M a t m u r o d o V f. M

■ tayyor 
bosma va quyma mahsulotlari qoldiqlarining buxgalteriya hisobi tashkil 
Ш:
etilishi uchun matbaa korxonasining bosh (katta) buxgalteri javob beradi.
К 
Ko'rsatib o ‘tilgan mahsulotlaming tezkor hisobi o 'z vaqtida va to ‘g‘ri 
I yuritilishi uchun sexlar (uchastkalar) boshliqlari, ularning o'rinbosarlari, us- 
f
talar, 
omborchilar hamda qat’iy hisobda turadigan maxsus qog‘oz, yarim tayyor 
mahsulotlar, tayyor bosma va quyma mahsulotlarga ishlov berish, ularni saqlash 
va 
hisobga olish bilan bog'liq boshqa shaxslar javob beradilar.
Q at’iy hisobda turadigan yarim tayyor mahsulotlar, tayyor bosma va 
quyma mahsulotlarga ishlov berish, ularni saqlash bilan bog'liq shaxslar tartib 
, 
buzilishining barcha hollari to'g'risida m atbaa korxonasi rahbariyatiga yoki 
tartibning holati uchun mas’ul shaxsga, buxgalteriya hisobi buzilishi to'g'risida 
esa 
bosh (katta) buxgalterga yozma shaklda axborot berishlari kerak.
Daftarlardagi va boshqa hisobga olish hujjatlaridagi yozuvlar operatsiyalar 
sodir etilgan paytda yuritiladi. Aniqlangan xato bitta chiziq bilan o'chiriladi 
va 
uning tepasiga to ‘g‘ri yozuv yozib qo'yiladi. O 'chirib yozish va tuzatish- 
1аща yo‘l qo'yilmaydi.
M atbaa korxonasi rahbari, shuningdek, tartibning holati uchun mas’ul 
shaxs qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarga ishlov berish va ularni saqlash 
bilan bog'liq barcha xodimlar bilan belgilangan tartibni o'rganishni tashkil 
etadilar hamda bir yilda kamida bir marta jumalga tegishli shaklda belgi qo'ygan 
holda ushbu tartib bo'yicha bilimlami tekshiradilar. Q at’iy hisobda turadigan 
mahsulotlarga ishlov berishga yangi xodim qo'yilishi oldidan uning tartib 
bo'yicha bilimlari jumalga belgi qo'yilgan holda albatta tekshiriladi.
Omborxona uchun javob beruvchi moddiy javobgar shaxs almashtirilgan 
taqdirda uning zimmasida bo'lgan qatiy hisobda turadigan mahsulotlami 
berish m atbaa korxonasi rahbari tomonidan tayinlanadigan va tasdiqlana- 
digan komissiya ishtirokida dalolatnoma bo'yicha amalga oshiriladi. Dalolat- 
nom a korxona bosh buxgalteriga beriladi.
Omborxona ichidagi uchastka uchun javob beruvchi moddiy javobgar shaxs 
almashgan taqdirda uning zimmasida bo'lgan qat’iy hisobda turadigan m ah­
sulotlami topshirish sex boshlig'ining farmoyishi bo'yicha amalga oshiriladi 
hamda katta usta va usta ishtirokida dalolatnoma bilan rasmiylashtiriladi.
Qat’iy hisobda turadigan mahsulotlarga ishlov berish va ularni saqlash 
bilan bog'liq bo'lgan sexlar binolarini, ustaxonalar, bo'limlar, yuk saqlanadi- 
gan joylar va omborxonalarni ochish tegishli bo'linm alam ing boshliqlari, 
o'rinbosarlari yoki katta smena ustalari, qo'riqlash vakili hamda moddiy javob­
gar shaxslar ishtirokida amalga oshiriladi. Eshiklar ochilishidan oldin muhr- 
laming butunligi puxta ko'zdan kechiriladi, quiflaming sozligi tekshiriladi.
Ikkita moddiy javobgar shaxs birgalikda ishlashi nazarda tutilgan qat’iy 
hisobda turadigan yukxonada saqlanadigan m ahsulotlami ochish va yopish 
ular hozir bo'lgan taqdirda amalga oshiriladi. M oddiy javobgar shaxslardan

