Laqablar Og'abek

Ch i n n o q. Bu leksemaning asl ma’nosi qulog‘i kesilgan, qulog‘i kemtik 
ma’nolarini anglatadi. U badiiy uslubda ham, so‘zlashuv nutqida ham qulog‘i 
kichkina va chandiqli kishilarga nisbatan laqab vazifasida ham qo‘llaniladi. 
A.Qahhor va S.Ahmad o‘z asarlarida qahramon portretini tasvirlashda 
ixchamlikka erishish uchun qulog‘i kemtik kishiga nisbatan bu laqabdan 
foydalanganlar. Masalan:
- Ch i n o q keldi, - dedi grammafon karnayiga quloq tutib o‘tirgan qora yigit 
bo‘shagan piyolani sherigiga uzata turib. 
- Nima deding? 
- Ch i n o q  keldi deyapman. Karmisan nima balo, Nazir!?
17
Juvon dadamga ch i n n o q deb laqab qo‘ydi, hammasidan shu kulgi bo‘ldi, 
ayam shuncha yil turib dadamning qulog‘i kemtikligini ko’rmagan ekan
18
. 
Bu ikki misoldan A.Qahhor va S.Ahmad uslublarida ch i n n o q 
leksemasining laqab funksiyasida ishlatilganligi, har ikkala adabiy asardagi 
personajning anatomik jihatdan kamchiligi hazil-mutoyiba yo‘sinda juda ta’sirchan 
tasvirlanganligi yaqqol ko‘rinib turibdi. 
17
Said Àhmàd. «Huêm» qissà. Tîshêånt.1981. G’.G’ulîm nàshriyoti. 
18
Qàhhîr À. «O’tmishdàn ertàêlàr» Tîshêånt.1979. 14-b. G’.G’ulîm nàshriyoti. 

---

18 
O‘zbek tilining To‘rtko‘l shevasida bunday qulog‘i kemtik kishilarga 
nisbatan ch u r r i laqabi ishlatiladi. 
Jumavoy ch u r r i ning do‘konchi bolosi moshin opti. 
B u q o q. Bu leksemaning asl ma’nosi o‘zbek tiliga oid leksikografik 
manbalarda qalqonsimon bez faoliyatining buzilishi natijasidagi kasallik, shu 
kasallik natijasida kattalashgan bez va daraxt tanasining zararlanishi natijasida 
hosil bo’lgan shish ma’nolari qayd qilingan
19
. 
Badiiy asarlarda bu so‘z portretni tasvirlashda ixchamlikka erishish uchun 
laqab vazifasida ham ishlatiladi. Masalan: Bulardan birinchi muxtaram shu 
masjidning yosh imom va xatibi Abdurahmon domla bo ‘lib, ikkinchisi 
mahallaning shirinso‘z g‘iybatchilaridan Samad b u q o q, uchinchisi masjidning 
muazzini Shukur so‘fi edi
20
. 
Bu kontekstda b u q o q laqabi, shu kasallikka chalingan kishiga nisbatan 
ishlatilgan va unga nisbatan laqab funktsiyasida qo‘llangan. 
To‘rtko‘l shevasida bunday kishilarga nisbatan s o q o q laqabi ishlatiladi. 
Karim s o q o q ning uyina Galin to‘ya ayttirib yuripmiz. 
K a l. Kal so‘zi sochni to‘kib yuboradigan kasallikning nomidir. Bu leksema 
boshning soch to‘kilgan qismiga, sochi qisman yoki butunlay to‘kilgan qismiga 
nisbatan ishlatiladi.