Лекция. TÁRbiyaNÍŃ ulíwma metodlarí Jobası

Tárbiyanıń ulıwma metodları hám olardıń klassifikatsiyası. Metod-bul jol, alǵa qoyılǵan maqsetke erisiw jolı. Tárbiya metodları tárbiyashınıń hám tárbiyalanıwshılar kollektiviniń tárbiyalıq jumıslardı ámelge asırıw isinde alıp barılatuǵın birgeliktegi, bir-biri menen baylanıslı xızmetleriniń joldarı hám usılları bolıp esaplanadı. Basqasha sóz benen aytqanda muǵallim hám oqıwshılardıń xızmetleri menen baylanıslı, oǵada quramalı kompleks.
Tárbiya metodlarınıń maqseti oqıtıwshı, tárbiyashı hám jámáát tárepinen oqıwshılardıń ideyalıq hám ruwxıy sanasın ósiriw, ruwxıy sezim hám ádetlerin qáliplestiriw ushın olarǵa tárbiyalıq tásir kórsetiwdiń jolları menen belgilenedi. Hár bir metod bul óz aldına instrument. Onıń járdemi menen tárbiyashı oqıwshınıń minez-qulqına, sanasına hám sezimine tásir etedi. Olardıń hár qıylı xızmetlerin shólkemlestiredi. Metod-oqıwshılar xızmetin basqarıwdı támiyinleydi. Oqıwshılardı ózin-ózi tárbiyalawǵa májbúrleydi. Jeke adamnıń rawajlanıw táreplerin xoshametleydi.
Tárbiya protsesi bir tárepten tárbiyashılardıń óz tárbiyalanıwshılarına shólkemleskenlik penen bir maqsetke baǵdarlanıp tásir etiwi, al ekinshi tárepten tárbiyalanıwshılardıń shólkemleskenlik penen bir maqsetke baǵdarlanǵan xızmetı bolıp esaplanadı. Tárbiyanıń bul eki tárepi, jámiyetlik sananı qáliplestiriw (isendiriw), oqıwshılar xızmetin shólkemlestiriw hám olarda jámiyetlik minez-qulqtı qáliplestiriw (shınıqtırıw hám úlgi-órnek) metodlarına tuwra keledi hám bul metodlar bir neshe usıllarda ámelge asırıladı. Bunnan tısqarı tárbiyanıń tárbiya procesinde pedagogikalıq xoshametlew hám minez-qulıqtı dúzetiw (qoshametlew hám jazalaw) metodlarıda qollanıladı.
Joqarıda kórsetilgen jámiyetlik sananı qáliplestiriw (isendiriw) metodlarınıń wazıypası oqıwshınıń jámiyetlik sanasına turmıs, ádep-ikramlılıq, miynet itiw qatnaslarınıń qaǵıyda hám ólshemleri haqqında túsinikler payda etiw hám bilim beriwden ibarat. Tárbiya procesinde bull qaǵıyda hám ólshemler shaxstıń erkine, isenimine hám turmısqa durıs qatnasıqta bolıw siyaqlı kóz-qaraslarına aylanadı.
Oqıwshılar xızmetin shólkemlestiriw hám olarda jámiyetlik minez-qulqtı qáliplestiriw (shınıqtırıw hám úlgi-órnek) metodlarınıń járdemi menen oqıwshılarda ruwxıy mazmunǵa baylanıslı bolǵan ádetler payda boladı. Bul ádetler oqıwshınıń minez-qulqında jámiyetlik tárbiyanıń mazmunına muwapıq mánawiy ádetler tiykarında, ózleriniń is-háreketleri hám xızmetleri procesinde qáliplesedi. Oqıwshılardı tárbiyalawdıń bul basqıshında pedagogikalıq talap etiwler oǵada úlken áhmiyetke iye.
Pedagogikalıq xoshametlew hám minez-qulıqtı dúzetiw (qoshametlew hám jazalaw) metodları arqalı tárbiyalanıwshılardaǵı unamlı minez-qulqların qoshame2tlew, unamsızların saplastırıw, olardıń sezimlerine hám alǵa qoyǵan maqsetlerine tikkeley tásir kórsetiw jumıslarında paydalanıladı.