Kurs: 2 Qrup: 722a Tələbə

Həlli. n = 1 + 3 + 6 = 10,

Yoxlama: .
Deməli,

x­­­­­­­­­­­­­­­­	2	5	7
w­­­­­­­­­­­­­­­­i	0,1	0,3	0,6

Tutaq ki, x-in əlaməti diskret paylanır, yəni bu əlamətin müşahidə nəticəsində alınan qiymətləri x­­­­­­­­­­­­­­­­₁, x₂,…,x_k-lardir və bu qiymətlərin müşahidə nəticəsində əldə edilən tezlikləri uyğun olaraq n­­­­­­­­­­­­­­­­₁, n₂,…,n_k-lardır. Onda müstəvidə ordinat oxu üzərində n­­­­­­­­­­­­­­­­_i-ləri, absis oxu üzərində x_i – ləri qeyd etməklə (x­­­­­­­­­­­­­­­­_i,n­­­­­­­­­­­­­­­­_i) nöq­tə­lə­rini düz xətt parçaları ilə birləşdirsək, alınan sınıq xəttə tezlik­lərin poliqonu deyilir. (x­­­­­­­­­­­­­­­­_i, w­­­­­­­­­­­­­­­­_i) nöqtələrini birləşdirən sınıq xətt isə nisbi tezliklər poliqonu adlanır.

Misal.

x­­­­­­­­­­­­­­­­i	1	4	5	7
n­­­­­­­­­­­­­­­­i	20	10	14	6

x­­­­­­­­­­­­­­­­i	1	4	5	7
w­­­­­­­­­­­­­­­­i

Əgər x kəmiyyətinin əlaməti kəsilməz paylanırsa, yəni müşahidə olunan qiymətləri müəyyən intervallardadırsa, onda qiymətlərin daxil olduğu interval bərabər hissələrə bölünür və uzunluğu h olan intervallara düşən variantların n­­­­­­­­­­­­­­­­_i tezlikləri cəmi tapılır. Tezliklərin sıxlığı kimi təyin olunur. Müstəvi üzə­rində oturacaqları h, hündürlükləri olan düzbucaqlıların pilləvari əmələ gətirdikləri fiqura tezliklərin histoqramı deyi­lir.
Misal. Həcmi n = 100 olan seçmənin verilən paylanmasına görə tezliklərin histoqramını qurun.

İnterval nömrələri	Hissə intervallar xi – xi+1	İntervala düşən tezliklərin cəmi ni	Tezliyin sıxlığı
1 2 3 4 5	1 – 5 5 – 9 9 – 13 13 – 17 17 – 21	10 20 50 12 8	2,5 5 12,5 3 2

Seçmənin ədədi ortası və onun xassələri

Tutaq ki, aparılan müşahidə və ya təcrübə nəticəsində təsadüfi kəmiyyətinin təsadüfən ala biləcəyi qiymətlərdən seçməsi götürülür. Bu müşahidə olunan qiymət­lə­rin ədədi ortası

(2.1)
ədədinə deyilir və təsadüfi kəmiyyət kimi müxtəlif seçmələrdə müxtəlif ola bilər.
Əgər variantlarının uyğun tezlikləri də məlumdursa, onda onların ədədi ortası
(2.2)
kimi təyin olunur. (2.2) ədədi çəkisi olan ədədi ortadır və tezliyi variantının çəkisi də adlanır, burada .
Əgər müşahidə olunan variantlar interval sırası ilə verilərsə, onda olaraq həmin intervalların orta nöqtələri götürülür. Bu halda (2.1) və (2.2) eyni olmaya da bilər, çünki intervalların orta nöqtələri müxtəlif ola bilər. Qeyd edək ki, (2.2) ifadəsini nisbi tezliklə də ifadə etmək olar:

Ədədi ortanın bir sıra elementar xassələrini vermək olar.
Xassə 1. Müxtəlif müşahidələr nəticəsində alınan seçmə­lərə görə alınan uyğun variantların cəbri cəminin ədədi ortası onların ədədi ortalarının cəbri cəminə bərabərdir, yəni

İsbatı. Tutaq ki, və seçmələrinə baxılır. Onda və olduğundan
.
Bu xassəni ikidən çox sonlu sayda qruplara da tətbiq etmək olar.
Xassə 2. Əgər ortaq variantları olmayan, uyğun həcmləri və olan və seçmələri verilərsə, onda
.
İsbatı. və bərabərliklərindən və alınır. Deməli,
.
Xassə 3. Sabitin ədədi ortası özünə bərabərdir, yəni .