M a g I s t r a t u r a m ə r k ə z I Əlyazma hüququnda Şükürov Mübariz Yaqub oğlu «Bİznes infrastrukturunun iNKİŞafinin təŞKİlati İQTİsadi mexaniZMİ»



Yüklə 1,94 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə6/32
tarix02.01.2022
ölçüsü1,94 Mb.
#45394
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32
k-rov-M-bariz

İşin  həcmi  və  strukturu.  Dissertasiya  giriş,  üç  fəsil  və  8  yarımfəsildən, 

nəticə, istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısından ibarətdir.  

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 



 

I FƏSİL. BİZNES İNFRASTRUKTURUNUN NƏZƏRİ MƏSƏLƏLƏRİ 



1.1. Biznes infrastrukturunun formalaşması və xüsusiyyətləri 

Biznes –  istehlakçıların tələbatlarını  ödəmək  və  gəlir  əldə  etmək  məqsədilə 

işgüzar insanların  isgüzar  münasibətlərinin  məcmusudur.  Biznes  təbii sərvətlərin, 

istehsalın  və  ya  malların  və  ya  göstərilən  xidmətlərin  digər  mal,  xidmət  və  pul 

yerinə əldə olunması və ya satılması üzrə fərdi şəxslər, müəssisə və ya təşkilatlar 

tərəfindən  həyata  keçirilir.  Başqa  sözlərlə,  biznes  gəlir  gətirən  istənilən 

məşğuliyyət,  iş  mənasını  verir.  Biznes  bütün  biznesləri  və  onların  fəaliyyətini 

vahid şəkildə inteqrasiya edən sistem rolunu oynayır.  

Biznesin  normal  fəaliyyət  göstərməsi  üçün  müvafiq  infrastruktur  olmalıdır. 

Digər obyektiv mövcud olan sistemlər kimi, biznesin özünün infrastrukturu vardır. 

“İnfrastruktur”  termini  ilk  dəfə  iqtisadi  təhlildə  silahlı  qüvvələrin  normal 

fəaliyyətini  təmin  edən  obyekt  və  qurğular  mənasında  istifadə  edilmişdir.  Burada 

o,  hərbi  güclərin  normal  fəaliyyətini  təmin  edilməsində  iştirak  edən  kompleks 

qurğuların  (hərbiyə  aid  olan  müxtəlif  avadanlıqların  anbarlarının,  hərbi  hava 

düşərgələrinin,  radiolokasiya  nöqtələrinin,  təlim-məşq  meydanlarının,  raketlərin 

meydançalarının  və  s.)  toplusu  kimi  anlaşılırdı.  Bu  ötən  əsrin  əvvəllərində  baş 

vermişdir.  40-cı  illərdə  Qərbdə  infrastruktur  dedikdə,  maddi  istehsalın  normal 

fəaliyyətinə  şərait  yaradan  sahələrin  məcmusu  başa  düşülürdü.  Sovet  iqtisadi 

əəbiyyatında infrastruktur problemi 70-ci illərdən öyrənilməyə başlamışdı [43, 12].   

Ümumiyyətlə, “infrastruktur” sözü iqtisadi sistemin əsası, fundamenti, daxili 

quruluşu  mənasını  verir.  Biznesə  tətbiq  etdikdə,  infrastruktur  işgüzar 

münasibətlərin  hərəkətini  nizamlayan  və  bu  münasibətləri  onların  müxtəlifliyi  və 

müxtəlif  subyektlililiyi  ilə  bütöv  şəkildə    birləşdirən  təşkilati-hüquqi  formaların 

məcmusu rolunu oynayır.  

Bazarın müxtəlif subyektləri arasında uzunmüddətli, kompleks və cürbəcür 

qarşılıqlı  təsirləri  təmin  edən  nəticə  etibarı  ilə  tamamlayıcı  fəaliyyət  göstərən 

infrastrukturun  köməyi  ilə  səmərəli  bazar  iqtisadiyyatını  yaratmaq  mümkündür. 



