O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR
VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI
QORAQALPOQ DAVLAT UNIVERSITETI
FIZIKA FAKULTETI
4-V fizika guruh talabasi Rajapova Gulruxning
“Lazer fizikasi” fanidan
KURS ISHI
Mavzu: “Qattiq jism lazerlari”
Bajargan: Rajapova G
Qabul qiluvchi: Abdullayev D
Nukus_2023
3
KIRISH
Hozirgi kunda lazer texnikasi eng ko‘p qo‘llanilayotgan soxa –
bu lazer
nurlanishining issiqlik ta‘siriga asoslangan materiallarni qayta ishlashdir. Lazer nuri
universal texnologik qurilma bo‘lganligi uchun uni materiallari kesish, payvandlash,
termik qayta ishlash, legirlash, teshiklarni yamash, ulash, tovarlik va frezerlik qayta
ishlovlarda qo‘llash mumkin. Lazer nurlanishi energiyasini juda kichik soxada
yig‘ish mumkin bo‘lganligi uchun uning quvvatini bir necha o‘n mikrongacha
hajmda va bir necha pikosekundda jamlash mumkin. U qolgan joylarni isitmaslik va
strukturalarni buzmaslik, qayta ishlash
parametrlarini boshqarish, jarayonni
avtomatlashtirish osonligi, havoda qayta ishlash mumkinligi,
materialga mexanik
ta‘sirlar yo‘qligi, chiqindilar yo‘qligi, ko‘chirish mumkinligi kabi qator o‘ziga xos
qo‘shimcha hususiyatlarga ega. Lazer nurini ko‘chirishning aniqligi kompyuterlar
orqali boshqariladi bu robotlar tayyorlashda foydalaniladi. Lazer texnologiyalari
rivojlanayotgan yana bir soxa mikro qayta ishlovdir. Amalda lazerlar yordamida
nominal rezistorlar shuningdek
pezoelementlar tayyorlash, yarimo‘tkazgichlar
sirtini implantatsiya qilish, yupqa plenkalar o‘rnatish, zonaviy tozalash, kristallarni
o‘stirish kabi ishlar bajarilmoqda.
Bir necha asrlar davomida aniq va tabiiy fanlar O‘zbekiston zaminida keng
rivojlanib, O‘rta Osiyo hududi dunyo intellektual markazi bo‘lib kelgan. Yurtimiz
hududida yuzaga kelgan birinchi va ikkinchi Renessans davri butun dunyo tan
oladigan mashhur daholarni yetishtirib berdi. Muhammad al-Xorazmiy, Ahmad al-
Farg‘oniy, Abu Nasr Farobiy, Abu Rayhon Beruniy, Mahmud Koshg‘ariy, Abu Ali
ibn Sino, Nasriddin Tusiy, Qozizoda Rumiy, Jamshid Koshiy, Mirzo Ulug‘bek, Ali
Qushchi va Sharqning boshqa olimlari ilmiy tadqiqotlari jahon ilm-fani rivojiga
beqiyos hissa qo‘shdi [1].
Buyuk ajdodlarimizning ilmiy an’analarini munosib davom ettirgan holda,
XX asrning 40-yillaridan boshlab O‘zbekistonda fizika
fanini rivojlantirish
jarayonida nufuzli ilmiy maktablar tashkil etildi, ularning vakillari xalqaro
mukofotlarga sazovor bo‘ldi va xorijiy akademiyalar a’zolari bo‘lib saylandi. Eng
muhim ilmiy yo‘nalishlarni shakllantirishda Fanlar akademiyasining taniqli ilmiy
4
maktablar yaratgan atoqli fiziklari muhim o‘rin tutdi. Mamlakatimiz fizika maktabi
qattiq
jismlar fizikasi, atom yadrosi fizikasi, yarim o‘tkazgichlar fizikasi, lazer
fizikasi va issiqlik fizikasi sohalarida jahon ilm-faniga ulkan hissa qo‘shdi.
Bugungi kunda ta’lim muassasalarida fizika fanini o‘qitish sifatini oshirish,
ta’lim jarayoniga zamonaviy o‘qitish uslublarini joriy qilish, iqtidorli o‘quvchilarni
saralash, mehnat bozoriga raqobatbardosh
mutaxassislarni tayyorlash, ilmiy
tadqiqot hamda innovatsiyalarni rivojlantirish hamda amaliy natijadorlikka
yo‘naltirishga katta e’tibor qaratilmoqda.
Shu bilan birga, sohada yechimini topmagan qator masalalar fizika sohasidagi
ta’lim sifati va ilmiy tadqiqot samaradorligini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni
amalga oshirish zaruratini ko‘rsatmoqda. Jumladan:
birinchidan, yoshlarning fizika faniga qiziqishlarini kuchaytirishga yetarli
e’tibor
berilmayapti, ta’lim dasturlari o‘quvchilarda mustaqil, kreativ fikrlashni
shakllantirishga va rivojlantirishga qaratilmagan, ta’lim sifatini ta’minlash bo‘yicha
amalga oshirilayotgan ishlar zamon talablariga javob bermaydi;