Lizing-agror sohada ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni takomillashtirish uslubi
II-BOB. “O‘ZQISHLOQXO`JALIKMASHLIZING”
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
42 II-BOB. “O‘ZQISHLOQXO`JALIKMASHLIZING” ALK KOMPANIYASINING MOLIYAVIY-IQTISODIY HOLATI VA UNING TAHLILI 2.1.O‘zbekistonda lizing kompaniyalarning boshqaruv tizimining hozirgi holati Boshqaruv tizimining samarali tashkil etilishi, uning insonparvarlik, iqtisodiy va oqilona usul bilan tashkil etilishi, pirovardida inson manfaatlari yotganligi, davlat siyosatining boshqaruviga ijobiy ta’siri dunyoda buyuk davlat paydo bo’lishi bilan yakunlanadi. Hayotni tebratish, iqtisodiyotni yuqori sur’atlar bilan rivojlantirish - bu davlat, viloyat, shahar, tuman, qolaversa, oddiy xo‘jalik bo‘ladimi - avvalo, shu hududlar hamda xo‘jaliklarni boshqaradigan rahbar va mutaxassislarning aql- zakovati, bilimi va tajribasi, shijoat va qat’iyatiga bog‘liq ekanini bugungi kunda isbotlab berishning hojati yo‘q. 15 Menejmentni jamiyatning iqtisodiy negizi bilan bog`lab, shu bilan birga boshqaruvning ikki tashkiliy-texnikaviy va ijtimoiy-iqtisodiy tomonlarini hisobga olgan holda o‘rganish lozim. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv aniq iste’mol qiymatini olish uchun mahsulot tayyorlashda mehnat taqsimoti va kooperatsiyasi bilan ajralib turadi. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruv mavjud ishlab chiqarish munosabatlari bilan bog`liq bo’lib, menejment maqsadlarini belgilaydi. Tashkiliy-texnikaviy boshqaruv mehnat unumdorligi va ishlab chiqarish samaradorligining oshishi uchun sharoit yaratishga imkon beruvchi faoliyat turidan iboratdir. Ijtimoiy-iqtisodiy boshqaruvning maqsadi ishlovchilar samarali mehnat qilishi uchun sharoit yaratish ularni ijtimoiy himoya qilishning ishonchli umumdavlat tizimini shakllantirish, bandlikni ta’minlash va aholining kam ta’minlangan qatlamlarini qo’llab-quvvatlashdan iboratdir. Shu o’rinda 15 Karimov I.A. Odamlar tashvish bilan yashash –oliy burch. //Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. Т. 10. – Т.: “O’zbekiston”, 2002. 43 mamlakatimiz Prezidenti I.A.Karimov o’zining «O’zbekiston iqtisodiy islohatlarni chuqurlashtirish yo’lida» asarida «Kuchli ijtimoiy siyosat, avvalo sermahsul mehnat qilish uchun yaxshiroq rag’bat va imkoniyatlar yaratishdan, iqtisodiy yo’l tanlash va faoliyat ko’rsatish erkinligiga bo’lgan kafolatli huquqni qaror topdirishdan, aholining mehnat va ijtimoiy faolligini oshirishdan ham iboratdir», deb ta’kidlagan edi. Hozirgi kunda Respublikada lizing faoliyatini boshqarishda yirik qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonalari tomonidan, shu jumladan, yetakchi xorijiy kompaniyalar ishtirokida ishlab chiqarilgan traktorlar va o‘rim-yig‘im texnikasi fermer xo‘jaliklariga, mashina-traktor parklariga hamda "O‘zkimyosanoat" davlat-aksiyadorlik kompaniyasining qishloq xo‘jaligiga xizmat ko‘rsatuvchi "Qishloq xo‘jalik kimyo" hududiy aksiyadorlik birlashmalariga ya’ni lizing oluvchilarga texnika va texnologiyani berishda”O’zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasining salmog’i yuqori pog’onalarni egallamoqda. Kompaniya moliyaviy barqaror fermer xo’jaliklariga joriy yildan boshlab quyidagi shartlar asosida lizing obyektlarini yetkazib beradi: - zamonaviy qishloq xo‘jaligi texnikasi qiymatining 20 foizi avans sifatida lizing oluvchilar tomonidan o‘z mablag‘lari hisobiga to‘lanadi; - zamonaviy qishloq xo‘jaligi texnikasi qiymatining 80 foizi «O‘zqishloqxo`jalikmashlizing» kompaniyasi tomonidan unga O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi qishloq xo‘jaligini texnika bilan ta’minlashni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi qarz asosida beradigan mablag‘lar hisobiga moliyalashtiriladi. Bugungi kunda “O`zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik kompaniyasi mamlakatimiz qishloq xo‘jaligi taraqqiyotida, xususan, fermer xo‘jaliklarini kerakli agregatlar bilan ta’minlashda e’tirofga loyiq ishlarni amalga oshirmoqda. