Lipidlarning biologik ahamiyati

My ml ar 
Lipidlarning bu gruppasi yog’lar tarkibida glitserin o’rniga uzun zanjirli 
spirt tutishi bilan farqlanadi. Mumlar tarkibida: tsetil (C
16
N
33
ON), tseril 
(S
26
N
53
ON) va miritsil (S
30 
N
61
ON) spirtlarini tutadilar. 
Masalan, asalari mumining asosiy massasi palmitin kislotaning miritsil spirti 
bilan hosil qilgan murakkab efiri: SNz(SN
2
)
14
SOON (CH
2
)
29
SN
3
. O’simlik novdasi, 
yaprog’i, gulbarglari, meva po’stini moylab turadigan mum uzun zanjirli birlamchi 
hamda ikkilamchi spirtlar, ketonlar, parafin uglevodorodlar bilan birga 
uchraydigan erkin yoki efir shaklida bog’langan uchun zanjirli yog’
kislotalardan 
iborat. Hayvon opganizmida, baliqlar lipidida yuqori molekulyar spirtlarning 
yog’ kislotalar bilan hosil qilgan murakkab efirlari uchraydi. Bular qatoriga qon 
plazmasida va to’qimalarida uchraydigan ko’p xalqali spirt —xolesterinning yog’ 
kislotalar bilan bo’lgan efiri ham kiradi. Mumlar sanoatda turli surtma dorilar, 
pomadalar, shamlar tayyorlash va yaltiratuvchi moddalar sifatida ishlatiladi. 
. 

---

12 
Xulosa
O’simlik va hayvon to’qimalarining tarkibida oqsil va uglevodlar bilan bir 
katorda yog’lar va yog’simon moddalar uchraydi. 
Hujayra va to’qimalarda yog’lar 2 —xil holatda to’planadilar: protoplazmatik 
yog’lar bo’lib hujayra strukturasini shakllantirishda ishtirok etadi. Ikkinchi xil 
yog’lar esa zapas yoki rezerv yog’lar deb atalab yog’
depolari va parenximali 
a’zolarda to’planadi (buyrak, yurak, jigar, qorin bo’shlig’i teri ostida). Bular 
ovqatlanish yoshga va fiziologik holatga qarab miqdori o’zgarib turadi. Rezerv 
yog’lar ishlatilib turadi. 
Ba‘zi bir lipidlar- yoglar, fosfolipidlar- murakkab efirlardir. Ishkor bilan 
gidrolizlanganda (sovunlanish reaktsiyasi)uzgaradi,oshkalaribulsa uzgarmaydi. 
Shunga asoslanib lipidlar ikki fraktsiyaga bulinadi: sovunlanadigan va 
sovunlanmaydigan. 
Yoglar juda kup tarkalgan moddalarga kiradi. Odam organizmining deyarli 
50% ni yoglar tashkil kiladi. Xayvonot organizmida extiyot va jamgarma va 
protoplazmatik yoglar buladi. Extiyot yoglar teri osti yog kletchatkalarida va 
“salnik” larda tomchi xosil kilib protoplazma tarkibiga kiradi. Extiyot yog 
organizmida vakt-vakti bilan kerak bulganda ishlatiladigan energetik rezerv 
hisoblanadi. 
Protoplazmatik 
yog 
bulsa 
protoplazmaning 
strukturaviy 
komponentidir. Usimliklarda, yoglilardan tashkari, yoglilarga nisbatan kam 
uchraydi. 

---

13 
Adabiyotlar
1. 
Qosimov A. va boshqalar. Bioximiya. Toshkent. «O’qituvchi», 1988. 
2. 
A.Q.Qosimov, Q.Q.Qo’chqorov, D.X.Muborakova. Bioximiyadan 
amaliy mashg’ulotlar. “O’qituvchi”, 1987. 
3. 
R.Abdullaev va boshqalar. O’simliklar bioximiyasidan amaliy 
mashg’ulotlar. “O’qituvchi”, 1994. 
4. 
R.F.Sultonov, 
N.M.Xolmuhamedova. 
Bioximiyadan 
amaliy 
mashg’ulotlar. Toshkent. Abu Ali ibn Sino nomidagi tibbiyot nashriyoti. 1995.