Laqablar Og'abek

Q i y sh i q - leksemasining to‘g ‘ri, adl tik emas, biror tomonga oqqan, 
qiyshaygan, egilgan, egri yoki burushgan, qing ‘ir ma’nolari bor. 
-G‘ani q i y sh i q qamatgani Nabi biladimi oqsoqol? - dedi Ashir gulchi 
og‘zidagi nosni tuflarkan. 
P u ch u q – so‘zi otlashish natijasida onomastik funktsiya bajarib burni 
yassi, yopishgan yoki shikastlangan kishilarga nisbatan laqab bo‘lib ham 
ishlatiladi. Masalan: Aptekachi Dadamat p u ch u q n i ng uyi obis qilinganda 
devordan oshirib o ‘tkazilgan ikki korobka noyob dorilarni podvaliga yashirib 
qo‘ydimi, qo‘ydi
29
. 
P a k a n a – bo‘yi-basti past kishi. Quraqalpog‘istondagi o‘zbek shevalarida 
k a l t a, p a j m u r d a so’ zlari qo’ llanadi. 
K o‘ s a - leksemasi quyidagi ma’noni anglatadi. Soqol-mo‘ylov juda siyrak 
yoki butunlay yo‘q, chiqmaydigan. Akademik yozuvchimiz Oybek bu so‘zni 
qahramon portretini chizishda ixchamlikka erishish uchun laqab vazifasida 
qo‘llangan. 
Agar sig‘sam edi samovarning otashdoniga tushib, ko‘mir o ‘rniga yonar 
edim. Jabbor k o ‘ s a d a n bir hovuch kul qolgan bo‘lar edi. 
T e r a k - asli daraxt bo‘lib, metaforik ma’noda emotsional-ekspressiv 
bo‘yo‘q kasb etadi va bo ‘yi uzun odamlarga laqab bo‘lib ishlatiladi. Masalan: Qizi 
tushmagur Salim t e r a k k a ikki qadam yaqin keladi va chunonam qulochkashlab 
tarsaki uradi, t e r a k turgan yeridan chayqalib-chayqalib gurs etib qulaydi. 
D a r o z - laqabi terak laqabiga sinonim bo‘lib uning kominativ ma’nosi 
(pakananing antonimii, novcha ma’nolaridan tashqari) substantivatsiya hodisasiga 
28
Hîtàmîv G’. «Quduq tåpàsidàgi îy» Yoshliê.1984.¹6. 35-b. 
29
Àhmàd S. «Yaõshi îdàm» O’zbåêistîn àdàbiyoti và sàn’àti gàzåtàsi 1985.¹1. 

---

22 
uchragan holda onomastik funktsiyani bajarib, bo‘yi baland nisbatan laqab 
vazifasida ham ishlatiladi. 
-Kayvoni momo, hamsoyasi Suvon daroz men qolib ketdim, deb 
o‘pkalayapti. 
O‘zbek tilining Beruniy, To‘rtko‘l shevalarida bunday kishilarga nisbatan uzu n 
laqabi ishlatiladi.
Yoping oryoqinda Sa’dulla uzunning nasosi bor.