M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

Q iz la r d a s o ‘z a k k a s a llig i
S o ‘z a k kasalligi h a q i d a y u q o r id a batafsil b a y o n etilgan. 
Q iz la r d a s o ‘z a k m a is h iy yoM (gigiyenaga rioya q ilm a s lik —
196

---

u m u m i y s o c h iq , m o c h a lk a , ich k iyim lar, k o ‘r p a - t o ‘s h a k d a n
fo y d a la n g a n d a ) yuqadi.
A m m o p u b e rta t y o sh id a b a c h a d o n ichida g o n o k o k k yashay 
o lm ay d i. C h u n k i b a c h a d o n shilliq pardasidagi siklik o ‘zgarish 
— 
h a y z k o ‘rish j a r a y o n i d a g o n o k o k k b a c h a d o n s h i l li q
p a r d a s i n in g fu n k s io n a l q ava ti b ila n birga k o ‘c h ib tu sh a d i. 
A m m o b u o r a d a u b a c h a d o n n a y c h a la r ig a o*tib q o lish i, 
s h u n in g d e k , b a c h a d o n b o ‘y n id a saqlanib qolishi m u m k in .
S o ‘z a k bilan o g ‘rigan b e m o r ik k in ch i m a r t a
kasallanishi 
h a m m u m k i n , c h u n k i u o ‘z id a n keyin i m m u n i t e t q o ld irm a y d i.
K a sa llik n in g y a sh irin davri 2 — 3 k u n , k a m d a n k a m h o l ­
l a r d a 2 — 3 h a f t a d a v o m e tis h i 
m u m k i n .
Bu m i k r o o r g a -
n i z m l a r n i n g v e r u le n t li g i g a , b e m o r o r g a n i z m i n i n g h o la tig a
b o g ‘liq b o ‘ladi. 
K a s a llik n in g i n k u b a t s i o n
( y a s h ir in ) d av ri 
q a n c h a q isqa b o ‘lsa, kasallik s h u n c h a o g lir kec h ad i.
T o ‘q im a I a r d a y u z a j a r o h a t b o d ish i k o ‘p m ik r o o r g a n iz m -
la rn in g kasallik c h a q ir is h i u c h u n qulay. A m m o g o n o k o k k
u c h u n j a r o h a t n i n g y u z a b o l i s h i s h a r t e m a s . G o n o r e y a m a ’­
lu m j o y kasalligi b o ‘lm a s d a n , u m u m i y o r g a n iz m kasalligidir. 
Infeksiya shilliq p a r d a so h asig a, x u s u sa n , q in g a tu s h ish i bilan 
te z lik d a y u q o rig a k o ‘tarilib, ichki jin siy a ’z o va siste m alarga 
ta rq a la d i, a ’z o la r faqat k asa lla n ib g in a q o lm a y , u n d a n ajralgan 
e n d o t o k s i n
b u t u n
o r g a n i z m g a t a ’s ir q i l a d i .
E n d o t o k s i n
lim fo g e n v a g e m a to g e n y o ‘llar b o ‘ylab ta rqa ladi.
S o ‘z a k bilan o g ‘rigan b e m o r l a r d a lanjlik, b o sh o g l rig‘i, 
h a r o r a t n i n g k o ‘tarilishi, m u sk u l va b o ‘g ‘im la rd a g i og^riq sh u
e n d o t o k s i n d a n kelib ch iq ish i m u m k in .
Q i z l a r d a s o ‘z a k k a s a llig in in g k e c h is h i
k a t t a l a r d a g i d a n
a n c h a fa rq q ila d i. 
K a s a l la n i s h s a b a b la r i
( e ti o l o g i y a s i va 
p a to g e n e z i) , kasallik n in g klinik k e c h is h i, tashxis q o ‘yish va 
d av o lash o m illa r i h a m b o s h q a c h a r o q b o i a d i . U la r n in g s o ‘zak 
kasali b ilan kasallanishi o n a t u g l s h i j a r a y o n i d a u s o ‘z a k bilan
o g ‘rig an b o i s a , qiziga o l i s h i m u m k in . Bu ja r a y o n d a infeksiya 
fa q at jin siy a 'z o g a g in a e m a s , k o ‘zga (bu a ’z o d a h a m silindrik 
ep iteliy a b o r) va k o ‘z s o ‘zagini (b le n o r e y a ) v u ju d g a keltirishi 
m u m k in . S h u n in g u c h u n , q iz la r t u g l l g a n d a u la rn in g jinsiy 
a 'z o la r i va k o ‘zlariga a lb u ts id n in g 30% li e ritm a si to m iz ila di. 
Bu usul pro filak tik a o m illa r id a n biri b o l i b , q iz la r n in g s o ‘zak 
b ila n o g ‘rish in in g oldin i oladi.
197