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 30 oktyabr 486-sonli “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing 44 kompaniyasini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori va ta’sischilar tomonidan 1999-yil 26-noyabrda imzolangan ta’sis shartnomasiga muvofiq tashkil etildi. Kompaniya asosan Qoraqalpog‘iston Respublikasi va 12 ta hududiy viloyat filiallaridan tarkib topgan. Kompaniya tizimida jami 190 nafarga yaqin oliy toifali mutaxassislar mehnat qilib kelmoqda. Shulardan: 6 nafari fan nomzodlari, 7 nafari O‘zbekiston Respublikasi huzuridagi Davlat va qurilish akademiyasini tugallagan mutaxassislar hisoblanadilar. «O‘zqishloqxo`jalikmashlizing» ALK kompaniyasi boshqaruv organlari bo‘lib, quyidagilar xisoblanadi: -Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi; -Kuzatuv kengashi; -Jamiyat boshqaruvi hisoblanadi. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi jamiyatning yuqori boshqaruv organidir. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishini jamiyat kuzatuv kengashining raisi, u uzrli sabablarga ko‘ra bo‘lmagan taqdirda esa, jamiyat kuzatuv kengashining a’zolaridan biri olib boradi. Aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishi moliya yili tugaganidan keyin olti oydan kechiktirmay o‘tkaziladi. Aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishida jamiyatning kuzatuv kengashini va taftish komissiyasini saylash to‘g‘risidagi, jamiyatning boshqaruv raisi, boshqaruv a’zolari, ishonchli boshqaruvchi bilan tuzilgan shartnomaning muddatini uzaytirish, uni qayta tuzish yoki bekor qilish mumkinligi haqidagi masalalar hal etiladi, shuningdek O‘zbekiston Respublikasining “ aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunining 59-moddasi birinchi qismini o‘n ikkinchi va o‘n uchinchi xatboshilariga muvofiq jamiyatning yillik hisoboti va boshqa hujjatlari ko‘rib chiqiladi. Aksiyadorlarning yillik umumiy yig‘ilishidan tashqari o‘tkaziladigan umumiy yig‘ilishlari navbatdan tashqari yig‘ilishlardir. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishini o‘tkazish sanasi va tartibi, 45 yig‘ilish o‘tkazilishi haqida aksiyadorlarga xabar berish tartibi, aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishini o‘tkazishga tayyorgarlik vaqtida aksiyadorlarga beriladigan materiallarning (axborotning) ro‘yxati “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” ALKning kuzatuv kengashi tomonidan quyidagilar belgilanadi: - jamiyat ustaviga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish yoki jamiyatning yangi tahrirdagi ustavini tasdiqlash; - jamiyatni qayta tashkil etish; - jamiyatni tugatish, tugatish komissiyasini tayinlash hamda oraliq va yakuniy tugatish balanslarini tasdiqlash; - jamiyat kuzatuv kengashining va minoritar aksiyadorlar qo‘mitasining son tarkibini belgilash, ularning a’zolarini saylash va a’zolarning vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish; - e’lon qilingan aksiyalarning eng ko‘p miqdorini belgilash; - o‘z