Lekciya №2 Tema: Ellinistik mámleketler hám olardiń mádeniyati. Joba

4. Makedoniya. Ptolemeyler Misri Salavkiyler mámleketi menen bir qatarda Makedoniya ellin dunyasiniń úlken mámleketlerinen biri edi. Diadoxlar urislarinan keyin Makedoniya túskinlik halatinda edi. Xaliqtiń úlken bólimi Iskender Júrisleri dáwirinde shiǵisqa kóshgen edi. Antigonidlar alip bargan turaqli urislar arqadaǵi varvar qawimlerin qawipi makedon ekanomikasi ham mámleketin halsiretti. Antigonidler xojaliq ómirin qayta tiklew, xaliqti kóbeytiriwge itibar beriwge májbur boldi. Sol sebepli jańa qalalar qurilip, eskileri qayta tiklendi, bos jatirgan jerlerge xaliq kóshirildi, kanler qazildi. Kembolsazliq rawajlandi, qurilis aǵashlari menen qizǵin sawda qilindi.
Ekonomikani tiykarin erkin diyxan miyneti jetekshi bolǵan awil xojaliǵi quraytuǵin edi. Patshaǵa tek toǵay ham qazilma bayliqlar tiyisli edi. Ellin Makedoniyasina patsha hakimiyati bázi bir eski belgileridi miyras qilip aldi: armiya jiyini awelgidey patshani taxtqa shiiǵariw waqtindaǵi óz ahmietin saqlap qaldi, ol joqari sudya rolinde shigatugin edi.
Makedoniyadagi turaqsiz jaǵday Iskender óliminen keyin eliw jil dawam etti. B.e.sh. 276-jilda Kassandrdiń aqliǵi, galat (kelt)lar hujumin eki márte qaytarǵan. Greciyadagi jaǵdaydi turaqli qilgan Antigon 276-jilda taxtqa shiqti. Antigon ham oniń awladlari Makedoniyani Rim basip alǵanǵa (b.e.sh. 168-jilǵa shekem) shekem basqardi. Antigonidler ushin Greciyani boysindirip turiw judá qiyin siyasiy mashqala edi.
Bul dáwirde mapleri bir-birine qarsi bolǵan grek polislari turli awqamlarga birlesip, uris alip barar edi. Makedoniya ham bir neshe grek polislari kirgen Ellin awqamina basshiliq qildi ham grek qalalari ishki islerine belsendi aralasti.
Rim ham Ptolemeyler grek polislarin Makedoniyaga qarsi shiiǵariwlarin qollap-quwatladi. ekinshi puni urislari waqtinda Makedoniya Gannibal menen awqam duzdi. Bunga qarsi Rim Perga ham Peloponnestiń bir neshe polislerin Makedoniyaǵa qarsi shiǵariwga úndedi. Nátiyjede b.e.sh. 215-206-jillar birinshi makedon urisi júz berdi. Karfagendi Gannibal ustinen jenisi Makedoniya patshasi Filipp V ti Italiyaga Júris qawipin joq qildi.
G’ayratli patsha Filipp V Salavkiyler menen awqam bolip halsiregen Ptolemeylerdi Adam Aziya ham Egey mulklerin basip aldi. Italiya, Pergam ham Rodos bugan qarsi shigip Rimnen jardem soradi. Nátiyjede ekinshi makedon urisi (b.e.sh. 200-197 jillar) baslandi. Fessaliyadagi b.e.sh. 197-jildagi sheshiwshi urista Makedoniya jeńildi. Ol Greciya ham Adam Aziyadaǵi barliq mulklerinen ajraldi.
Filipp V niń uli Persey (b.e.sh. 179-168 jillar) makedoniyani awelgi qúdiretin qayta tiklewge urindi. Biraq Rim menen urista (ushinshi makedon urisi b.e.sh. 171-168 jillar) Pidna janindagi urista jeńildi. Makedoniya aymagi jengenler ortasinda tórt okrugqa bólindi. B.e.sh. 148-jilda Andriskti Rimge qarsi qózǵalannan keyin Makedoniya Rim provinsiyasina aylantirildi.