---

P u b e rta t y o sh va b a lo g ‘a tg a yetish d av rid a s o ‘z a k m ik ro b i 
q iz g a o n a s i, o p a la r i y oki q a r in d o s h - u r u g M a r id a n ( u la r n in g
y o tish jo y la ri b ir b o ‘lsa, v a n n a va b o s h q a n a r s a la r d a n u m u m i y
fo y d a la n ilsa ) yu q ish i 
m u m k i n . Jin siy y o ‘l orq a li o ‘tishi k a m
u c h r a y d i . A m m o q iz b o l a n i n g s o ‘z a k b ila n o g ‘rig an lig in i 
a n i q l a s h
u c h u n
( a y n i q s a ,
o ‘s i n i r y o s h d a )
u n i n g j i n s i y
m u l o q o td a b o ‘l g a n - b o ‘lm ag an lig in i a n iq la s h shart.
Q iz la r d a k a sa llikning klinik k ec hishi u n in g o r g a n iz m in in g
a n a t o m i k - f iz io l o g i k x u su siy a tig a , siydik c h iq a r is h va jin s iy
a ’z o la r in in g h o la tig a b o g ‘liq b o i a d i .
Y a n g i
t u g i l g a n
q i z b o l a l a r q i n i d a o n a d a n o ‘t g a n
g o r m o n l a r tufayli, n o r d o n s h a r o it b o i a d i , b u sh a r o it m a ’lum
d a r a ja d a infeksiyaga q a rsh ilik k o ‘rsatadi. Q iz b o l a o n a s in i 
e m is h d a v r id a q i n d a n o r d o n sh a r o it b o l i b tu rish i m u m k in .
A m m o bu h o la t b o la o ‘sgani sari o ‘zgarib b o ra d i. Y a ’ni 
q in d a g i n o r d o n reaksiya a s ta - s e k in su stla shib, ney tra l yoki 
ish q o riy reaksiyaga ega b o l i b , b u h o la t b o la 8 —9 y o sh g a
k i r g u n i c h a s a q l a n i b q o l a d i .
U n i n g o r g a n i z m i d a e s t r o g e n
g o r m o n i o s h a b o ris h ig a q a r a b q in reaksiyasi a s ta - s e k in n o r -
d o n la s h a d i va n ih o y a t k a tta la r n ik ig a o ‘x sh a b q o la d i. B u n d a n
ta sh q a r i, qiz b o la la r n in g b a c h a d o n b o ‘yni kan a li ayo llarn ik ig a 
o 'x s h a b , shilliq li tiq in b ila n b e k ilg a n b o i m a y d i . Q in d a g i 
neytral yoki ish q o riy reaksiya, q in shilliq p a r d a s in in g n ozik 
b o l i s h i s o ‘z a k k asalligining ta rqa lishi u c h u n q u la y s h a r o it 
t u g ‘d irad i. Q iz la r d a s o ‘z a k , o d a t d a , a w a l o siydik c h iq a r ish
y o l i , p a r a u r e tr a l y o l l a r , q in g a kirish jo y i, b a c h a d o n b o ‘yni 
h a m d a t o ‘g ‘ri ic h a k so h asin i za rarlaydi. A n a s h u la r k a t t a ­
lardagi s o ‘z a k d a n farqidir.
B o la la rd a h a m jin s iy a ’z o , pastki va y u q o ri q is m s o ‘zagi 
d e b aytiladi. U l a r d a h a m s o ‘z a k n in g yash irin davri 2 —4 k u n , 
b a ’z a n u n d a n h a m k o ‘p b o l i s h i m u m k in . Q iz la r d a s o ‘zak 
o ‘tk ir tu s d a o l i s h i yoki su ru n k a li ta r z d a yoki sust f o r m a d a
k e c h ish i m u m k in . S o 'z a k su ru n k a li k e c h g a n d a , kasallik h a t t o
2 o y g a c h a d a v o m e tadi. B u n d a y d a v rd a kasallikning klinik 
belgilari sust b o l g a n i u c h u n , k o ‘zga tash la n m a slig i m u m k in .
K a sa llik s h u y o ‘s i n d a k e c h ib , v a q t - v a q t i b ila n k u c h a y ib ,
q a y ta la n ish i m u m k in . K a m h o lla r d a s o ‘z a k kasali a n iq , klinik 
belgisiz k e c h ish i n atijasid a yetu k lik d a v r ig a c h a d a v o m etishi 
m u m k i n .
B u n d a y q i z l a r t u r m u s h g a c h i q q a n l a r i d a n k e y in ,
198

---

b i r i n c h i j i n s i y a l o q a d a y o q e r k a k k a k a s a ll i k y u q t i r i s h l a r i
m u m k in .
S o ‘z a k n in g k ec hishi fa q at qiz b o la o rg a n iz m in in g u m u m iy
h o l a t i v a u n i n g y o s h i g a g i n a e m a s , u n i n g o r g a n i z m i d a g i
m ik r o o r g a n iz m la r in in g v e r u le n tlik xususiyatiga h a m bogMiq.