Культура каменного века Центральной Ферганы

2. Markaziy Farg‘ona tosh davri yodgorliklari . Hag. Konventsiyalar -
/ - Ob va Shir madaniyati manzilgohlari, II - Markaziy Farg'ona madaniyati manzilgohlari. I - Buvaidy I, 2; 2 - Achchik-ko'l 7; 3 – Achchiqko‘l 1-6-4 – Bekobod 1-4; 5 - Sh o rkul
12; 6 - Ittak-qal'a I, 2; 7 – Achchiqko‘l – Yangiqadam I, 2; 8 - kolxoz fermasi yaqinida. Kalinin; 9 - Yangnqadam 20-22; /0 - Yangiqadam 38; I / - “s. I 4" ; /2 - Madyar 12 , 13; 1 3 - magyar
I— » , II ; Va - Bahrobod yaqinida; 15 - Damqul 11I, I. 2-bet; ko'l yaqinida topilgan. Damkul; /6- M ad yar I0. I O- i; / 7 - Yangiqadam I-5, 9: 18 - Yangqadam I O -1 2 , I 6 -18; 19 - Yangiqadam I9- 20 -
Yangiqadam I3. I 4 , 23-27; 21 - Yangiqadam 33; 22 - Yangiqadam 28-32, 34. 35; 23 - Doraekul I, 2; 24 - Uzunqulch I-5; Yangiqadam 6-8; 25 - Tanpak-Kul I, 2. I0. II; 26 - Gurtepe; 27 - Tai*
acc ul 3, 8, I 2 , I 4 , I5 da; 28 - Taipak-Kul 4-7, 9. I3: 29 - Yangisuv I, 2; 30 - Sigirchilk; 3 1 - Zambar I-6; 32 - Xonobod 3; 3 3 - Xonobod 2; 34 - Xonobod I; L5 - Oq-qum yaqinida; 3/ —
Sariqlar; 37 - Min gb ulak yaqinida.
ko‘l baliqlari” (Lange, 1 9. 33, f. 8). Buni
ushbu asar mualliflaridan birining kuzatishlari ham tasdiqlaydi, buning natijasida 1969 yilda Yangixayotning
shimoli-sharqidagi hududdagi qurigan mayda ko'llar tubidan
ko'p sonli nsoaoai baliqlar topilgan
, bu yerda ilgari o'rmonlar bo'lgan. ko'l. Ashi kul.
Markaziy Fargʻonada maʼlum boʻlgan tosh davri yodgorliklarining aksariyati
uning markaziy va janubiy qismlarida joylashgan boʻlib, prolyuvial
– koʻl tekisligi yuzasi bilan tutashgan boʻlib , ularning shakllanishi
soʻnggi toʻrtlamchi davrga toʻgʻri keladi. Markaziy Fargʻona geologiyasi va geomorfologiyasi
tadqiqotchilari
G. A. Mavlyanov va A. N. Nurmatovlar bu hududning juda murakkab tabiatini qayd etadilar.
“Vodiyga oʻxshash chuqurliklar , koʻllar , botqoqliklar bilan bir qatorda
eski suv oqimlari kanallari bilan kesilgan
tekislangan boʻshliqlar katta maydonlarni egallagan ” (
Mavlyanov, Nurm-tov, 1972, 85 - bet). Bu yerda relyefda SW-SH yoʻnalishi boʻyicha bir -biriga parallel choʻzilgan choʻzilgan ( hokim shamollar yoʻnalishi) hyasirnvag
qum tizmalari ustunlik qiladi
.
Ushbu tizmalarning yuzasi bilan kamar asboblarining
joylari ulanadi. Ushbu relyef shaklining genezisi
, shuningdek, u bilan bog'liq bo'lgan joylarning tabiati haqida muhim fikrlar
9 70 iyulda V.I.Timofeev bilan
birga qatnashgan to'rtta geolog G.F.Tetyuxinning
( Uz GI D ROINGEO ) qo'lyozmasida keltirilgan. Markaziy Farg'onaning tosh davri kashfiyoti haqidagi ma'lum joylar joylashgan
joylariga
sayohat . “ Oxirgi toʻrtlamchi tekislikni tashkil etuvchi togʻ jinslarining bir qismi boʻlgan qumli yotqiziqlar,
golosen terrasalarining kesilishi boshlanishidan oldin,
yer osti suvlari bilan yetarlicha bogʻlangan. Tekislikning shimolida golosen boshida
daryoning kesilishi bilan er osti suvlari sathi pasaya boshladi
va qumli konlar shamol
ta'sirida tobora kuchayib keta boshladi. Qumli konlarning shishishiga to'sqinlik qiladigan
mahkamlash gorizonti ko'pincha gips bilan tsementlangan qumli va loyli konlar edi . Bu
konlar ,
ayniqsa, tekislikning janubida, jumladan ,
Yangiqadam shimolidagi ko'l landshafti bilan ajralib turadigan hududda keng tarqalgan.