“İnfrastruktur”  sözü  latıncadan  tərcümədə  “tikilinin  hüdudlarından  kənarda” 

mənasını daşıyır. “Bazar infrastrukturu” kateqoriyası altında bazar iqtisadiyyatının 

normal  fəaliyyətinin  ümumi  şərtlərini  təmin  edən  alətlərin,  proseslərin,  forma  və 

üsulların  məcmusu  başa  düşülür.  İnfrastrukturun  kompleks  xarakteri,  tərkib 

elementlərinin  fəaliyyətindəki  fərqlər  təsdiq  edir  ki,  “ümumi  şərtlər”  altında 

adətən, hər şeydən əvvəl maddi-əşyavi şərtlər nəzərdə tutulmalıdır. Çox zaman bu 

şərtlərə təkrar istehsal prosesini təmin etmək üçün yaradılmış, bütövlükdə fəaliyət 

göstərən  təşkilati  münasibətləri  aid  edirlər.  “Ümumi  şərtlər”-in  şərhi  bununla 

məhdudlaşmır. Dar mənada, ümumi şərtlər məhsuldar qüvvələrin özünün bilavasitə 

inkişafı ilə yaradılır və onlara daxil olan sahə qruplarının, ilk növbədə, nəqliyyat və 

rabitənin  vəziyyəti  ilə  müəyyən  edilir.  Geniş  mənada,  həmin  ümumi  şərtlərə 

həmçinin,  təbiət,  əmək  ehtiyatlar  və  texniki  mədəniyyət  də  daxil  edilir.  Bu 

manufaktura  və  iri  maşın  sənayesinin  istehsalının  inkişafı  dövründə  verilmiş 

amillərin limitlənməmək, yəni hədd qoyulmamaq xarakteri ilə əsaslandırılır, Çünki 

onların  təkrar  istehsalını  saxlamaq,  mühafizə  etmək  müəyyən  səviyyədə  ümumi 

şərt kimi ayrılır, onu sosial cəhətdən təşkil etmək və inkişaf etdirmək tələb olunur 

[43, 14]. 

Bu  şərhlər  bir-birini  tamamlayır.  Onlar  ümumi  şərtlərə  mühüm  səviyyəvi 

xüsusiyyətlər-intensiv  tipli  təkrar  istehsalın  genişlənməsi  üçün  vahid  təməl 

(platforma) yaratmaq imkanı verirlər. Səmərəli inkişaf edən infrastruktur sənayenin 

fəaliyyəti  və  yerləşdirilməsində  müsbət  təsir  xarakterinə  malikdir  və  çox  zaman 

iqtisadiyyat üçün yaradıcı və islahatçı amili rolunda çıxış edir. 

Bazar  infrastrukturu  özlüyündə  bazar  iqtisadiyyatı  subyektlərinin  səmərəli 

işləməsini, eləcə də müəyyən bazar məkanında onların birliyini və qarşılıqlı təsirini 

təmin  edən  fəaliyyət  növlərinin  məcmusunu  ifadə  edir.  İnfrastruktur  öz  təbiətinə 

görə  ikili  xarakter  daşıyır.  O,  müəyyən  əmək  prosesini  əks  etdirir  və  bu  sferaya 

kapital qoyuluşu yolu ilə dəyəri artırır. İnfrastrukturun əsas əlamətləri və meyarlar 

keyfiyyətində  hər  şeydən  əvvəl  onu  seçilir  ki,  infrastrukturun  istehsal  fəaliyyəti 

məhsulun yeni ; təbii-maddi formasını yaratmır,  yalnız artıq hazırlanmış,  istehsal 

edilmiş məhsulun dəyərini artırır. İnfrastruktur sferasında istehsal prosesi səmərəli 



effekt işlətməsindən (istehlakından) ayrılmazdır. Daşınma, saxlanma, qorunma və 

informasiyanın  ötürülməsi  prosesləri  formasında  çıxış  edən  infrastruktur 

məhsulları qorunmur və ya qablaşdırılmır (saxlanılmır) [19, 634]. 




Yüklə 1,94 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   32




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin