Lekciya. Óndiristiń sanitariya hám gigiena normaları, mazmunı

Miynet gigienası – medicina pániniń bir bólimi bolıp, jumıs jaǵdaylarınıń insan salamatlıǵına hám jumıs qábıletine tásirin úyrenedi, sonday-aq miynet jaǵdayların jaqsılaw hám de óndiristi jedellestiriwge baǵdarlanǵan sanitariya-gigiyena, aldın alıw hám emlew ilajların islep shıǵadı.
Miynet jaǵdayları miynet etiw procesi, yaǵnıy orınlanıp atırǵan jumıslardıń jedelligin jumıs dawamında adam gewdesiniń jaǵdayı, nervlerdıń psixologiyalıq zorıǵıw dárejesi, organizmdegi bazı organlar zorıǵıwın belgilewshi adam háreketiniń qásiyeti hám qorshaǵan ortalıq awhalına qarap anıqlanadı.
Miynet jaǵdayların tiykarınan tórt faktorlarǵa ajıratıw múmkin:
Birinshi topar faktorlarına – qorshaǵan ortalıqtıń sanitariya gigiyena jaǵdayı. Buǵan hawa temperaturası, qorshaǵan ortalıqtıń tazalıǵı (taza, shańlanǵan, basqa zıyanlı bóleksheler menen pataslanǵan hám t.b..), jaqtılıq hám shawqım dárejesi hám basqalar kiredi.
Ekinshi topar faktorlarına – miynet quralları: óndiriste paydalanılatuǵın mashina-mexanizmler, ásbap-úskeneler hám qurılmalar kiredi.
Úshinshi topar faktorlarına – shólkemlestiriwshi is-ilajlar, yaǵnıy jumıs hám dem alıw rejimin tuwrı shólkemlestiriw, miynettiń bólistiriliwi, miynet intizamı sıyaqlılar kiredi.
Tórtinshi topar faktorlarına– adamlardıń óz-ara múnásibetleri, jumısshınıń jumıs ornı hám miynet nátiyjelerine bolǵan múnásibetleri menen baylanıslı siyasıy faktorlardı óz ishine aladı.
Miynetti tuwrı shólkemlestiriw adam organizmine jaqsı tásir etip, onda jeńillik hám kúsh quwatın arttıradı. Insan fiziologiyasın úyreniw bolsa normal jumıs rejimin shólkemlestiriwge, miynet qabıletin arttırıwǵa hám hár qıylı jumıslardı orınlap atırǵanda jumısshı qanday jaǵdayda bolıwı zárúrligin anıqlawǵa járdem beredi.
Adam dem alǵanda ókpege kirip atırǵan hawa quramında kislorod 21%, shıǵıp atırǵanda 16% ti quraydı. Hawa quramındaǵı zıyanlı bóleksheler (gazler, puwlar, shańlar) insan ushın júdá zıyanlı bolıp, hár qıylı keselliklerdi keltirip shıǵaradı. Taza hawa quramında 77% azot, 21% kislorod, 1% iyis gazı hám basqa aktiv gazler, 1% inert gazleri (argon, neon) boladı. Hawa quramı qanshama kislorodtıń teris ionları menen toyınǵan bolsa, insan organizmin kislorod penen támiyinlew dárejesi sonshama jaqsılanadı. Biraq óndiris jaǵdayında júdá taza hawa derlik ushıramaydı. Sebebi kópshilik texnologiyalıq processler hár qıylı zıyanlı bólekshelerdiń ajıralıp shıǵıwı menen ótedi. Jumıs ornı bólmesiniń hawası quramındaǵı usı zıyanlı bólekshelerdi normalastırıw óndiris texnologiyasın jetilistiriw, jańa zamanagóy texnikalıq qurallardı paydalanıw, óndiristi kompleksli mexanizaciyalaw, avtomatlastırıw, germetiklestırıw arqalı ámelge asırıladı.