Tekislikning orqa qismida, ya'ni janubda
deflyatsiyaga er osti suvlarining
ko'pligi
to'sqinlik qilgan ... Markaziy Farg'onadagi barcha tosh qurollari topilmalari shu yer yuzasi
bilan
chegaralangan... ko'llar, o'q ko'llar va boshqa suv havzalari. . Ikkinchisi, er osti suvlarining rejimini belgilab ,
tuproqni mahalliy gipslash jarayoniga hissa qo'shdi .
Natijada, asl sirt ( tosh
asboblari bilan) saqlanib qoldi va shuning uchun
asbobning topilmalari hozirgi vaqtda
nisbatan asl holatida paydo bo'ladi (qum zarbasi tufayli bir oz vertikal tekislashdan tashqari )
"
( Tetyuxin, 1970 ) . Shunday qilib, joylashuvlar qadimiy
to'rtlamchi davr sirtining bo'laklari ( tizmalar ), so'x -


gipsli
qumli cho'kindilar bilan mahkamlanganligi sababli yaralangan , tizmalar
orasidagi chuqurliklar _{esa janubi -}
g'arbiy _{shamollar tomonidan bu} sirtning _tarqalishi natijasidir .

темноватый песок, насыщенный корнями

o'simliklar	0—0,6 m
loy	0,6 - 0,65 m
och jigarrang qum	0,65 - 0,7 m
loy	0,7 -0,75 m
och jigarrang qum	0,75-1,42 m
loy	1,42 m va chuqurlikda

orasidagi boʻshliqlarda koʻpincha bir -
biri bilan tutashgan mayda koʻllar
( kattaroqlari Yangikeda qishlogʻining shimoli-sharqida Uzun _-
koʻl va Tungʻuzkoʻl , shimolda Shoʻrkoʻl va Ittak - qalʼa ) joylashgan . ). L. A. Molchanov O'rta Osiyodagi bunday "dasht" ko'llarining tipik xususiyatlarini tavsiflab, shunday yozgan edi : chiqindi suvlarning vaqtinchalik
oqimi ,
er
osti suvlarining yer yuzasiga _{chiqadigan
joylari} va _boshqalar
. Odatda _dasht ko'llari sayoz bo'ladi; ko'pincha ular sho'rlangan va sho'rlanish
kiradigan suv miqdoriga qarab
juda keskin o'zgarishi va hatto _{mavsumiy bo'lishi mumkin}
; ularni oziqlantiradigan daryolarning yuqori suv tarkibidagi
tebranishlar yoki daryo kanallarining kezib yurishi
tufayli juda o'zgaruvchan o'lchamli . Ko'pincha qirg'oqlardan qamishlar bilan o'sgan" (Molchanov, 1 9 29, 3-bet). Markaziy Farg'ona ko'llarining ishlash tartibi ,
ko'rinishidan, o'zgarishsiz qolmadi
. Shunday qilib, 1969 yilda Yangiqadam 12 mavzesidan
taxminan 50 m sharqda qurigan ko'l tubida
yotqizilgan chuqur quyidagi stratigrafiyani ko'rsatdi:
Yangiqadam 12 dan
50-60 m gʻarbda
(oʻsha qumli tizmaning narigi tomonida) joylashgan koʻl tubidagi chuqur boshqacha stratigrafiyani koʻrsatdi:
tuproqli 0 -0,6 m
och jigarrang qum 0,6-1,2 m
1,2 m va undan chuqurroq tuproq
1,1 m chuqurlikda suvli qatlam o'tdi.