aksiyalarini olish; - jamiyatning tashkiliy tuzilmasini tasdiqlash, uning boshqaruv raisini saylash va boshqaruv raisining vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish; - jamiyat taftish komissiyasining a’zolarini saylash va ularning vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish, shuningdek taftish komissiyasi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash; Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida ovozga qo‘yilgan masalalar bo‘yicha quyidagilar ovoz berish huquqiga ega bo‘ladi: - jamiyatning oddiy aksiyalari egalari bo‘lgan aksiyadorlar; - qonunda va ushbu ustavda nazarda tutilgan hollarda jamiyatning imtiyozli aksiyalari egalari bo‘lgan aksiyadorlar. Quyidagi masalalar bo‘yicha qaror aksiyadorlar umumiy yig‘ilishi tomonidan aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishida ishtirok etayotgan ovoz beruvchi aksiyalarning egalari bo‘lgan aksiyadorlarning to‘rtdan uch qismidan iborat ko‘pchilik (malakali ko‘pchilik) ovozi bilan qabul qilinadi: 46 - jamiyat ustaviga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish yoki jamiyatning yangi tahrirdagi ustavini tasdiqlash; - jamiyatni qayta tashkil etish; - jamiyatni tugatish, tugatuvchini tayinlash hamda oraliq va yakuniy tugatish balanslarini tasdiqlash; - e’lon qilingan aksiyalarning eng ko‘p miqdorini belgilash; - jamiyat kuzatuv kengashining va taftish komissiyasining o‘z vakolat doirasiga kiradigan masalalar yuzasidan, shu jumladan jamiyatni boshqarishga doir qonun hujjatlarida belgilangan talablarga rioya etilishi yuzasidan jamiyat kuzatuv kengashining hisobotlarini va taftish komissiyasining xulosalarini eshitish; - yirik bitim tuzish masalasi bo‘yicha jamiyat kuzatuv kengashining yakdilligiga erishilmagan taqdirda, yirik bitim tuzish to‘g‘risidagi masalani kuzatuv kengashining qaroriga ko‘ra ko‘rib chiqish; - balans qiymati yoki olish qiymati bitim tuzish to‘g‘risida qaror qabul qilinayotgan sanada jamiyat sof aktivlari miqdorining ellik foizidan ortig‘ini tashkil etuvchi mol-mulk xususida yirik bitim tuzish. Aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi kun tartibiga kiritilmagan masalalar bo‘yicha qaror qabul qilishga, shuningdek kun tartibiga o‘zgartishlar kiritishga haqli emas. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining vakolat doirasiga kiritilgan masalalar hal qilish uchun jamiyatning kuzatuv kengashiga berilishi mumkin emas, amaldagi qonunchilikka muvofiq jamiyat ustaviga uning ustav fondini ko‘paytirish bilan bog‘liq o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi masalalarni hal etish bundan mustasno. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasining kuzatuv kengashi jamiyat faoliyatiga umumiy rahbarlikni amalga oshiradi, qonun va ushbu ustav bilan aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining vakolat doirasiga kiritilgan masalalarni hal etish bundan mustasno. Aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining qaroriga ko‘ra jamiyat kuzatuv kengashining a’zolariga 47 ular o‘z vazifalarini bajarib turgan davr uchun haq to‘lanishi va (yoki) kuzatuv kengashining a’zosi vazifalarini bajarish bilan bog‘liq xarajatlarining o‘rni qoplanishi mumkin. Bunday haq va to‘lovlarning miqdorlari aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi qarorida belgilanadi. Jamiyat kuzatuv kengashining vakolat doirasiga quyidagilar kiradi: - jamiyat faoliyatining ustuvor yo‘nalishlarini belgilash; - aksiyadorlarning yillik va navbatdan tashqari umumiy