---

bin hozir b o ‘lmagan taqdirda yukxonalami ochish va yopish korxonadagi 
tartib uchun javob beruvchi shaxs ishtirokida bajariladi.
Ish tam om bo‘lgandan keyin sex binolari, ustaxonalar, bo‘limlar, yuk- 
xonalar va qat’iy hisobda turadigan mahsulotlaiga ishlov berish va ulami saqlash 
bilan bog'liq omborxonalar yong‘indan saqlash nuqtayi nazaridan tekshirila- 
di, qulflanadi h am da q o'riqlash vakili hozirligida tegishli boshliqlar, 
o'rinbosarlar, katta smena masterlari tom onidan muhrlanadi. Yopilgan va 
muhrlangan binoning kalitlari maxsus shaklda qo'riqlashga obyektni qabul 
qilib olish daftaridagi dasxat bilan mas’ul shaxsga saqlash uchun topshiriladi.
Sexlar, ustaxonalar, b o ‘limlar, yukxonalar va om borxonalam i avariya- 
lar paytida sex boshliqlari va moddiy javobgar shaxslar hozir bo‘lmaganda 
ochish faqat m atbaa korxonasi rahbari, uning o ‘rinbosari yoki korxona 
bo‘yicha mas’ul navbatchining ruxsati bilan amalga oshirilishi mumkin. Ishlab 
chiqarish binolari va yukxonalami ochishning bunday har bir holati dalolat- 
noma bilan rasmiylashtiriladi hamda keyingi kuni komissiya ishtirokida qat’iy 
hisobda turadigan mahsulotlar mavjudligi tekshiriladi.
Q at’iy hisobda turadigan mahsulotlar kamomadi aniqlangan taqdirda 
tegishli shakldagi dalolatnom a tuziladi, u tegishli chora-tadbirlar ko'rish 
uchun tuzilgan zahoti m atbaa korxonasi rahbariga yoki tartibning holati 
uchun mas’ul shaxsga beriladi.
Q at’iy hisobda turadigan buyumlami m atbaa korxonasi hududidan olib 
chiqib ketish ishonchnom a asosida berilgan, m atbaa korxonasi rahbari va 
bosh buxgalteri yoki ularning o ‘rinbosarIari tom onidan imzolangan ruxsat- 
nom alar bo'yicha amalga oshiriladi.
Q at’iy hisobda turadigan mahsulot ishlab chiqaradigan ixtisoslashtirilgan 
bosm axonalar yoki maxsus uchastkalar tegishli alohida q o ‘riqchi bilan 
ta ’minlangan bo ‘lishi kerak.
Q at’iy hisobda turadigan mahsulot tayyorlovchi maxsus uchastkalarda 
yoki ixtisoslashtirilgan bosmaxonalarda ishlaydigan shaxslami kiritish max­
sus doimiy ruxsatnomalar bo'yicha amalga oshiriladi (ruxsatnomaning old 
tom onida rekvizitlar: xodimning familiyasi, ismi, otasining ismi, ruxsat- 
nomaning tartib raqami, 3x4 sm o'lchamdagi surat, guvohnomaning amal 
qilish muddati, rahbarning imzosi va korxona muhri bo'ladi).
Ruxsatnomalar nazorat o'tkazish punkti kartotekasida saqlanadi. Xo­
dim ishga kelganda o'zining tartib raqamini aytadi, qo'riqchi kartotekadan 
ushbu tartib raqamli ruxsatnomani oladi, shaxsni surati bilan solishtiradi va 
shundan keyingina uni maxsus uchastka hududiga kiritadi (ruxsatnoma ish 
smenasi tugagungacha xodimda bo'ladi).
Ish tugagach nazorat o'tkazish punktidan o'tayotganda xodim ruxsat­
nomani qoViqchiga ko'rsatadi, qo'riqchi uni kartotekaga biriktirib qo'yadi.
Maxsus uchastkaga xizmat ko'rsatuvchi xodimlar (chilangarlar, elektr- 
chilar, santexniklar) korxonaga ularda ruxsatnomalar byurosi tomonidan katta
50

---

usta (usta)ning oldindan berilgan, m atbaa korxonasi rahbari yoki korxo- 
nadagi tartib uchun m as’ul shaxs imzolagan yozma buyurtmanomasi aso­
sida beriladigan maxsus shakldagi vaqtinchalik ruxsatnoma mavjud bo'lgan 
taqdirda kiritiladi.
Korxonaga keluvchilar (buyurtmachilar, yetkazib beruvchilar, loyiha- 
lash va ilmiy-tadqiqot tashkilotlari, energiya, bug' qozonxonalari nazorati 
vakillari va shu kabilar) maxsus uchastka yoki maxsus bosmaxona hududi- 
ga m a’muriyat ruxsati bilan ruxsatnomalar byurosi tom onidan beriladigan 
bir martalik ruxsatnomalar bo'yicha, shaxsini tasdiqlovchi hujjat mavjud 
bo'lgan taqdirda kiritiladilar. Ruxsatnomalar byurosi bo'lm aganda, ruxsat­
nom alar matbaa korxonasi rahbari tom onidan maxsus tayinlanadigan shaxs 
tom onidan beriladi. Ruxsatnomada uning amal qilish muddati, keluvchi- 
ning familiyasi, ismi, otasining ismi, uning borayotgan joyi, ruxsatnoma 
berishga asos bo'lgan hujjatning nomi va tartib raqami, m atbaa korxonasi­
ning muhri bo'ladi. Ruxsatnomada nazorat koreshogi bo'ladi. U nda ham
yuqoridagi rekvizitlar ko'rsatiladi.
Koreshokli bir martalik ruxsatnom a keluvchiga beriladi, uni berishga 
buyurtm anoma koreshoklar daftarining ruxsatnoma «yirtib olingan» joyiga 
yopishtirib qo'yiladi.
Korxonaga kirayotganda keluvchi bir martalik ruxsatnomani pasporti 
(shaxsini tasdiqlovchi guvohnom a) bilan birga q o 'riqchiga k o 'rsatad i, 
qo'riqchi bir martalik ruxsatnoma koreshogini yirtib oladi va alohida kartoch- 
kada saqlaydi. Chiqib ketish chog'ida usta keluvchining ruxsatnomasiga 
chiqib ketayotgani to 'g 'risid a (vaqtini ko'rsatgan holda) belgi qo'yadi. 
Q o'riqchiga belgi qo'yilgan ruxsatnom a va shaxsini tasdiqlovchi hujjat 
ko'rsatilgan taqdirda keluvchi korxonadan chiqariladi, ruxsatnom a esa 
qo'riqchidagi alohida qartochkada qoladi.
Keluvchining uncha katta bo'lm agan bosmaxonaning maxsus uchastkasi 
hududida bo'lishiga uning m a’muriyati vakili ishtirokida yo'l qo'yilishi m um ­
kin. Sexlarda ishlamaydigan va ularga xizmat ko'rsatmaydigan, shuningdek, 
ustki kiyim-boshdagi va xo'jalik sumkalari bo'lgan xodimlarning ushbu sex- 
larga, ustaxonalarga, omborxonalarga kirishi qat’iyan taqiqlanadi.
Q at’iy hisobda turadigan m ahsulotlar tayyorlanadigan va saqlanadigan 
ixtisoslashtirilgan bosmaxona binosi yoki maxsus uchastka derazalari max­
sus to'siqlar va qoidaga ko'ra avtom atik signalizatsiya tizimi bilan jihozlan- 
gan bo'lishi kerak.
Tartib-qoida talablariga rioya etilmagan holda qat’iy hisobda turadigan 
qog'ozlar, chala tayyor m ahsulotlar, tayyor matbaa va shaklli buyumlar- 
ning yo'qolishiga ham da o'g'irlanishiga olib kelgan aybdor shaxslar amal- 
dagi qonun hujjatlariga m uvofiq javobgarlikka tortiladilar.
Vazirliklar, idoralar, ko rx onalar va tashkilotlarda rasmiy hujjatlarni 
saqlash, hisobga olish, topshirish va hisobdan chiqarish tartibi. Vazirliklar,
51