Gʻarbiy –
SH . yoʻnalishi
boʻyicha choʻzilgan zanjirlar boʻylab joylashgan bir necha oʻnlab shunday koʻllar Markaziy Fargʻonaning janubi - gʻarbiy qismida joylashgan
edi . Shimoli-g'arbiy qismida katta sho'r ko'l (va ba'zi sayozlar ) bor edi
. U Yangixayot posyolkasining shimoli -
sharqida joylashgan (mahalliy aholi uni Achchiq ^{- koʻl} yoki Besh- ^{bala deb} atashgan ) ^{. Arxeologik} davrda
^birinchi marta 1966 yilda
^{Yu.A.Z.Adneprovskiy} Ashchi ^- Koʻlni neolit davri oʻrni ^sifatida
tilga
oladi ^. Markaziy Fargʻona ^{_ _} _ ^_ _ ^_ _ ^_ _ _ _ _ _ ^{_
_ -k} ul ^{Lekin
bu imlo xato
,} chunki oʻzbek tilida bunday soʻz ^yoʻq . _ ^_ _ ^{_ _ _ _} _
kul "(achchiq ko'l, o. s. solonchak, sho'r ko'l). Yer haqiqatan ham sho‘r
, ko‘lni to‘ldirgan suv
sho‘r edi .
1960-yillarning boshlarida ko'l quritilgan. Kuzatishlar shuni ko'rsatdiki , uning qirg'oqlari juda
yumshoq, terras darajasi aniq bo'lmagan
. Sobiq koʻlning tubida, ariqlar boʻlaklarida
qalin (0,5 m dan ortiq) tuproq qatlami boʻlgan.
Hozirgi vaqtda tizmalararo chuqurliklarni
sug'orish, birinchi navbatda, psskov tizma massivining
janubiy chegarasida joylashgan paxta va sholizorlardan suvni oqizish bilan ta'minlanadi
. Bizni qiziqtirgan davrda – mezolit va neolit davrlarida Markaziy Farg‘onaning janubi -
g‘arbiy
qismining tabiiy suv manbai , shubhasiz, daryo bo‘lgan. Soʻx — Sirdaryoning chap irmogʻi.
srkhnschsovsroichnogo zamondan beri (Mavlyanov,
Hyrmat . ^ ⁷² ) raG ^y n Markaziy ! ! Farg'ona
daryo suvlari havosi ostida edi . ^S oh ( o . n . ^_ _ ^_
tog' etaklarini tekislikka tark etganda bo'lingan).
Gndrologni ma'lumotlari. burg'ulash ^natijalari shuni ko'rsatadiki ,
pleystosen oxiridagi ^COx hozirgidan ancha kuchliroq bo'lgan
( ^{^ idney , ^^ 59 , p} . 16 - ^UJ ) . ^{Buni Fc r} gagsan vodiysidagi allyuvial fan - n-i ^ kuchli o'rmon ham tasdiqlaydi .
Toʻxso koʻh allyuvial
konusning markaziy qismi ^Markaziy Fargʻona ^tekisligi zonasining qoʻsh sosoyal yuzasidan ^sezilarli darajada yuqori koʻtariladi
⁽ Soʻx allyuvial konusining ^{mutlaq oomsokasi} 690 m
^, qolgan
barcha daryolarning allyuvial muxlislari uchun ^esa Fargʻona ^{va Oomso1} va .
Aole ^{vodiylari 500-540} m oraliqda kuzatiladi.-
^Maplyanov . _ _ _ ^_ _ ^{_ _ _} Yu/ s). Bu kechikish bilan , ^chap m va
p wuoks ^S yrdarni olib kelgan. sizni bog'lovchi post-snenn o c haqida " zhimanme dan " es
kanalning ^keskinlik . ^G.ga ko'ra . ^A . ^M avlyanov va ^{A. N} . Zhs ^ m-oova
^{prsemsschsnior} sl a Sir ^{dapya bo'yicha sevs} rs in e ^ nschsovo ^ ichny in ^r smsni
25 - ³⁰ km ^.
Sug'orma dehqonchilikning rivojlanishi bilan daryo suvi. So‘x n e ^ Sirdaryoga yeta boshladi .