yig‘ilishlarini chaqirish, bundan O‘zbekiston Respublikasining “aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonuni 65-moddasining o‘n birinchi qismida nazarda tutilgan hollar mustasno; - aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining kun tartibini tayyorlash; - aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi o‘tkaziladigan sana, vaqt va joyni belgilash; - aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi o‘tkazilishi haqida xabar qilish uchun jamiyat aksiyadorlarining reestrini shakllantirish sanasini belgilash; - jamiyat ustaviga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish yoki jamiyatning yangi tahrirdagi ustavini tasdiqlash masalasini aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi hal qilishi uchun kiritish; - mol-mulkning bozor qiymatini belgilashni tashkil etish; - jamiyatning boshqaruv a’zolarini (raisdan tashqari) saylash (tayinlash), ularning vakolatlarini muddatidan ilgari tugatish; - jamiyatning yillik biznes-rejasini ma’qullash, bunda, jamiyatning kelgusi yilga mo‘ljallangan biznes-rejasi jamiyat kuzatuv kengashi majlisida joriy yilning 1-dekabridan kechiktirmay ma’qullanishi lozim; - ichki audit xizmatini tashkil etish va uning xodimlarini tayinlash, shuningdek har chorakda uning hisobotlarini eshitib borish; - jamiyat ijroiya organining faoliyatiga daxldor har qanday hujjatlardan erkin foydalanish va jamiyat kuzatuv kengashi zimmasiga yuklatilgan 48 vazifalarni bajarish uchun bu hujjatlarni ijroiya organidan olish. Jamiyat kuzatuv kengashi va uning a’zolari olingan hujjatlardan faqat xizmat maqsadlarida foydalanishi mumkin; - jamiyatning taftish komissiyasi a’zolariga to‘lanadigan haq va kompensatsiyalarning miqdorlari yuzasidan tavsiyalar berish; - dividend miqdori, uni to‘lash shakli va tartibi yuzasidan tavsiyalar berish; - jamiyatning zaxira fondidan va boshqa fondlaridan foydalanish; - jamiyatning filiallarini tashkil etish va vakolatxonalarini ochish; - jamiyatning sho‘ba va tobe xo‘jalik jamiyatlarini tashkil etish; - O‘zbekiston Respublikasining “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonuni 8- 9- boblarida nazarda tutilgan hollarda bitimlar tuzish haqida qaror qabul qilish; - jamiyatning tijorat va notijorat tashkilotlardagi ishtiroki bilan bog‘liq bitimlarni qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuzish; - jamiyatning koorporativ obligatsiyalarini qaytarib sotib olish to‘g‘risida qaror qabul qilish; - jamiyatning ustav fondini ko‘paytirish, shuningdek jamiyat ustaviga jamiyatning ustav fondini ko‘paytirish bilan bog‘liq o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish; - aksiyalarni joylashtirish (qimmatli qog‘ozlarning birja bozoriga va uyushgan birjadan tashqari bozoriga chiqarish) narxini belgilash; - jamiyat tomonidan koorporativ obligatsiyalar, shu jumladan aksiyalarga ayirboshlanadigan obligatsiyalar chiqarish to‘g‘risida qaror qabul qilish; - qimmatli qog‘ozlarning hosilalarini chiqarish to‘g‘risida qaror qabul qilish; - jamiyatning koorporativ obligatsiyalarini qaytarib sotib olish to‘g‘risida qaror qabul qilish; - ijroiya organ (boshqaruv)ga to‘lanadigan haq va kompensatsiyalarning 49 miqdorlarini belgilash; - jamiyat kuzatuv kengashining vakolat doirasiga O‘zbekiston Respublikasining “ Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonuni va ushbu ustavga muvofiq boshqa masalalarni hal etish ham kiritilishi mumkin. