Laboratoriya mashg’uloti №11. Mavzu: Reaksiya tezligining temperaturaga, katalizatorga bog’liqligi. Avtokataliz. Reaksiya tezligiga temperaturaning ta’siri

Geterogen kataliz

1-tajriba.Vodorod peroksid H₂O₂ eritmasidan 2 ml olib, unga ozgina MnO₂ qo‘shing. Vodorod peroksidning shiddatli parchalanganini kuzatasiz. Shu tajribani MnO₂ o‘rniga PbO₂ olib ham takrorlang.

Manfiy kataliz

(tajriba mo‘rili shkafda bajariladi).

1-tajriba. Kichikroq kolbaga 15 ml distillangan suv solib,unga 2-3 minut oltingugurt (IV) -oksid (SO₂) gazi yuboring. Hosil qilingan sulfit kislota (H₂SO₃) eritmasini ikki probirkaga 5 ml dan quying. Probirkaning biriga bir necha tomchi glitserin qo‘shing. Ikkala probirkani 60⁰C ga qadar isitilgan suvli stakanga botiring. Probirkalar orqali baravar hajmda (30-40 pufakcha) kislorod o‘tkazing (kislorodni gazometrdan yuborish kerak). So‘ngra ikkala probirkaga baravar miqdorda bariy xlorid eritmasi soling (bariy xlorid eritmasiga bir necha tomchi HNO₃ qo‘shilgan bo‘lishi kerak). Glitserin qo‘shilgan probirkada kam miqdorda loyqa paydo bo‘lganini kuzatasiz. Bajarilgan tajribada sodir bo‘lgan reaksiyalar tenglamalarini yozib bering.

Avtokataliz.

1-tajriba.Konus shaklidagi kolbaga 10 ml oksalat kislotaning (H₂C₂O₄) 5% li eritmasidan solib, uning ustiga H₂SO₄ ning 0,1 n eritmasidan 5 ml qo‘shing. So‘ngra bu eritmaga byuretkadagi KMnO₄ eritmasidan 1 ml soling. KMnO₄ eritmasi ancha uzoq vaqtdan keyin rangsizlanadi (rangsizlangan vaqtni sekundlar hisobida yozib oling). So‘ngra yana 1 ml KMnO₄ eritmasini qo‘shing; u ancha tez rangsizlanadi, yana 1 ml qo‘shsangiz, u yanada tez rangsizlanadi va hokazo. Buning sababi shundaki, bu tajribada sodir bo‘ladigan:

5H₂C₂O₄ + 2KMnO₄ + 3H₂SO₄  10 CO₂ + K₂SO₄ + 2MnSO₄ + 8H₂O

reaksiyada hosil bo‘ladigan Mn²⁺ ionlari katalizatorlik vazifasini bajaradi. Bunga ishonch hosil qilish maqsadida probirkaga avval MnSO₄ eritmasi solib, yuqoridagi reaksiyani amalga oshiring. Bu yerda ham avtokataliz ro‘y beradimi?