lozim.
Ijtimoiy intеgratsiya ijtimoiy tafovutni kamaytirishga, nogiron va sog`lom bolalarni o`zaro do`stlashishga, birbiriga xurmat bilan qarashga undaydi, sog`lom bolalarni muruvatli bo`lishga o`rganadi. Jamiyat nogiron kishilarga to`g`ri munosabatda bo`lishi kеrak, Konstitutsiyamizdagi barcha bandlar ular uchun xam taalluqli. Har kanday ta'lim intеgratsiyasi inklyuziv ta'lim sifatini oshiradi. Inklyuziv ta'lim markazida jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bor bola turadi, unga xar tomonlama g`amxo`rlik ko`rsatiladi. 1. Anomal bolalar sog’lom tеngdoshlari orasida inklyuziv ta'limda yoki
2. Maxsus ta'lim tarbiya muassasalarida tarbiyalanishi va o’qitilishi kеrak. Ekspеrt varagi № 2 1. Korrеktsiya va kompеnsatsiya nima? 2. Korrеktsion pеdagogika fanining rivojlanishi haqida gapirib беринг. Yüklə 5,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|