Lizing-agror sohada ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarni takomillashtirish uslubi

III-BOB.QISHLOQ XO’JALIGINI LIZING ASOSIDA TEXNIKA 
BILAN TA’MINLASHNING SAMARADORLIGINI OSHIRISH 
YO`LLARI 
 
3.1.Lizing jarayonlarini rivojlantirish va lizingdan foydalanishning holati. 
Bugungi kunda lizing faoliyati sohasi O’zbekistonda iqtisodiyotning jadal 
rivojlanayotgan sohalaridan biri hisoblanadi. Lizing ishlab chiqaruvchi bilan 
iste’molchi o’rtasidagi o’ziga xos ko’prik bo’lib, bunda ishlab chiqaruvchi o’z 
ishlab chiqargan mahsulotini lizing orqali tezda sotish, iste’molchi korxona esa, 
lizing yordamida kam mablag’ sarflash orqali yangi texnika olish va o’z 
mashina-traktor parkini jadal yangilash imkoniyatiga ega bo’ladi. 
Lizing o’z mohiyatiga ko’ra investitsion faoliyat turi bo’lib, bunda lizing 
beruvchi tashkilot o’z mablag’i (yoki kreditga olingan mablag’) hisobidan sotib 
olingan yangi texnika yoki uskunani ishlab chiqarishda foydalanish uchun 
boshqa korxonaga uzoq muddatga haq evaziga moliyaviy ijaraga beradi.
Qonunga muvofiq lizing obyekti lizing oluvchi balansida hisobga olinadi.
Davlat organlarida ro’yxatdan o’tkazilishi talab etiladigan lizing obyektlari 
(Traktorlar va kombaynlar – “Boshdavtexnazorat” inpeksiyasida, avtotransport 
vositalari – “Davlat yo’l harakati xavfsizligi” qonun hujjatlarida belgilangan 
tartibda lizing beruvchining yoki lizing oluvchining nomiga rasmiylashtiriladi. 
Lizing beruvchi lizing shartnomasi bo’yicha quyidagi huquqlarga ega: 
Agar, Lizing oluvchi lizing to’lovlari lizing shartnomasida belgilangan miqdor 
va muddatlarda to’lamasa: 
- to’lov kechiktirilgan (yoki to’lanmagan) davr uchun hosil bo’lgan 
qarzdorlik summasiga penya hisoblash; 
- “Agrobank”ning hududiy bo’linmasi orqali Lizing oluvchining bankdagi 
hisob-kitob raqamiga akseptsiz (so’zsiz) undiriladigan to’lov talabnomasini 
qo’yish; 
- “Texnikadan foydalanishni vaqtinchalik taqiqlash dalolatnomasi”ni 
tuzib, texnikadan foydalanishni qarzlar to’languniga qadar bo’lgan muddatga 

---

73 
taqiqlash; 
- Kafillik shartnomasi asosida kafildan lizing to’lovlari bo’yicha hosil 
bo’lgan qarzni va penyani undirish; 
- Shartnomani bir tomonlama bekor qilish va texnikani lizing oluvchidan 
qaytarib olish. 
- Texnika yo’qotilsa, foydalanishga yapoqsiz holatga keltirilsa, lizing 
oluvchidan to’lanmagan barcha lizing to’lovlarini muddatidan oldin to’lashini 
talab etish. 
Lizing oluvchining huquqlari quyidagilardan iborat: 
- Lizing beruvchidan shartnoma shartlarini lozim darajada bajarilishini 
talab qilish;
- Texnika shartnomada kelishilgan muddatda yetkazib berilmagan, to’liq 
yetkazib berilmagan, yetkazib berish muddati o’tkazib yuborilgan bo’lsa, 
yetkazib beriladigan texnikadan voz kechish va lizing shartnomasining bekor 
qilinishini talab etish. 
- Lizing beruvchi va sotuvchi o’rtasida tuzilgan oldi-sotdi shartnomasidan 
kelib chiquvchi talablarni, jumladan texnikaning sifati, butligi, kafolatli 
ta’mirlanishi va yetkazib berish muddati xususida sotuvchiga talablar qo’yish. 
- Lizing muddati mobaynida texnikadan foydalanish va unga egalik qilish. 
- Shartnomada belgilangan lizing to’lovlari to’liq to’langanidan so’ng, 
texnikani mulk sifatida qabul qilib olish. 
Lizing beruvchining majburiyatlari quyidagilardan iborat: 
- Texnikani sotib olish va uni lizing oluvchiga shartnomada belgilangan 
muddatlarda topshirish. 
- Texnikani lizingga berilishi to’g’risida sotuvchiga ma’lum qilish. 
- Texnikaning sifati va butligi, kafolatli ta’mirlanishi xususida ishlab 
chiqaruvchiga, topshirish muddati xususida sotuvchiga talablar qo’yishda lizing 
oluvchiga yordam berish. 
Lizing oluvchning majburiyatlari quyidagilardan iborat: 
- Lizing obyektini, ishlab chiqaruvchini va sotuvchini tanlash.

---

74 
- Texnika uchun berilgan yagona nomer belgisini lizing beruvchidan 
qabul qilib olish, texnikaga o’rnatish va “Davtexnazorat” inspeksiyasining 
tuman (shahar) bo’limida ro’yxatga qo’yish.  
- Texnikani 10 kunlik muddat ichida viloyat texnik markazida ro’yxatga 
qo’yish. 
- Lizing to’lovlarini shartnomada belgilangan muddat va miqdorlarda 
to’lab berish.
- Texnikadan texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilgan holda, uning 
texnik pasportida ko’rsatilgan o’z vazifasi va texnik imkoniyatlari darajasida 
texnik shartlarga muvofiq foydalanish; 
- Texnikani haydovchilik guvohnomasi yo’q shaxslarga boshqarishga 
bermaslik. 
- Texnikaga uning texnik pasportida ko’rsatilgan muddatlarda texnik 
xizmatlar ko’rsatish va bir yilda bir marta texnik ko’rikdan o’tkazish.
- Texnikaning konstruksiyasiga o’zgartirishlar yoki qo’shimchalar 
kiritmaslik.
- Texnikani sotmaslik, garovga qo’ymaslik, uchinchi shaxslarga 
bermaslik, qarovsiz qoldirmaslik, nosoz holda foydalanmaslik va unga nisbatan 
boshqa noqonuniy harakatlarni amalga oshirmaslik. 
- Lizing oluvchining o’z majburiyatini bajarmaganligi (yoki lozim 
darajada bajarmaganligi) natijasida ushbu shartnoma bekor qilingan taqdirda, 
texnikani o’rnatilgan tartibda lizing beruvchiga qaytarish.