M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

B em orn i o p e r a tsiy a g a ta y y o r la sh
O p e r a ts iy a q ilin a d ig a n b e m o r l a r o l d i n d a n ta y y o rla n is h i 
lo z im . A w a l b e m o r n i n g o p e r a ts iy a d a n q o ‘rqishini b a r t a r a f
qilish, o p e r a ts iy a n in g y o m o n natija bilan tu g a sh i h aqidagi 
fikrlarini va b o s h q a n o t o ‘g ‘ri t a s a w u r l a r i n i yengish u c h u n
u la rn in g psixikasiga t a ’sir etish, d a ld a b erish kerak. O p e r a ­
tsiy a n in g e s o n - o m o n o ‘tishiga, o p e ra tsiy a o g ‘riqsiz boNishiga, 
o p e r a s iy a d a n keyingi d a v r h a m o g ‘riqsiz va b e x a ta r o ‘tishi
239

---

u c h u n o p e r a ts iy a d a n k eyin tegishli c h o r a la r k o ‘rilishiga b e m o r ­
ni ish o n tirish u c h u n h a m m a c h o r a n i k o ‘rish z a ru r. S h u n i 
n a z a r d a tu t ib , b o ‘l i m d a s h u n g a o ‘x sh a sh o p e r a t s iy a l a r d a n
so g ‘a y a y o tg a n b e m o r l a r h a q i d a s o ‘z la b berish kerak.
O p e r a t s i y a g a t a y y o r l a n a y o t g a n b e m o r g a q o ‘l - o y o q n i
fiksatsiya qilish ( b o g ‘lab q o ‘yish) kabi ta d b irla r n in g m o h iy a tin i 
tu s h u n tir is h z a ru r. 
B e m o r steril c h o y s h a b , k i y i m - k e c h a k k a
v a o p e r ta s iy a m a y d o n i sohasiga q o ‘llarini ta s o d ifa n tekkizib, 
infeksiya y u q tirm aslig i u c h u n q o ‘l- o y o g ‘i b o g ‘lab q o ‘yiladi.
B u n d a n ta s h q a r i, h a r b ir g in e k o lo g o p e r a ts iy a d a n o ld in
b e m o r n i m a x s u s tay y o rla sh kerak. A w a l o , b a d a n n in g u m u m i y
tozaligiga a h a m i y a t berish z a ru r, b u n i n g u c h u n o p e r a ts iy a d a n
b ir k u n o ld in b e m o r v a n n a g a tu sh ib , b u t u n b a d a n in i s o v u n la b
y u v a d i, v a n n a d a n keyin to z a k iy im - k e c h a k kiygiziladi. B a d a n n i 
te n g b a r a v a r spirt q o ‘sh ilg a n suv b ila n a r tib to z a la sh h a m
m u m k i n . A y o l 
in f e k s i o n
k a s a ll i k d a n k e y in o z i b k e t g a n ,
k a m q o n yoki b e q u w a t boMsa, o p e r a ts iy a g a c h a u n in g u m u m iy
ah v o lin i y a x sh ilash g a a lo h id a e ' t i b o r b erish (yotqizib q o ‘yish, 
oqsil va v ita m in la rg a b o y o v q a tla r bilan yaxshi b o q is h , q o n
quyish) kerak. Rejali o p e r a ts iy a d a n ilgari b e m o r n i te ra p e v tg a
k o ‘rsatish za rur.
B e m o r n in g ichagi o p e ra tsiy a g a ta y y orla nishi lo zim . S h u
m a q s a d d a o p e r a ts iy a a rafa sid a b e m o r g a yengil o v q a t (suxari 
b ilan b u lo n va kisel) beriladi, k e c h q u r u n esa suxari bilan
b ir piyola sh irin c h o y ichiriladi. B a ’zi sh ifo k o rla r o p e r a tsiy a
kuni e rta la b h a m sh irin c h o y b e r is h n i tavsiya e ta d ila r , lekin 
b u c h o y o p e r a s iy a d a n k a m id a 2 so a t ilgari ichiriladi. ic h a k n i 
y o k i
o r a l i q n i
o p e r a t s i y a q i l i s h g a t o ‘g ‘ri 
k e l s a ( p l a s t i k
o p e r a ts iy a la r d a ) , a y n iq s a , o ra liq u c h i n c h i darajali y irtilga n 
b o ‘lsa, o p e ra tsiy a g a ikki k u n q o lg a n d a ich to z a la n a d i; b e m o r g a
yengil o v q a t b erila d i, surgi va klizm a qilinadi.
H a y z q o n i kelayotganligi, o d a t d a , gin ek o lo g ik o p e r a ts iy a la r 
qilishga y o ‘l q o ‘ym aydi. Q in opcratsiyalarida hayz qoni operatsiya 
ja r o h a tin i d o im h o ‘l qilib tu rish ig a y o ‘l q o ‘y m a slik u c h u n h a y z
q o n i t o ‘x ta g a n d a n keyin o p e r a tsiy a q ilg an yaxshi.
Q o r in d e vorini kesish — la p o r o to m iy a o p era tsiy a sid a n ilgari 
b e m o r b ir k u n o ld in u m u m i y v a n n a g a tu sh irila d i, o p e ra tsiy a
kuni esa q o r i n n i n g o ld dev o ri, q o v va jin s iy la b la r n in g j u n i 
ta k r o r qiriladi. Q o r i n terisini iflo sla n ish d a n saq lash u c h u n
b a ’zi x iru rg lar v a n n a d a n k eyin q o r i n n i n g o ld dev o rig a steril
240

---

b o g 1 lam y o p ishtirishni tavsiya etadilar. O p e ra tsiy a n i b o sh la s h d a n
ilgari, b e m o r n i stolga y o tq iz is h d a n o ld in siydigi k a te te r bilan 
c h iq a r ila d i va b e m o r g a steril k o ‘ylak h a m d a p a y p o q kiygiziladi. 
Q o r i n d e v o ri, ikkala so n va c h o v terisi spirt b ilan artiladi, 
s o ‘n g ra
10% li y o d n a s to y k a s i s u rtila d i. 
S h u n d a n k eyin 
o p e r a ts io n m a y d o n h a m m a t o m o n d a n steril c h o y s h a b la r va 
s o c h iq la r bilan o 'r a la d i, b u c h o y s h a b va s o c h iq la r m axsus 
q is q ic h la r bilan u sh la b turiladi.
Q i n o p c r a t s iy a l a r i d a q in flo r a s in in g to z a lik d a ra ja sig a
e ’tib o r b erila d i, u c h in c h i va t o ‘rtin c h i d a r a ja la r operatsiy a g a 
m o n e lik qiladi va o ld i n d a n tayyorgarlik k o ‘rish n i ta la b e tadi, 
b u n i n g u c h u n o p e r a ts iy a g a b i r n e c h a k u n q o l g a n d a q in
v o d o r o d p ero k sid va kaliy y o d id e ritm a si b ila n to z a la n a d i, 
s h u n in g d e k , d e z infeksiyalovchi e r it m a l a r bilan c h a y ish b u y u ­
riladi. O p e ra ts iy a kuni b e m o r n i n g qovi va tash q i jin siy a ’z o - 
laridagi j u n i ta k r o r qiriladi. T a sh q i jin siy a ’zo lar, s o n n in g
y o n d o s h yuzalari va q in d iz .e r itm a bilan c h a y ila d i (yuviladi). 
S iydik pufagi (q o v u q ) k a te te r b ilan b o ‘sh a tila d i, b e m o r n i n g
oy o q la rig a steril p a y p o q kiygiziladi, qoviga c h o y s h a b solinadi, 
o r q a c h i q a r u v te s h ig i s o c h i q q a o ‘r a l g a n k l e y o n k a b ila n
y o p ilad i, bu s o c h iq ikkala t o m o n d a n s o n terisniga q isqich bilan 
yo p ish tirila d i, o ‘rtasid an esa ora liq terisiga ipak c h o k bilan 
m a h k a m la n a d i.
B e m o r n i b a c h a d o n b o ‘y n i 
r a k in i o p e r a t s i y a q ilis h g a
ta y y o rla sh n in g a y r im o 'z ig a xos xususiyatlari m avjud.
B e m o r 5 k u n ilgari statsionarga kelishi kerak. S h u d avr 
m o b a y n id a z a ru r klinik tekshirishlar o ‘tkaziladi ( k o ‘krak qafasi 
re ntge n nurlari bilan tekshiriladi, q o n bosim i o ‘lc h a n a d i, qo n i, 
siydigi, najasi tekshiriladi), sh u n in g d e k , sh ifo k o rn in g k o ‘rsat- 
masiga m uvofiq tayyorgarlik m a q s a d id a dav o tadbirlari ko'riladi.
O p e ra ts iy a a rafa sid a b e m o r u m u m i y v a n n a g a tushiriladi, 
k u n n i n g ikkinchi y a r m i d a n b o sh la b o v q a t b e r ilm a y d i, k e c h ­
q u r u n k liz m a q ilin a d i ( b a ’zi b e m o r l a r g a surgi ic h irila d i). 
O p e ra ts iy a q ilin a d ig a n kuni e rta la b (o p e ra s iy a d a n k a m id a ikki 
so a t ilgari) ta k r o r k liz m a qilinadi.
O p e ra s iy a d a n o ld in q o v u q k a te te r y o r d a m i d a b o ‘shatiladi, 
sp irtd a yaxshilab h o ‘lla n g a n p a x ta s h a r c h a l a r b ilan q in artiladi, 
b a c h a d o n b o ‘y niga yo d nastoykasi surtiladi. S o ‘n g ra q in q u ru q
s h a r c h a bilan a rtiladi va q u r u q t a m p o n kiritiladi, b u t a m p o m
o p e r a tsiy a v a q tid a b a c h a d o n n i q irq ib o lis h d a n ilgari c h iq a rib
olinadi.
16 — G i n e k o l o g i y a
241

---

B a ’zi x irurglar b a c h a d o n b o ‘y n id ag i rak o ‘s m a s in i o p e r a ­
tsiy a d a n o ld in e le k tr o k o a g u la ts iy a qiladilar.