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” ALKning kuzatuv kengashining majlisi kuzatuv kengashining raisi tomonidan uning o‘z tashabbusi bilan, kuzatuv kengashining a’zosi, taftish komissiyasi yoki auditorning, jamiyat boshqaruvining, hamda jamiyatning eng kamida 10 (o‘n) foiz aksiyasiga ega bo‘lgan aksiyador(aksiyadorlar)ning talabiga binoan chaqiriladi. Jamiyat kuzatuv kengashining majlisini chaqirish va o‘tkazish tartibi “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” ALKning kuzatuv kengashi to‘g‘risida nizomda belgilab qo‘yiladi. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” ALKning kundalik faoliyatiga rahbarlik 5 kishidan iborat kollegial ijroiya organ – boshqaruv tomonidan amalga oshiriladi. Boshqaruv a’zolari jamiyat boshqaruv raisi tomonidan tavsiya etilgan nomzodlarni ko‘rib chiqish asosida jamiyat kuzatuv kengashining oddiy ko‘pchilik ovoz bilan qabul qiladigan qaroriga muvofiq tayinlanadi. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” ALKning boshqaruvining vakolatlariga jamiyatning kundalik faoliyatiga rahbarlik qilishga doir barcha masalalar kiradi, aksiyadorlar umumiy yig‘ilishining yoki kuzatuv kengashining mutlaq vakolatlariga kiritilgan masalalar bundan mustasno. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” ALKning boshqaruvi raisining vazifalari: -Jamiyat nomidan ishonchnomasiz ish yuritadi, shu jumladan uning manfaatlarini ifodalaydi, jamiyat nomidan bitimlar tuzadi, jamiyatning filiali va shuba korxonasi rahbarini tayinlaydi, shtatlarni tasdiqlaydi, jamiyatning barcha xodimlari bajarishi majburiy bo‘lgan buyruqlar chiqaradi va ko‘rsatmalar beradi; 50 -Boshqaruv faoliyatiga rahbarlikni amalga oshiradi, jamiyatga topshirilgan vazifalarning bajarilishiga shaxsan javob beradi, boshqaruv raisining o‘rinbosari, boshqaruv a’zolari va ijroiya apparatning boshqa tarkibiy bo‘linmalari rahbarlari o‘rtasida xizmat vazifalarini taqsimlaydi; -Amaldagi qonunchilik va ushbu ustav me’yorlariga muvofiq jamiyat vakolatiga kirgan masalalar bo‘yicha buyruqlar, yo‘riqnomalar va boshqa me’yoriy hujjatlarni imzolaydi; -Amaldagi qonunchilik va ushbu ustav me’yorlariga muvofiq jamiyat mol- mulki va mablag‘larini tasarruf etadi. O‘zbekiston Respublikasi va undan tashqarida jamiyat nomidan ish yuritadi, yuridik va jismoniy (shu jumladan xorijiy) shaxslar bilan jamiyat nomidan shartnomalar va boshqa bitimlar tuzadi. Jamiyatning taftish komissiyasi moliya-xo‘jalik faoliyatini nazorat qilish uchun ushbu ustavga muvofiq, aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishi tomonidan aksiyadorlarning ko‘pchilik ovozi bilan aksiyadorlar ichidan, 1 yil muddatga 3 kishidan iborat taftish komissiyasi saylanadi. Jamiyat taftish komissiyasining vakolatlari amaldagi qonunchilik va ushbu ustav me’yorlariga muvofiq belgilanadi. Qishloq xo‘jaligini yuqori samarali zamonaviy texnika vositalari bilan butlashni rag‘batlantirish, soha mashinasozlik zavodlari va qo‘shma korxonalarini yanada rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni shakllantirish, qishloqqa yetkazib berilayotgan traktorlar va o‘rim-yig‘im texnikasi hajmlarini oshirish hamda ular uchun hisob-kitob qilish mexanizmini takomillashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 2000-yil 2-noyabrdagi "Qishloqni lizing shartlarida qishloq xo‘jaligi texnikasi bilan ta’minlash chora- tadbirlari to‘g‘risida"gi P1 424-sonli qarorining qabul qilinishi ayni muddao bo‘ldi. Darhaqiqat, mazkur hujjatga asosan vazirlik maqomidagi «O‘zqishloqxo`jalikmashlizing» kompaniyasi tashkil etildi, uning tuzilmasi tasdiqlandi, eng muhimi, 2014-2015-yillar mobaynida, tajriba tariqasida 51 "O‘zqishloqmashxolding" kompaniyasi zavodlari va qo‘shma korxonlari tomonidan ishlab chiqarilayotgan qishloq xo‘jaligi mashinalarini (birinchi navbatda traktorlar va o‘rim-yig‘im texnikasini) mashina-traktor parklariga, qishloq xo‘jaligi kooperativlari (shirkatlar)ga va fermer xo‘jaliklariga 7 yil muddatga lizingga berishning tashkiliy, iqtisodiy hamda texnikaviy mexanizmlari aniq va ravshan belgilab qo‘yildi. Ishlab chiqarilayotgan qishloq xo‘jaligi texnikalarini foydalanuvchilar tomonidan lizing orqali xarid qilinishi o‘z qulayligi va maqbulligini ko‘rsatmoqda. Bu, hukumatimiz tomonidan lizing sohasida yaratilgan imtiyozlari natijasidir. Hukumatning 2000-yil 2 noyabrdagi “Qishloqni lizing shartlarida qishloq xo‘jaligi texnikasi bilan ta’minlash chora-tadbirlari to‘g‘risida” gi qaroriga muvofiq fermer xo‘jaliklari, mashina-traktor parklari hamda hududiy “Qishloqxo‘jalikkimyo” aksiyadorlik jamiyatlari uchun “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” kompaniyasi xizmatidan foydalanishda bir qator imtiyozli lizing shartlari belgilangan. Bu imtiyozlarga - lizing ob’ekti qiymatining 15 foizini oldindan to‘lab berilishi, traktorlar va o‘rim-yig‘im texnikalarining fermer xo‘jaliklariga va Qoraqalpog‘iston Respublikasi hamda Xorazm viloyatidagi mashina-traktor parklariga 10 yil muddatga, boshqa viloyatlardagi mashina-traktor parklari va “Qishloqxo‘jalikkimyo” aksiyadorlik jamiyatlariga 7 yil muddatga lizingga berilishi, lizing foizi yillik miqdorining Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining 50 foizidan oshmasligi kerak. Kompaniyaning asosiy mijozlari bo`lib quyidagilar hisoblanadi: - fermer xo‘jaliklari; - mashina-traktor parklari; -“Qishloqxo‘jalikkimyo” kompaniyasining hududiy (viloyat va tuman) bo‘linmalari; -“Agrotexservis” korxonalari va boshqa qishloq xo‘jalik korxonalaridan iboratdir. 52 Kompaniya tomonidan lizing operatsiyalari amalga oshirilishida quyidagi lizing shartlari qo‘llaniladi: 1. Traktorlar va kombaynlar uchun: -avans – texnika qiymatining 15 % miqdorida; -lizing muddati – 10 yil; -lizing daromadi foizi – Markaziy bank qayta moliyalash stavkasining 50 foizi miqdoridan oshmaydi. 2. Boshqa turdagi qishloq xo‘jalik texnikalari uchun: -avans – texnika qiymatining 20-40 % miqdorida; -lizing muddati – 3 yilgacha; -lizing daromadi foizi lizing shartnomasi shartlari asosida belgilanadi. Kompaniya respublika qishloq xo‘jaligi mashinasozligi tarmog‘ining mahalliy va qo‘shma korxonalarida ishlab chiqarilgan 38 turdagi qishloq xo‘jalik texnikalarini qishloq xo‘jaligiga lizing asosida yetkazib bermoqda. Kompaniya o‘z mijozlarining qishloq xo‘jalik texnikalariga bo‘lgan talablari va ehtiyojlarini moliyalashtirish masalasini qulay usullar bilan yechish maqsadida hamkorlikda ishlashga tayyor. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi yuridik shaxs bo‘lib, u o‘z mustaqil balansida hisobga olinadigan alohida mol-mulkka, shu jumladan o‘zining ustav fondiga berilgan mol-mulkka ega bo‘ladi, o‘z nomidan mulkiy va shaxsiy nomulkiy huquqlarni olishi hamda amalga oshirishi, zimmasiga majburiyatlar olishi, sudda da’vogar va javobgar bo‘lishi mumkin. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” kompaniyasi tomonidan O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Qishloq xo‘jaligini texnika bilan ta’minlashni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi mablag‘i hisobidan lizingga beriladigan Texnikalar narxiga Vazirlar Mahkamasining 53 2012-yil 2 maydagi 126-sonli qaroriga asosan 8,14% chegirma qo‘llanilishi belgilangan. