Lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

 
 = 
1
-
1
2
Д
Д
, 
bu yerda,
D
1
– 1-kunlar davomida 50% hayvonlarni o‘limga olib keladigan doza. 
D
2
 
– 2 xafta (14 kun) 50% hayvonlarni o‘limga olib keladigan doza. 
Agar hayvonlarning hammasi bir kunda o‘lsa, D
2
= D
1 
va J
r 
= 0 bo‘ladi, hayvonlar 
keyinroq o‘lsa, D
2
< D
1
bo‘ladi va kumulyatsiya indeksi birga yaqinlashadi. Bu esa 
kumulyativ xususiyatlarning mavjudligidan dalolat beradi. 
Masalan: fosfor organik pestitsidlar 1 soat davomidayoq hayvonlarni o‘limga olib 
keladi, ya’ni ular kam kumulyativdir. Xlor organik pestitsidlar (DDT) esa yuqori 
kumulyativdir va 2-3 sutkada va undan ham uzoq muddatda hayvonlarni o‘limga olib 
keladi. 
Kumulyatsiyaning haraktyeristikalari quyidagicha: 
Z
bef
 = 
ch
Lim
CL
50

va 

 Z
ch
 = 
ch
ac
Lim
Lim
 

---

37 
Bu zonalar qanchalik keng bo‘lsa, kumulyatsiya Shunchalik ko‘p bo‘ladi. 
Kumulyatsiya samarasi qandaydir vaqtda amalga oshadi. Shuning uchun vaqt – bu 
moddalarning kumulyatsiyaga xosligining miqdoriy haraktyeristikasidir. 
Moddaning bir marotaba ta’sirida zaharning organizmdagi ta’siri ikki barobar 
kamaygandagi vaqt - kumulyativ samaraning yarim mavjud bo‘lishi davri
- 
T
deb 
ataladi. 
Kumulyatsiyaning Yana bir ko‘rsatkichi 
Q 
kattaligi, ya’ni eliminatsiya kattaligidir 
(koeffitsiyentidir). 
Q
 
– moddaning organizmdagi miqdoriga nisbatan bir sutkada 
chiqqan miqdorining foiz hisobidagi miqdori (yangi kumulyativ samaraning sutkalik 
kamayishi) 
Agar T = 1 sutka bo‘lsa, demak Q = 50% : 
Agar T <1 sutka bo‘lsa, demak Q > 50% : 
Agar T >1 sutka bo‘lsa, demak Q < 50% . 
Shunday qilib, kumulyatsiyani baholashning asosiy parametrlari quyidagilar: 
1) ma’lum bir organdagi (a’zodagi) moddaning miqdori; 
2) kumulyativ samaraning yarim mavjud bo‘lish davri kattaligi – T; 
3) eliminatsiya koeffitsiyenti kattaligi – Q; 
Toksikometrik parametrlari: 
a) K
k 
– kumulyatsiya koeffitsiyenti; 
b) J
k 
– kumulyatsiya indeksi; 
v) Z
bef
va Z
ch