M. F. Ziya yeva, G. X. Ma VL yano va ginekologiya

P ato g en ezi. 
O g ‘iz orq a li y u q q a n d a ajra lg an sista yoki oosit 
in g ich k a i c h a k n in g epitelial h u jayra lariga kiradi, k o ‘payadi, 
h u jay ra n i za rarla y d i, yangi h u ja y ra la r z a ra r la n a d i. L eykotsitlar 
tark ib ig a kirgan p a r a z itla r g e m o t o g e n yoki lim fo g e n y o ‘l orqali 
o rg a n iz m g a ta rq a la d i, turli a ’z o va t o ‘q im a la rn i zararlaydi.
T a x iz o itla r proliferatsiyasi h u ja y ra la rn in g n o b u d b o l i s h i g a
olib keladi, n atija d a , c h e g a ra la n g a n n e k r o z o ‘c h o g ‘i p a y d o
boMadi ( g r a n u l o m a ) , k eyin yem irilad i. K a sa llikning kechishi 
o r g a n i z m n i n g i m m u n i t e t i g a b o g ‘liq. A g a r i m m u n i t e t p a st 
b o ‘lsa, kasallik o ‘tk ir sh ak lg a o ‘tib, m io k o r d it rivojlanadi va 
o ‘lim g a olib keladi.
O rttirilg a n t o k s o p la z m o z klin ik b elgilar b o ‘y ic h a o ‘tkir, 
su ru n k a li va la te n t fo rm a la rg a b o ‘linadi. L a te n t va su ru n k a li 
f o r m a la r s im p to m s iz k e c h a d i. 0 ,2 — 0 ,3 % b e m o r l a r d a o ‘tkir 
f o r m a d a , o g ‘ir k e c h ad i va oN im ga olib keladi.
265

---

Q o n o rq ali o ‘ta d ig a n in fek siy alarn in g kasb
fa o liy a tid a yu q ish in in g oldin i o lish v a uni
k am a ytirish y o ‘llari
Kasb tufayli q o n bilan a lo q a d a b o ‘lish d u n y o m iq y o s id a
sogMiqni s a q la s h n in g e n g d o lz a r b m u a m m o l a r i d a n biri h is o b la ­
nadi.
T ib b iy o t x o d im la ri va kasa lx o n a lard ag i b e m o r l a r u c h u n
q o n o rq a li o ‘ta d ig a n kasallik q o ‘z g ‘a tu v c h ila ri b ila n y a q in
a lo q a d a b o 'lis h k a tta x a v f t u g ‘d irad i. H ozirgi k u n d a 20 d a n
ortiq turli xil kasallik q o ‘z g ‘a tu v c h ila r in i p a r e n te r a l y o ‘l bilan 
yuqishi ta s d iq la n g a n va u la r n in g ic h id a e n g xavflilari В va 
С g e p a tit viruslari h a m d a o d a m i m m u n ite ti tanqisligi virus- 
laridir. Bu q o ‘z g ‘a tu v c h ila r n in g h a r biri o ‘t k ir yoki su ru n k a li 
infeksiyalarga c h a lin g a n b e m o r l a r n i n g q o n i va b o s h q a biologik 
s u y u q lik la rd a n tibb iy o t x o d im la rig a o ‘tishi m u m k in . K e y in - 
c h a lik infeksiyaga c h a li n g a n tib b iy o t x o d i m la r i d a n v iru sla r 
u la rn in g b e m o r la r i, jin siy a lo q a d a boMganlari va u la r bilan 
y a q in a l o q a d a b o l g a n b o s h q a s h a x s la r g a , s h u j u m l a d a n ,
p a r e n te ra l yo*l orq a li h a m yu q ish i m u m k in .
In fek siy an in g
o ‘tk ir shakliga c h a li n g a n h a r b ir b e m o r b ir n e c h a o d a m la r g a
n is b a ta n infeksiya o ‘c h o g ‘i b o i i s h i m u m k in , su ru n k a li in fe k ­
siyaga c h a li n g a n la r e sa b u t u n h ay o ti d a v o m i d a k o ‘p c h ilik
sh a x sla r u c h u n infeksiya o ‘c h o g ‘i b o l i b q o ladi.
O I T ( V I C H ) in fe ksiyasining y u q ish y o l l a r i :
— jin s iy a l o q a l a r d a , a y n iq s a , jin s iy a ’z o l a r d a sh ik a s t- 
la n ish la r b o l s a ;
— q o n p re p a ra tla r i, infeksiyaga c h a lin g a n d o n o r l a r sper- 
masi q o l l a n i l g a n d a ;
— 
O I T S
i n f e k s i y a s i g a c h a l i n g a n b e m o r q o n i
b i l a n
ifloslangan shpris, a s b o b la r va id ish la rd a n fo y d a la n ib n a r k o -
tik la r inyeksiya y o ‘li bilan y u b o rilg a n d a ;
— O I T S infeksiyasiga c h a lin g a n b e m o r q o n i bilan a lo q a d a
b o 'I g a n k o ‘p m a r t a ish latila diga n tib b iy a s b o b - u s k u n a l a r sifat- 
siz d e z in fek siy a qilinib, ishlatilganda;
— o n a d a n v a b o la g a O I T S v iru slarin in g p e r in a ta l tra n s - 
missiyasi o rqa li;
— kasb vazifalarini bajarish d a v o m id a O I T S infeksiyali 
q o n bilan a lo q a d a b o l g a n d a ;
— b o la O I T S infeksiyasiga c h a lin g a n a y o ln in g k o ‘k ra k suti 
bilan b o q ilg a n d a .
266

