Lekciya. Óndiristiń sanitariya hám gigiena normaları, mazmunı

2. Kásiplik keselliklerdiń aldın alıw hám jeke gigiyena
Miynet etiw processinde adam organizmine keri tásir etetuǵın óndirisdıń jaǵımsız faktorları nátiyjesinde júzege keletuǵın insan salamatlıǵındaǵı ózgerisler kásiplik keselligi dep ataladı. İslep shıǵarıwda kásiplik kesellikler jumıs orınlarındaǵı hawanıń shańlanıwı, gaz, shawqım hám terbelisler tásirinen, hawa temperaturası, basımı, ıǵallılıqtıń ózgerip turıwı nátiyjesinde payda boladı. Óndiristegi unamsız faktorlardıń adam organizmine uzaq múddet tásir etiwi aqıbetinde jumısshı kásiplik keselligine shalınıwı nátiyjede jumıs qabıletin waqtınsha yamasa pútkilley joq etiwi múmkin.
Jumısshılardıń turaqlı salamat júriwleri hám miynet qabıletlerin joǵaltpawında jeke gigiyena qaǵıydalarına ámel etiw úlken rol oynaydı. Dene hám qoldıń taza bolıwı, awqatlanıwdan aldın qoldı turaqlı sabınlap juwıw, ózin hám kiyimlerin taza tutıw, waqtında awqatlanıw hám jumıs penen dem alıwdı tuwrı shólkemlestiriw – jeke gigiyenanıń tiykarǵı talapları esaplanadı.


3. Óndiris imaratları hám jumıs orınlarınıń mikroklimatı
Óndiris imaratları hám jumıs orınlarınıń mikroklimatı jumısshınıń salamatlıǵına hám jumıs ónimdarlıǵına tásir etiwshi tiykarǵı faktorlardıń biri esaplanadı.
Óndiris bólmeleriniń mikroklimatı bólme hawasınıń temperaturası, salıstırmalı ıǵallılıǵı, hawa basımı, hawanıń háreketleniw tezligi hám de ıssı jumıs úskeneleri yamasa materialları tásirindegi ıssılıq nurlarınıń intensivligi arqalı xarakterlenedi.
Óndiris ortalıǵınıń jaǵdayı hám usı kórsetkishlerdiń muǵdarı keń aralıqta ózgerip turıwı múmkin. Olardıń muǵdarları jıldıń suwıq yamasa ıssı dáwirine, texnologiyalıq process túrine, jumıstıń kategoriyasına baylanıslı boladı. Ilimiy izertlewler nátiyjesinde mikroklimat jaǵdayın xarakterlewshi usı kórsetkishlerdiń optimal muǵdarları ornatılǵan bolıp, bul jaǵdayda jumısshı óziniń barlıq imkaniyatların iske salıw qabıletine iye boladı. Mikroklimat kórsetkishleriniń belgilengen normadan shetke shıǵıwı jumısshınıń den sawlıǵına da, jumıs qabıletine de keri tásir etedi.
Jumıs orınları yamasa islep shıǵarıw bólmeleri hawası temperaturasınıń joqarı bolıwı insan organizminen ıssılıq ajıralıp shıǵıwın tómenlestiredi, nátiyjede organizmniń temperaturası artadı, júrek urıwı hám dem alıwı tezlesedi, ter ajıralıp shıǵıw kúsheyedi, adamnıń itibarı hám de kóriw esitiw aǵzalarınıń reaksiya tezligi páseyedi.
Qorshaǵan ortalıq temperaturasınıń tómenlewi de insan salamatlıǵına úlken keri tásir kórsetedi, sebebi qorshaǵan ortalıq temperaturasınıń suwıwı dene temperaturasınıń páseyiwine alıp keledi, nátiyjede qan aylanıw processi tómenleydi, qannıń immunobiologiyalıq qásiyeti kemeyedi, dem alıw jollarınıń keselleniwine, revmatizm, ayazlaw sıyaqlı kesellikler kelip shıǵıwına sebep boladı.
Bunnan tısqarı hawanıń tezligi de ayrıqsha faktorlardıń biri esaplanadı. Hawanıń tezligi optimal mánisi 0,1 m/s ... 0,25 m/s aralıǵında bolıwı kerek. Eger bul mánisten túsip yamasa artıp ketse insan salamatlıǵı hám jumıs qabıleti jamanlasadı.
Óndiris binaları hám jumıs orınlarınıń mikroklimat jaǵdayları kórsetkishlerin anıqlawda bir qansha ásbaplardan paydalanıladı. Máselen hawanıń temperaturası – termometrler, termograflar, hawanıń háreketleniw tezligi – katatermometrler hám anemometrler, hawanıń salıstırmalı ıǵallılıǵı – psixrometrler, ıssılıq nurlanıwları– aktinometrler hám hawanıń basımı– barometrler menen ólshenedi.
Mikroklimat kórsetkishleriniń haqıyqıy muǵdarları anıqlanǵannan soń, bul muǵdarlar optimal ruxsat etilgen muǵdarlar menen salıstırıladı hám de mikroklimat jaǵdayların normalastırıw boyınsha tiyisli jumıslar ámelge asırıladı hám bul boyınsha ısıtıw hám samallatıw qurılmalarınan keń paydalanıladı.