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi faoliyat sohasi (asosiy yo‘nalishlari) quyidagilardan iborat: - O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunlari, qonun osti hujjatlari va ushbu Ustavga asosan o‘ziga berilgan vakolat doirasida traktorlar, kombaynlar, qishloq xo‘jaligi texnikalari, avtotransport va mototransport vositalarini, texnologik uskuna va jihozlarni, chorvachilik texnikalarini, zootexnika va laboratoriya jihozlarini, mini-texnologiyalarni va boshqa mexanizatsiya vositalarini lizing, shu jumladan qaytariladigan lizing shartlari asosida tuzilgan shartnomalarga muvofiq lizing oluvchilarga yetkazib beradi. Bunda, amaldagi qonunchilikda o‘ziga berilgan vakolatlar doirasida lizing ob’ektini lizingga berish shartlari va ko‘rsatilgan lizing xizmatlari uchun daromad foizi miqdori “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi tomonidan mustaqil ravishda belgilanadi; -Moddiy yoki nomoddiy aktiv ko‘rinishidagi ko‘char va ko‘chmas mulkni sotib oladi, lizingga, shu jumladan qaytariladigan shakldagi lizingga beradi, ijaraga beradi, almashtiradi yoki mazkur mulk bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa har qanday huquq va manfaatlarni amalga oshiradi; -Boshqa yuridik shaxslarning aksiyalarini sotib olish yoki ularning ustav fondiga ulush qo‘shish natijasida, mazkur yuridik shaxsning faoliyati natijasidan kelib tushadigan dividendlarni tasarruf etadi; -Amaldagi qonunchilik va “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi ustavda belgilangan vakolatlar doirasida yuridik va jismoniy shaxslar bilan mustaqil ravishda kontrakt (shartnoma) va bitimlar tuzadi, qonun hujjatlarida man etilmagan va ushbu ustavda ko‘rsatilmagan faoliyat turlari bilan qonun hujjatlarida belgilangan tartibda shug‘ullanadi, O‘zbekiston Respublikasi hududida va undan tashqarida o‘ziga majburiyatlar qabul qiladi; -Lizing bozorida erkin ishtirok etadi, lizing oluvchilarning buyurtmasi 54 asosida hamda amaldagi qonunchilik me’yorlariga muvofiq lizing ob’ekti deb tan olinadigan har qanday mulkni lizingga beradi; -Koorporativ obligatsiyalar va boshqa qimmatli qog‘ozlarni muomalaga chiqaradi, o‘ziga qabul qilgan har qanday majburiyatlarni ko‘chmas mulk yoki majburiyatlarni ta’minlashning boshqacha usullari bilan ta’minlaydi; -O‘z filiallari, vakolatxonalari, shuba korxonalari faoliyatini ta’minlash uchun zarur bo‘lgan hollarda kafillik berish bo‘yicha bitimlar tuzadi; -O‘z maqsadlariga erishish uchun qarz va kredit mablag‘lari oladi va olingan mablag‘larning qaytarilishini ta’minlash maqsadida ularni moddiy va nomoddiy aktivlar ko‘rinishida ko‘char va ko‘chmas mulk sifatida sarmoya qilib kiritadi; -O‘zbekiston Respublikasining amaldagi qonunchiligi doirasida tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshiradi; -O‘zbekiston Respublikasi va chet el fuqarolarini amaldagi qonunchilikda belgilangan tartiblarda ishga qabul qiladi, ularga oylik ish haqi miqdori va to‘lov shaklini belgilaydi, rag‘batlantirish va imtiyozlar berish tartiblarini ishlab chiqadi va qo‘llaydi; -Jamiyatning faoliyat muddati cheklanmagan. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi oddiy aksiyalarni, shuningdek imtiyozli aksiyalarni joylashtirishga haqlidir.Joylashtirilgan imtiyozli aksiyalarning nominal qiymatdagi umumiy miqdori Jamiyat ustav fondining 20 foizidan oshmasligi lozim. “O‘zqishloqxo`jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi ustav fondi miqdori 50 000 000 600 (ellik milliard olti yuz) so‘m etib belgilanadi. Aksiyalarning nominal qiymati 2200 (ikki ming ikki yuz) so‘m etib belgilanadi. Jamiyat tomonidan chiqariladigan barcha aksiyalarning nominal qiymati bir xildir”. 