GİRİŞ
Mövzunun aktuallığı. İnfrastruktur – bu istənilən bütöv iqtisadi sistemin
vacib komponentidir. "İnfrastruktur" sözü iqtisadi sistemin bünövrəsi, daxili
quruluşu mənasını bildirir. Biznesdə infrastruktur müxtəlif növ resursların, yəni
maliyyə, mal, əmək, informasiya və s.-nin azad mübadiləsini və çoxalmasını təmin
edən və bu hərəkəti bütöv şəkildə əlaqələndirən elementlərin məcmusunu təşkil
edir. Biznes infrastrukturu onun müvəffəqiyyətli fəaliyyət göstərməsini təmin edir.
Biznesin infrastrukturu işgüzar münasibətlərin uzun müddətli təkamülü
nəticəsində əmələ gəlmişdir.
Respublikada reallaşdırılan iqtisadi sahədə islahatların uğuru biznes
fəaliyyətinin formalaşması və inkişafı etməsi ilə, qeyd edilən məsələnin həll
olunması isə maksimum dərəcədə biznes infrastrukturunun yaradılması ilə bağlıdır.
Biznes infrastruturunda qiymətli kağızların alış-satışıını reallaşdıran fond bazarı və
onun təşkilati forması olan fond birjaları vasitəsilə maliyyə resursları öz
sahiblərindən onlardan əlverişli istifadə edən işgüzar iş adamlarına doğru hərəkəti
təmin edilir.
Ölkədə biznesin inkişafı üçün əsas şərt seçilmiş biznes növünü təmin edən
infrakstrukturun mövcud olması və inkişafıdır. Müasir biznes özünə qapana
bilməz, ona müvafiq təminat, digər istehsal və təşkilatlarla korperasiya gərəkdir,
başqa cür ifadə etsək, biznesin inkişaf etmiş infrastrukturu olmalıdır. İnfrastruktur
işgüzar münasibətlərin hərəkətini qeyd edən və bu münasibətləri müxtəlifliyinə
baxmayaraq bütöv şəkildə əlaqələndirən təşkilati-hüquqi formaların məcmusunu
təşkil edir. İnfrastrukturun elementi – bu hər hansı bir fəaliyyət sahəsində
müəssisənin işi üçün lazımi şərtlərə xidmət edən və onları yaradan xüsusi fəaliyyət
növüdür. Belə ki, malların satışı zamanı aşağıdakı elementlərdən istifadə oluna
bilər:
1) kredit və kommersiya bankları;
2) vasitəçinin mal, xammal, fond və valyuta birjalarında təşkilati rəsmiləşdirilmiş
fəaliyyəti;
3) auksionlar, yarmarkalar və təşkilati qeyri-birja vasitəçiliyinin digər formaları;
4
4) kommersiya iqtisadi riskin təhlükəsizlik sistemi, həmçinin təhlükəsizlik) dövlət və
qeyri-dövlət) şirkətləri
5) ticarət palataları, işgüzar aidələrin digər ictimai və könüllü dövlət-ictimai
cəmiyyətləri;
6) gömrük sistemi;
7) kommersiya-sərgi kompleksləri
8) xüsusi azad sahibkarlıq zonaları və s.
Başqa sözlərlə desək, infrastrukturun elementlərinin məcmusu biznes
infrastrukturunu formalaşdırır. Biznes infrastrukturunun əsas elementləri bunlardır:
istehsal infrastrukturu, bazar infrastrukturu, maliyyə infrastrukturu və informasiya
infrastrukturu.
İstehsal infrastrukturu uğurlu biznes fəaliyyətinin əsas şərtlərindən biridir.
Əsas istehsala xidmət üzrə işlər köməkçi bölmələr və xidmət göstərən təsərrüfatlar
vasitəsilə həyata keçirilir: instrumental, təmir, nəqliyyat, maddi-texniki təchizatvə
məhsulun satış xidmətləri. Bu daha çox əsas fəaliyyəti istehsal olan biznes
növlərinə aiddir. İstehsal infrastrukturunun təşkil olunması onun istehsal
prosesindəki rolu və müəssisənin işinin son nəticələrinə təsiri ilə müəyyən edilir.
Bazar iqtisadiyyatında infrastruktur, yəni malların, xidmətlərin, pulların, qiymətli
kağızların və işçi qüvvəsinin qarşılıqlı axınını təşkil edən qarşılıqlı ixtisaslaşmış
təşkilatlar sistemi vacibdir.
Beləliklə, biznes infrastrukturu istehsal, bölgü, mübadilə və istehlak fazaları
arasında iqtisadi resursların və xidmətlərin sərbəst hərəkətini təmin edən müstəqil,
lakin qarşılıqlı əlaqəli bazarların, habelə bu bazarların arasında işgüzar fəaliyyət
münasibətlərinin formalaşması və inkişafında iştirak edən təşkilati-hüquqi
formaların məjmusudur. Başqa sözlə desək, biznes infrastrukturu özünün hüdudları
çərçivəsində bir-birilə bağlı olaraq qarşılıqlı fəaliyyətdə olan 15 azad bazardan,
həmçinin də bu bazarların funksional və təşkilat-hüquqi fəallığını daimi və
fasiləsiz olaraq artırılmasında iştirak edən idarəetmə strukturlarından ibarətdir.
Biznes infrastrukturuna aid olunan idarəetmə strukturları dolayı və birbaşa
iştirakçılardan təşkil olunmuşdur.
5
Bu baxımdan biznes infrastrukturunun inkişafının təşkil olunması uğurlu
biznes üçün əsas şərtdir. Deməli, dissertasiya işinin mövzusu çox aktual bir
məsələyə, yəni biznes infrastrukturunun inkişafının təşkilati iqtisadi mexanizminə
həsr olunmuşdur.
Dostları ilə paylaş: |