Korxona iqtisodiyoti

m= MRm: N

Šuyidagi formula buyicha bir turdagi “m₁” mahsulot iste’mol xususiyatining bir birligiga moddiy resurslar salmoqli sarfini ham hisoblash mumkin:

 MRs Mbm

m₁= ———————
M_èó

Bu yerda: MR_ñ - mahsulotning bir jismoniy birligiga

moddiy resurslarning salmoqli sarfi;
Mbm - hisobot davrida ishlab chiqarilgan mahsulot
birliklari miqdori;
M_èó - hisobot davrida ishlab chiqarilgan mahsulot
iste’mol xususiyatining umumiy hajmi.
Mahsulot ishlab chiqarishga moddiy resurslar sarfining umumiy tavsifi bo‘lib material sig‘imi ko‘rsatkichi (M) xizmat qiladi. U mahsulot birligiga (yoki iste’mol xususiyati birligiga) natural yoki qiymat shaklida moddiy resurslar haqiqiy sarfini baholaydi. Bu ko‘rsatkich alohida turdagi moddiy resurslar (metall sig‘imi, energiya sig‘imi, yonilg‘i sig‘imi) sarfini tavsiflaydigan ko‘rsatkichlar bilan bevosita bog‘liq. Bu ko‘rsatkichlar natural, natural-qiymat va qiymat shakllarida o‘lchanadi. Mahsulotning material sig‘imi turli ko‘rsatkichlar bilan o‘lchanishi mumkin:
1) ishlab chiqarilgan mahsulot bir birligiga moddiy resurslarning salmoqli sarfi (salmoqli material sig‘imi):


M=m=MRm : N
2) ishlab chiqarilgan mahsulot bir birligiga bir necha turdagi moddiy resurslarning qiymat shakldagi sarfi miqdori (1t, 1m³, 1m² hisobiga so‘m).

 ÌÐ_m P

M= —————
N

bu yerda; R - moddiy resurslarga ulgurji narx.

Bu formulalardan oddiy turdagi mahsulotlarning material sig‘imini hisoblash uchun foydalaniladi (elektr energiyasi, chuyan, po‘lat va hokazo). Murakkab turdagi mahsulotlar uchun material sig‘imining asosiy iste’mol xususiyati birligiga muayyan moddiy resurslar sarfi kabi ko‘rsatkichidan foydalaniladi. Masalan, elektromotorning material sig‘imi 1 kvt quvvatga nisbatan material sarfi bilan hisoblanadi. Yuk tashuvchi avtomobil uchun material sig‘imining tavsifi 1t-km/s yuklar tashish hisobiga material harajatini baholash hisoblanadi va hokazo.
Mahsulotning fizik hajmi, iste’mol xususiyati hajmi hisobga olinmaydigan mashinasozlik (kimyo, to‘qimachilik mashinasozligi va hokazo) mahsulotlari uchun material sig‘imi darajasi taqqoslama narxlarda sof yoki yalpi mahsulot bir so‘miga muayyan turdagi moddiy resurslarning fizik birligidagi sarfi bilan tavsiflanishi mumkin:

 N