16 Lizing operatsiyalarda «O‘zqishloqxo`jalikmashlizing» kompaniyasi (lizing beruvchi), TTP viloyat hududiy birlashmalari, muqobil mashina-traktor 16 “O‘zqishloqxo‘jalikmashlizing” aksiyadorlik lizing kompaniyasi 2014-yilgi Nizomi, 24.05.2014 y. 55 parklari, qishloq xo‘jaligi kooperativlari (shirkatlar), fermer xo‘jaliklari (lizingga oluvchilar), qishloq xo‘jaligi mashinasozligi zavodlari va qo‘shma korxonalari (texnika vositalarini ishlab chiqaruvchilar) bilan bir qatorda Moliya vazirligi huzuridagi qishloq xo‘jaligini texnika bilan ta’minlashni davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash jamg‘armasi, "Agrobank" va "O‘zagrosug‘urta" kompaniyasi faoliyat ko‘rsatmoqda. Mazkur sub’ektlarning har biriga lizing operatsiyalari mohiyatidan kelib chiqadigan quyidagi aniq vazifalar yuklatilgan: - respublikada qishloq xo‘jaligi texnikasi lizing siyosatini olib borish va uni takomillashtirish bo‘yicha asoslangan takliflar ishlab chiqish; - o‘zining mintaqaviy filiallari orqali ijarachilar (mashina-traktor parklari hududiy birlashmasi, muqobil mashina-traktor parki, shirkat xo‘jaligi, fermer xo‘jaligi) bilan lizing shartnomalarini tuzish; - Moliya vazirligi huzuridagi maxsus jamg‘arma mablag‘lariga bo‘lgan o‘z ehtiyojini aniqlash; - jamg‘arma bilan moliyaviy resurslar ajratish, «Agrobank» bilan moliya agenti vazifalarini, "O‘zagrosug‘urta" kompaniyasi bilan esa sug‘urta agenti vazifalarini bajarish yuzasidan tegishli shartnomalarni tuzish; - jamg‘armaning kafolat xatlari asosida zarur texnika vositalarini ishlab chiqarish yuzasidan mashinasozlik korxonalariga buyurtmalar berish va ularni yetkazib berishga doir shartnomalarni tuzish; - ijarachilar tomonidan shartnomalarga ilova qilingan lizing to‘lovlari jadvallari asosida bunday to‘lovlar o‘z vaqtida bajarilishini nazorat qilish; - «Agrobank» dagi operatsiya hisob raqamidan mashinasozlij korxonasiga navbatdagi chorak uchun joylashtirilgan buyurtma umumiy hajminnng 30 %i miqdorida avans pulini to‘lash; - ijarachilarga texnikani sug‘urta polisi mavjud bo‘lgandagina berish; - texnika vositasini ijarachi tomonidan olib ketilgani tasdiqlangandan keyin mashinasozlik korxonasiga qolgan 70 foiz mablag‘ni o‘tkazib, uzil-kesil 56 hisob- kitob qilish; - ijarachilardan olingan summadan kompaniyaning xizmat haqlari undirib qolingandan keyin qolgan qismini uch kun muddatda jamg‘armaning bankdagi hisob raqamiga o‘tkazish; - jamg‘arma mablag‘laridan maqsadli foydalanish, hisob-kitoblar tartibiga qatiy rioya etish. Moliya vazirligi huzuridagi maxsus jamg‘armaga: - ishlab chiqariladigan texnikaga haq to‘lash uchun zarur bo‘lgan resurslarni shakllantirish va ularning manbalarini aniqlash ; - lizing kompaniyasiga ajratilgan moliyaviy resurslar hajmi uchun kafolat xatlarini berish; - mablag‘ni lizing kompaniyasiga 7 yil muddatga ssuda sifatida taqdim etish; - lizing kompaniyasining "Agrobank"dagi operatsiya hisob raqamiga zarur pul mablag‘larini o‘tkazish; - mablag‘larni jamg‘armaga qaytarish muddatlari buzilgan taqdirda lizing kompaniyasiga jarima to‘lovlari (penya) hisoblash; - jamg‘arma tomonidan lizing kompaniyasiga ajratilgan mablag‘larning maqsadli ishlatilishi ustidan nazorat o‘rnatish. Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|