---

Qon orqali yuqadigan infeksiyalar bilan kasbiy 
zararlanishning havfi va uni kamaytirish yoMlari
OV1 (VICH ) 
kasbiy yuqishning 
oldini olish
Qon bilan bevosita aloqada boMishning oldini 
olish zarur.
Aloqadan keyingi profilaktika 
choralarini 
ko‘rish kerak
Yuqish xavfi
Xavf infeksiya tashuvchining qonida viruslar kon- 
sentratsiyasi darajasi va rctsi piyentga tushgan qon 
miqdoriga bog‘liq.
• Tibbiy xodimlar uchun yuqish xavfi qon bilan 
kasbiy aloqadabo‘lish soni, turi vakasallikning 
aholi o'rtasidatarqalish darajasigabog'liq.
• Qon infeksiyalari qo‘zg‘atuvchilarining eng 
yuqori xavfi inyeksiyauchun ichi kavaknina 
sanchilishidamavjuddir.
• Qon infeksiyalari infeksiyalangan qon, shikast- 
langan teri yoki shilliq pardalar bilan aloqada 
boNganidaham yuqishi mumkin.
Shikastlanmagan teri orqali yuqish ehtimoli juda 
kam
Tibbiy faoliyat 
paytidagi xavf
• K o'p kasalxonalardaqon olish, ishlatilgan 
ninagaqalpoqchakiydirish, qalpoqsiz ninalar, 
tomirga inycksiyaqilish ninalari yotgan muolaja 
stollarini artish yuqori xavfii faoliyat turlari 
hisoblanadi.
• Inyeksiya, flebotomiya, choktikish, tom ir 
ichigadori-darm onlar yuborish ninalari xavfii 
asbob-largakiradi.
•Q on bilan bevositaaloqadabo'lish hollari tez 
tibbiy yordam ko'rsatish tibbiy muolajavaxizmat 
ko'rsatishning tig'iz paytidaortib boradi
• Bunday paytlardaqo'shimchaehtiyotkorlik 
choralari talab qilinadi.
•Tibbiyot xodimlarining qon bilan aloqasi o 'tk ir 
asboblar ishlash turli bosqichlaridakelib c h i­
qishi m um kin, ya'ni: ish vaqtidabevositafoyda- 
lanayotganda, ish yakunlangandan s o 'n g ta s h la b
yuborilayotganda, om onat yoki shikastlangan 
konteyncrlardan foydalanganda.
• N in a ko'pinchaninagaqalpoqchasini 
kiydirayotganda qo'lga kiradi.
267

---

Tibbiyot q o ‘l-
qoplaridan
foydalanish
• Agar nina q o ‘Iqopni teshib yuborsa, nina 
tashqarisidagi qonning bir qismi qo'lqopda 
qoladi.
• Ichkariga tushadigan qon miqdori 4 6 —86% ga 
к a may ad i, bu esa infeksiya q o ‘zg‘atuvchisining 
yuqish xavfi kamayishi uchun yetarli hisoblanadi.
• Bemorning shilliq qavati va shikastlangan terisi 
bilan aloqada b o lg a n d a
Q o ‘lni yuvish
• Bemor bilan ishlagandan va iflos materiallarga 
tekkandan keyin q o ‘lni sovunlab yuvish kerak.
• Agar q o ‘llar biologik suyuqlik bilan ifioslanma- 
gan boMsa, suvsiz aseptiklar, masalan, glitserin 
bilan spirt eritmasi yetarli samara be rad i.
• Tasodifan tushgan biologik moddalarni ket- 
kazish uchun qoMlarni sovunlab yuvish kerak, 
chunki organik m oddalar bilan aseptiklar samara 
bermaydi
Teri shilliq qa- 
vatlari va ko‘z 
konyuktivasini 
himoya qilish
• Agar muolajada qon yoki biologik suyuqliklar 
sachrashi xavfi bo'lsa, og‘iz, burun va yuzning 
k o ‘p qismiga niqob tutiladi.
• Xalatlar va fartuklar teri ham da kiyim-boshni 
qon va biologik suyuqliklar tushishidan saqlaydi.
• Xalat ostidan suv o ‘tkazmaydigan fartuk va 
oyoqlarga baxilla kiyiladi
Zararsizlantirish
• Qon va boshqa biologik suyuqliklar bilan iflos­
langan tibbiy asboblar, idishlar, yotoq buyumlari, 
apparatlar m e ’yoriy hujjatlarga muvofiq zararsiz- 
lantiriladi
K o‘rsatmalar va 
apteka
• Har bir ish o ‘rnida uslubiy ko'rsatma hujjatlari 
va xavfii vaziyatlarda shoshilinch chora k o ‘rish 
uchun dorixona bo'lishi kerak