---

idoralar, korxonalar va tashkilotlarda rasmiy hujjatlar blankalarini qabul qilish, 
hisobga olish, saqlash va topshirish (j° ‘natish) bo'yicha moddiy javobgar 
shaxslar tayinlanadi. Bundan tashqari, ushbu hujjatlarni matbaa korxonasi- 
dan tashib ketish uchun avtotransport vositasi biriktirib qo'yiladi.
Agar rasmiy hujjatlar blankalarini qabul qilish, hisobga olish va topshirish 
(jo‘natish) uchun mas’ul shaxslar vaqtinchalik bo'lmagan yoki boshqa ish- 
ga o ‘tgan taqdirda guvohnomalar blankalari aynan shu maqsadda tuzilgan 
komissiya a ’zolari tomonidan imzolangan dalolatnoma bo‘yicha ushbu vazi- 
falarni vaqtinchalik bajarayotgan shaxslaiga berilishi kerak.
M atbaa korxonasidan rasmiy hujjatlar blankalarini qabul qilib olish 
buning uchun maxsus vakil qilingan m as’ul shaxs tomonidan amalga oshi­
riladi va, qoidaga ko‘ra, tegishli vazirlik, idora, korxona va tashkilotga qa- 
rashli avtotransportda tashib ketiladi.
Rasmiy hujjatlar blankalarini olish chog'ida blankalar paketlari, to 'g 'ri 
joylanganligini aniqlash maqsadida, m as’ul shaxs tom onidan majburiy tar­
tibda ko‘zdan kechiriladi, olingan o ‘ramlar sonining ularning ilova qilinayot- 
gan hujjatlarda ko'rsatilgan soniga muvofiqligi tekshirib ko‘riladi va bu haqda 
dalolatnom a tuziladi.
Matbaa korxonasidan olingan rasmiy hujjatlar blankalari belgilangan joyga 
yetkazib kelingan kuniyoq ulam i hisobga olish va saqlash uchun m as’ul 
shaxslar tomonidan rasmiy hujjatlar blankalarini hisobga olish daftarida darhol 
kirim qilinadi.
Rasmiy hujjatlar blankalarini hisobga olish daftarlari aniq, tushunarli 
holda va qisqartirishJarsiz to ‘ldiriladi. Daftarlarda o ‘chirib yozishlarga yo‘l 
qo'yilmaydi. Yo‘l qo'yilgan xatolar tegishli izohlar bilan tuzatiladi.
Rasmiy hujjatlar daftarlari ip o'tkazib bog'langan, ularning varaqlariga tartib 
raqamlari qo'yilgan bo'lishi kerak. Daftardagi jami varaqlar soni daftarlami 
yuritish uchun mas’ul bo'lgan shaxs tomonidan imzolanadi va muhrlanadi.
Q at’iy hisobda turadigan hujjatlar hisoblanadigan rasmiy hujjatlar blanka­
lari po 'lat sandiqlarda yoxud yonmaydigan shkaflarda va maxsus jihozlan- 
gan xonalarda saqlanishi kerak.
lshdan tashqari vaqtda rasmiy hujjatlar joylangan po'lat sandiqlar, yon­
maydigan shkaflar, shuningdek, blankalarni saqlash uchun maxsus jihoz- 
langan xonalar muhrlangan yoki so'rg'ichlangan bo'lishi kerak. M uhr yoki 
so'rg'ich rasmiy hujjatlar blankalarini hisobga olish va saqlash uchun mas’ul 
bo'lgan shaxsda saqlanadi.
Rasmiy hujjatlar blankalari saqlanayotgan xonaga kirishga ulam i hisob­
ga olish va saqlash uchun m as’ul bo'lgan shaxslar haqlidirlar. Rasmiy huj­
jatlar blankalari saqlanayotgan xonaga ulardan tashqari, biroq ularning ish­
tirokida, ko'rsatib o'tilgan shaxslarning to'g'ridan to'g'ri va yuqori turuvchi 
boshliqlari kiritilishi mumkin.
Blankalaming yetishmasligi yoki nuqsoni borlari (himoya kataklarining,
52

