M a g I s t r a t u r a m ə r k ə z I Əlyazma hüququnda Şükürov Mübariz Yaqub oğlu «Bİznes infrastrukturunun iNKİŞafinin təŞKİlati İQTİsadi mexaniZMİ»
Yüklə 1,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I FƏSİL. BİZNES İNFRASTRUKTURUNUN NƏZƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ
|
İşin həcmi və strukturu. Dissertasiya giriş, üç fəsil və 8 yarımfəsildən,
nəticə, istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.
7
1.1. Biznes infrastrukturunun formalaşması və xüsusiyyətləri Biznes – istehlakçıların tələbatlarını ödəmək və gəlir əldə etmək məqsədilə işgüzar insanların isgüzar münasibətlərinin məcmusudur. Biznes təbii sərvətlərin, istehsalın və ya malların və ya göstərilən xidmətlərin digər mal, xidmət və pul yerinə əldə olunması və ya satılması üzrə fərdi şəxslər, müəssisə və ya təşkilatlar tərəfindən həyata keçirilir. Başqa sözlərlə, biznes gəlir gətirən istənilən məşğuliyyət, iş mənasını verir. Biznes bütün biznesləri və onların fəaliyyətini vahid şəkildə inteqrasiya edən sistem rolunu oynayır. Biznesin normal fəaliyyət göstərməsi üçün müvafiq infrastruktur olmalıdır. Digər obyektiv mövcud olan sistemlər kimi, biznesin özünün infrastrukturu vardır. “İnfrastruktur” termini ilk dəfə iqtisadi təhlildə silahlı qüvvələrin normal fəaliyyətini təmin edən obyekt və qurğular mənasında istifadə edilmişdir. Burada o, hərbi güclərin normal fəaliyyətini təmin edilməsində iştirak edən kompleks qurğuların (hərbiyə aid olan müxtəlif avadanlıqların anbarlarının, hərbi hava düşərgələrinin, radiolokasiya nöqtələrinin, təlim-məşq meydanlarının, raketlərin meydançalarının və s.) toplusu kimi anlaşılırdı. Bu ötən əsrin əvvəllərində baş vermişdir. 40-cı illərdə Qərbdə infrastruktur dedikdə, maddi istehsalın normal fəaliyyətinə şərait yaradan sahələrin məcmusu başa düşülürdü. Sovet iqtisadi əəbiyyatında infrastruktur problemi 70-ci illərdən öyrənilməyə başlamışdı [43, 12]. Ümumiyyətlə, “infrastruktur” sözü iqtisadi sistemin əsası, fundamenti, daxili quruluşu mənasını verir. Biznesə tətbiq etdikdə, infrastruktur işgüzar münasibətlərin hərəkətini nizamlayan və bu münasibətləri onların müxtəlifliyi və müxtəlif subyektlililiyi ilə bütöv şəkildə birləşdirən təşkilati-hüquqi formaların məcmusu rolunu oynayır. Bazarın müxtəlif subyektləri arasında uzunmüddətli, kompleks və cürbəcür qarşılıqlı təsirləri təmin edən nəticə etibarı ilə tamamlayıcı fəaliyyət göstərən infrastrukturun köməyi ilə səmərəli bazar iqtisadiyyatını yaratmaq mümkündür.
8 “İnfrastruktur” sözü latıncadan tərcümədə “tikilinin hüdudlarından kənarda” mənasını daşıyır. “Bazar infrastrukturu” kateqoriyası altında bazar iqtisadiyyatının normal fəaliyyətinin ümumi şərtlərini təmin edən alətlərin, proseslərin, forma və üsulların məcmusu başa düşülür. İnfrastrukturun kompleks xarakteri, tərkib elementlərinin fəaliyyətindəki fərqlər təsdiq edir ki, “ümumi şərtlər” altında adətən, hər şeydən əvvəl maddi-əşyavi şərtlər nəzərdə tutulmalıdır. Çox zaman bu şərtlərə təkrar istehsal prosesini təmin etmək üçün yaradılmış, bütövlükdə fəaliyət göstərən təşkilati münasibətləri aid edirlər. “Ümumi şərtlər”-in şərhi bununla məhdudlaşmır. Dar mənada, ümumi şərtlər məhsuldar qüvvələrin özünün bilavasitə inkişafı ilə yaradılır və onlara daxil olan sahə qruplarının, ilk növbədə, nəqliyyat və rabitənin vəziyyəti ilə müəyyən edilir. Geniş mənada, həmin ümumi şərtlərə həmçinin, təbiət, əmək ehtiyatlar və texniki mədəniyyət də daxil edilir. Bu manufaktura və iri maşın sənayesinin istehsalının inkişafı dövründə verilmiş amillərin limitlənməmək, yəni hədd qoyulmamaq xarakteri ilə əsaslandırılır, Çünki onların təkrar istehsalını saxlamaq, mühafizə etmək müəyyən səviyyədə ümumi şərt kimi ayrılır, onu sosial cəhətdən təşkil etmək və inkişaf etdirmək tələb olunur [43, 14]. Bu şərhlər bir-birini tamamlayır. Onlar ümumi şərtlərə mühüm səviyyəvi xüsusiyyətlər-intensiv tipli təkrar istehsalın genişlənməsi üçün vahid təməl (platforma) yaratmaq imkanı verirlər. Səmərəli inkişaf edən infrastruktur sənayenin fəaliyyəti və yerləşdirilməsində müsbət təsir xarakterinə malikdir və çox zaman iqtisadiyyat üçün yaradıcı və islahatçı amili rolunda çıxış edir. Bazar infrastrukturu özlüyündə bazar iqtisadiyyatı subyektlərinin səmərəli işləməsini, eləcə də müəyyən bazar məkanında onların birliyini və qarşılıqlı təsirini təmin edən fəaliyyət növlərinin məcmusunu ifadə edir. İnfrastruktur öz təbiətinə görə ikili xarakter daşıyır. O, müəyyən əmək prosesini əks etdirir və bu sferaya kapital qoyuluşu yolu ilə dəyəri artırır. İnfrastrukturun əsas əlamətləri və meyarlar keyfiyyətində hər şeydən əvvəl onu seçilir ki, infrastrukturun istehsal fəaliyyəti məhsulun yeni ; təbii-maddi formasını yaratmır, yalnız artıq hazırlanmış, istehsal edilmiş məhsulun dəyərini artırır. İnfrastruktur sferasında istehsal prosesi səmərəli
9 effekt işlətməsindən (istehlakından) ayrılmazdır. Daşınma, saxlanma, qorunma və informasiyanın ötürülməsi prosesləri formasında çıxış edən infrastruktur məhsulları qorunmur və ya qablaşdırılmır (saxlanılmır) [19, 634]. Yüklə 1,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|