Лабораторная работа №2 Исследование биполярного транзистора

4-LABORATORIYA ISHI.
Fotoelementlarni VAT (volt amper tasnifi)ni olishni o‘rganish.
Ishning maqsadi: Quyosh nuri ta’siridagi kremniy asosli fotoelementning elektrikaviy parametrlarini o‘lchash hamda Yer yuzasiga tushayotgan quyosh radiatsiyasining miqdorini bilgan holda quyosh fotoelementining F.I.K. ni aniqlash.
Ish to‘g‘risida nazariy ma’lumot .
Yarim o‘tkazgichlar issiqlik,magnit oqimi,ѐrug‘lik ta’sirida o‘zining elektr o‘tkazuvchanligini oshiradi, ya’ni elektr qarshiligi kamayadi.Bunga sabab ularda qo‘shimcha tok tashuvchi elektron va teshiklarning hosil bo‘lishidir. Bunday ta’sirlar tufayli yarimo‘tkazgichlarning elektr o‘tkazuvchanligi yuzlab marta o‘zgarishi mumkin. Shuningdek yarimo‘tkazgichlarning asosiy xususiyatlaridan biri – uning o‘tkazuvchanligi o‘zgarishining tashqi ta’sirlarga o‘ta sezgirligi hisoblanadi. Yarimo‘tkazgichlarning bu xususiyatlari ular asosida ko‘pdan ko‘p elektron asboblar yaratilishiga sabab bo‘ldi.
Yoritilmagan yarimo‘tkazgich materiali namunasining elektr o‘tkazuvchanligini δ, solishtirma qarshiligini ρ deb belgilasak, ular orasidagi teskari proporsionallik mavjudligini hisobga olib:

δ=1/ρ (1) deb yozsak, uning qarshiligi esa: R=ρl/S

5-LABORATORIYA ISHI.
Fotoelementlarni paralel va ketma-ket ulagan holda elektrofizik parametrlarini olishni o‘rganish.
1.Ishdan maqsad. Tajriba yo‘li bilan (generatordan olingan energiya hisobiga) doimiy tok elektrodvigatelini teskari aylantirish va tez to‘htatishni o‘rganish.
2.Ishni tushuntirish. Xalq xo‘jalik ishlab chiqarish sharoitida doimiy tok dvigatellari asosan maxsus quril malarda, ishchi mashinalarni sinashda va elektrokaralarda ishlatiladi. Elektrodvigatelni teskari aylantirish uchun yakor toki yoki magnit oqimini yo‘nalishini o‘zgartirish kifoya. Dvigatelni
Doimiy tok matorlarini ulanish sxemasi.
tez to‘htatish uchun esa yakor zanjiriga qarshilik ulanadi va yakor qarama-qarshi ulanadi. Dvigatelni teskariga aylantirish uchun yakor zanjiri qarama-qarshi ulanadi. Bunday ulanganda, yakorda (20…40) I_n tok hosil bo‘ladi. Shuning uchun rubilnikni teskari ulash jarayonida yakor zanjiriga qo‘shimcha qarshilik R_kk ulash yordamida, tez to‘htatish da esa yakor zanjiri tarmoqdan tok olmay o‘z-o‘zidan tashqi qarshilik R_tk ga tok beradi. Tok yo‘nalishini o‘zgartirish natijasida, shu tok hosil qilgan moment yakorni aylanishiga qarshilik ko‘rsatadi. Tok miqdori qancha katta bo‘lsa, (qarshilik miqdori shuncha oz bo‘ladi) M_kar shuncha katta bo‘ladi, M_t = KFI_tg demak dvigatel shuncha tez to‘htaydi.
3.Ishni bajarish tartibi.
1.Dvigateldan ma’lumotlar yozib olinadi. 2.Chizmadagi sxema yigiladi va teskari aylantirish bajariladi. 3.Shu chizma bo‘yicha qarama-qarshi ulash yo‘li bilan tez to‘htatiladi.
4.Chizmadagi 2-sxema yigilib dinamik tez to‘htash tajribasi o‘tkaziladi va natija jadvalga yoziladi.

R Ом