F.F.Mujchinkiy Farg‘ona vodiysi gidrogeologiyasini tavsiflab
, shunday deb yozgan edi: “Isfara va
So‘x
r
. suvlari, 1 E3 2, 5-bet). Sug‘oriladigan dehqonchilikning Markaziy Farg‘onaning zamonaviy qiyofasiga
ta’siri masalasiga
to‘xtalib , A.N.Rozanov “ sun’iy sug‘orish jarayonida daryo suvlarining taqsimlanish va oqib chiqishi
sharoitlarining tubdan o‘zgarishi
^, bir tomondan ^, minimal “ faoliyat ”
darajasiga tushirilishini ta’kidladi . boshqa tomondan ! _ tog
' etaklari ^, vodiyning quyi ^oqim qismlarida
mu lyatsn ^oo maydonlarining ^{harakatlanishiga} sabab ^bo'lgan , hozirgi ^{vaqtda to'qqizta} deyarli ^yo'q . yuqori qismlarga. qayerda eng
^b olss ^{pazvn keyin} haqida sh edde . _ ^{b yasnyaeosya} haqida Eoim. ^bokira yerlar ^papnnng oy Farg'onada ^{. _} _ ^_ _ _ ^x-
^ yoki ma'lum darajada o'zingizniki ! n ^ pastki er landshafti ^... Kuzatish
mumkin ^bo'lgan n ^{r nso} p ^agtmp a x ^bilan ancha farq qiladi . ^RLSF bu yerda OA
P ^{AATA NZ ANTH IS} LASLITY ^TPNIO PUNNIA ^{PRILAS VA} DALL OF COLLOWS ”
( Rozanov ,
1,9,38 ^, 12 3 - bet ) ' ^. Biroq, muhim davr uchun XIX - XX asrlar.
“Toʻgʻri tashkil etilgan sugʻorish tarmogʻi mavjud
boʻlmaganda bu hududlar (Markaziy Fargʻonaning sugʻorilmaydigan erlari . – U. I.
va V. T.) drenaj va chiqindi sugʻorish suvlarini yigʻish joylari boʻlgan , bu esa
ikkilamchi shoʻrlanish jarayonlarining keng rivojlanishiga sabab boʻlgan.
bu yerda botqoqlanish, qaysi
yoyilgan va qumli massalari. Yirik va mayda qoramollar sonining ko'payishi va yaylovlarning umumiy qisqarishi qumlarda o'simliklarning deyarli butunlay nobud bo'lishiga
olib keldi
.
Qumlardagi o'simliklarning yo'q qilinishiga yonilg'i uchun butalarni kesish katta yordam beradi
, vohalarning o'troq aholisi
bunga ehtiyoj juda katta edi "
( Rozanov, 1938, 126 - bet ) . To‘g‘ri, bu omillar asosan
Markaziy Farg‘onaning chekka hududlariga ta’sir ko‘rsatdi.
Markaziy Farg'onaning hozirgi holati , shubhasiz,
golosenning birinchi yarmida mavjud bo'lgan tabiiy muhitdan farq qiladi
. Markaziy Fargʻona qumli hududining soʻnggi oʻn yilliklargacha saqlanib qolgan “bokira” tabiatiga qaramay,
60 -
yillarda
Markaziy Fargʻona kanalini yotqizish ishlari boshlanganiga qadar uning landshafti uzoq
vaqt antropogen taʼsirga uchragan .
Balki Markaziy Farg‘onaning tabiiy muhiti
mezolit va neolit davrida golosenning birinchi yarmida cho‘l yoki chala cho‘ldan farq qilgandir.
G.A.Mavlyanov
va A.N.Nurmatov maʼlumotlariga koʻra, Pleystotsen oxirida Fargʻona havzasining togʻoldi zonasida choʻl - dasht oʻsimliklari rivojlangan
,
Markaziy Fargʻonaning botqoqli hududlarida
toʻqaylar va hatto oʻrmonlar mavjud boʻlgan ( Mavlyanov , Nurmatov, 1972 , 104 -
bet ) , aftidan Farg‘ona vodiysida sug‘orish rivojigacha saqlanib qolgan .
V.P.Nalivkin (Nalivkin, 1886) keltirgan Qoʻqon xonligining geografik

oʻrni haqidagi

tarixiy
maʼlumotlarga asoslanib , A.N. uzluksiz botqoq va koʻllar tarmogʻi, zich qamish
va butazorlar va ulkan toʻrazorlar
... Rivojlanishi bilan A.N. sugʻorma dehqonchilik, vodiyning qurishi jarayoni boshlandi ... Bundan 250 yil avval
hududdagi ulkan botqoqlar tufayli Namangan va Margʻilon
oʻrtasida yoʻl yoʻq edi .