---

bosma m atnning yo‘qligi yoki buzilganligi, tartib raqamlarining takroriyligi 
yoxud boshqa seriyalar yoki tartib raqamlari bo'lgan, qiyshaygan shriftli, 
noto‘g‘ri kesilgan va noto‘g‘ri shaklli, seriya va tartib raqamlari yo‘q b o ‘lgan 
yoki paketlardagi m atbaa korxonasining yopishtirilgan varaqchalariga 
boshqacha tarzda nomuvofiq bo‘lgan blankalar) aniqlangan taqdirda max­
sus komissiya tomonidan zarur nusxada dalolatnoma tuziladi. Dalolatnoma- 
ning birinchi va ikkinchi nusxalari m atbaa korxonasining yopishtirilgan va- 
raqchalari va nuqsoni bor blankalar hamda ilova xat bilan yuqori turuvchi 
tashkiiotga (u mavjud bo'lsa) jo ‘natiladi. Bu holda dalolatnomaning birinchi 
nusxasi m atbaa korxonasining yopishtirilgan varaqchasi va nuqsoni bor 
blankalar bilan yuqori turuvchi tashkilot tom onidan tegishli xat bilan m at­
baa korxonasiga jo ‘natiladi, ikkinchi nusxasi esa yuqori turuvchi tashkilot - 
da qoladi. Dalolatnomaning uchinchi nusxasi yopishtirilgan varaqcha ksero- 
nusxasi bilan bevosita vazirlikda (idora, korxona, tashkilotda) qoldiriladi.
T o ‘ldirish chog‘ida buzilgan blankalar, eskirgan, topib olingan yoki 
yozuvlariga o'zgartirishlar kiritilishi munosabati bilan aimashtirish uchun 
topshirilgan bekor qilingan rasmiy hujjatlar, blankalarni qabul qilib olish 
uchun tuzilgan komissiya tom onidan, ikki nusxada tuzilgan dalolatnoma 
bo'yicha, har yili bir marta yo‘q qilinadi, ulardan bir nusxasi albatta yuqori 
turuvchi tashkiiotga jo ‘natiladi. Y o'q qilish yondirib yuborish yo‘li bilan 
amalga oshiriladi.
Vazirliklar, idoralar, korxonalar va tashkilotlarda rasmiy hujjatlarni 
saqlash, hisobga olish, topshirish va hisobdan chiqarish tartibi xususiyatlari 
vazirliklar, idoralar, korxonalar va tashkilotlar tomonidan qabul qilinadi- 
gan hamda rasmiy hujjatlarni saqlash, hisobga olish, topshirish va hisobdan 
chiqarish belgilangan talablardan iborat bo'lgan maxsus meyoriy hujjatlar- 
ga muvofiq amalga oshiriladi.
Rasmiy hujjatlar yo'qolishi yoki o ‘g‘irlanishining har bir holati bo'yicha 
yuqori turuvchi tashkilot tom onidan, blankalarning yo'qolishida aybdor 
bo'lgan shaxslarni aniqlash maqsadida, darhol xizmat tekshiruvi o'tkaziladi, 
zudlik bilan taftish qilinadi va mavjud blankalar qoldiqlari olib tashlanadi, 
shuningdek, ularning saqlanishini ta ’minlash bo'yicha barcha zarur chora- 
tadbirlar ko'riladi. 3arur hollarda, blankalarning yo'qolishida aybdor bo'lgan 
shaxslar bo'yicha hujjatlar tergov organlariga topshiriladi.