Vodiyning qurishi 100-150 yil oldin, sug'oriladigan dehqonchilik tomonidan tobora ko'proq hududlar bosib olinsa
,
jadal rivojlana boshladi ” (Rozanov, 1938,
150 - bet ) . Er osti suvlarining nisbatan sayoz bo'lishi ham muhim omil bo'ldi .
Farg‘ona ^havzasining g‘arbiy ^qismidagi yer
^osti suvlarini o‘rgangan F.F.Mujchinkin ^{, xususan} ,
Markaziy ^Farg‘ona qumli
massivi bilan chegaradosh hududlarda ^uni
sug‘orish uchun quduqlarning chuqurligi
^{mintaqada 0,9} 4 dan 0,4 gacha o‘zgarib turishini ta’kidlagan . ^_ _ ^_ _ ^{_ _ Mintaqada} 4,5 ^m - ^_ _ ^{_ _} _ ^{_ _} _
nah, Markaziy Farg'onani janubdan cheklab - 0,5 dan 6,5 m
gacha.U bizni qiziqtirgan eaHoaa

yer osti suvlari haqida yozgan , ular "... , 1 2-14 -betlar bilan xarakterlanadi ) .
Markaziy Fargʻonaning shimoliy va shimoli-sharqiy qismlarida tosh davri makonlari
deb ataladigan joy bilan bogʻliq .
Saeykss-Damkslskogs depressiyasi, kengligi 2–6 km bo'lgan to'g'ri burchakli depressiya
bo'lib, NW-ES yo'nalishi bo'yicha cho'zilgan
. Sariktlar – Damsul choʻqqisi masalasiga
toʻxtalgan
barcha mualliflar uning eroziyaviy kelib chiqishini tan olishgan . Ilgari u orqali Qoradaryo yoki Aravonshayixonsoy oqib oʻtgan deb taxmin qilingan (
Nurmatov, Sodiqov
, 1 96 5, 41-bet). Eng asosli nuqtai nazar shundan iboratki, voqeaga ko'ra
, to'rtlamchi davrda Sirdaryo kanali Sae l
ksu - Damkulkksm bo'yi bo'ylab o'tgan (Mavlyanov , Nurmatov, 1972,
85-bet).
Ushbu hududga proksimal bo'lgan joylar
portlashlar bilan chegaralangan , ya'ni qadimiy
dasvaoh yuzasining qismlariga deflyatsiya natijasida yuzaga kelgan qumtepalar orasidagi chuqurliklar . Bu ko'lning janubiy qirg'og'i landshafti uchun eng xosdir . Sobiq Madyar va
Damkul III mintaqasida tosh davri obidalarining muhim
guruhi topilgan
. A. N. Rozanov bu hududning landshaftini tasvirlab, shunday deb yozgan edi
: “ Keluvchi
havo toʻlqinlari va oʻzgaruvchan shamol yoʻnalishi taʼsirida qumtepalar bir-biriga bogʻlanib, barxan
va xumli (
barkhaaao-toʻr) qum zanjirlarini hosil qiladi. Barhannd - bs ' geistis qumlari
chuqurliklar va baland qumli tepaliklar yoki tizmalarning murakkab birikmasidan iborat bo'lib
, ularning ayrim qismlarida qumtepalarning konturlari mavjud. Shuning uchun bunday
qumlarning relyefi kuchli kesishadi va uning konturlari doimo
o'zgarib turadi, shuningdek, yo'naltiruvchi chiziqlar yo'nalishi
... Bo'shliqlar ustidagi tepaliklar balandligi 3-4
m , va qumtepalardan . Harakat tezligi ma'lum emas
, lekin biz ko'rib turibmiz, bu ahamiyatsiz "(Rozanov, 1938, 129 - bet ) .
Umuman olganda, Markaziy Fargʻonaning shimoliy qismidagi qumtepa qumlari hududidan maʼlum boʻlgan topilmalar
oʻrni veekhasstgda qayd etilgan boʻlib , kstseoH hosil boʻlishi
vaqtning eng yuqori eng yuqori choʻqqisiga mansub boʻlib, u yerda eol qumlari bilan qoplangan.
Golosen davri
. G.F.Tetyuxin Markaziy Fargʻonaning janubiy va shimoliy qismlarining
joylashuv sharoitlari bilan tanishar ekan, relyefdagi farqga qaramay , onglar bir xil darajada
chegaralanganligini taʼkidlaydi
(Tetyuxin, 1970 ).
A.V.Vinogradov Xorazm ekspeditsiyasining ko'p yillik mehnat amaliyotiga asoslanib , cho'l zonasining
vayron bo'lgan
joylarini uch turga bo'lishini asoslab berdi. Birinchisi ,
butunlay vayron bo'lgan madaniy qatlamga ega
joylarni o'z ichiga oladi ( ko'pchilikda, ehtimol, hatto qadimgi davrlarda ham, ehtimol
ularni odamlar tashlab ketganidan keyin darhol yoki ko'p o'tmay),
ikkinchisi - saytlar ,
madaniy qatlam .
nisbatan yaqinda (maishiy chuqurlarning dog'lari hali ham sezilarli,
arxeologik materiallarning barcha asosiy turlari saqlanib qolgan, ular orasida - 1xO C't ^ s
va keramika ) , uchinchi - madaniy
qatlami hanuzgacha saqlanib qolgan. vayronagarchilik jarayoni va
faqat qisman vayron qilingan (Vinogradov, 1 96 8, 1 7-19-betlar) . Oʻrta Osiyo hududida
faqat uchinchi
guruhga mansub bir necha yodgorliklar qayd etilgan.
Markaziy Fargʻonada maʼlum boʻlgan, lekin A. V. Vinogradov tomonidan tasniflangan barcha manzilgohlar
birinchi guruhga kiradi.
Ularning madaniy qatlami butunlay vayron boʻlgan, bu yerda suyak qoldiqlari, tosh asbob-uskunalar bilan bogʻlanishi
mumkin boʻlgan sopol buyumlar
parchalari , shuningdek, uy-roʻzgʻor chuqurlari qoldiqlari yoki
inson xoʻjalik faoliyatining boshqa izlari yoʻq .
Topilmalar faqat tosh
artefaktlar bilan ifodalangan ¹. Shu bilan birga ,
Markaziy Farg'ona obidalarining arxeologik manba sifatidagi ahamiyatini
oshiruvchi omillar ham mavjud . Bularga
Markaziy Fargʻona hududining keyingi davrda inson xoʻjalik faoliyati taʼsirida buzilmaganligi (natijada oʻlkadagi deyarli barcha topilmalar bir xil tarixiy davrga tegishli) va buning
oʻta
muhimi, yer yuzasining gipslanishi
kiradi. qum tizmalari -
tosh davri aholi punktlarining kunlik yuzasi. G.F.Tetyuxinning yozishicha, gipslash natijasida «...birlamchi sirt
(
uning ustida tosh qurollari bor) saqlanib qolgan va shuning
uchun bu asboblarning topilmalari, yakuniy tahlilda,
hozirgi vaqtda nisbatan asl holatida namoyon bo'ladi.
(
qum puflashning ba'zi vertikal proektsiyalarini hisobga olmaganda)" (Tetyuxin, 1970) .
Bizning ishimiz davomida,
iloji boricha mexanik "nopoklikdan" tozalangan "eng toza" komplekslarni olish uchun material alohida, mahalliylashtirilgan to'plamlarda yoki
topilmalarning
tarqalish joylarida qayd etilgan. Shunday qilib, Yangiqadam qishlog'idan shimoli-sharqda qumli
qumlar hududigacha cho'zilgan
tor
qumli tizmalarda tosh sanoatining 38 ta joyi, Magyar hududidagi qumli qumlarning cheklangan maydonida
- 18 ,
Taypak - kulda - 15 ta joy . _ _
Joylarning tizma qumlarida topilmalar qumli
qum tizmalarining
alohida joylarida lokalizatsiya qilingan ;
alohida ! bir necha masofada joylashgan puflagichlar _







ких десятков до нескольких сотен метров друг от друга.
В одном случае (стоянка у оз. Иттак-кала, п I) материал
был собран поквадратно ( квадраты 2x2 м). Планиграфия Ит-
так-кала I (рис. 3) дает представление о степени насыщенности

ряс. 3