M. H. Ahmedov, M. R. Shermatov
Turkiston oq laylagi – Ciconia ciconia asiatica Sev
Yüklə 1,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Turkiston oq laylagi – Ciconia ciconia asiatica Sev.
Turkiston oq laylagi uzunoyoqsimonlar turkumining laylaklar oilasi vakili hisoblanadi. Yirik qushlardan, bo„yni uzun, oyog„i va tumshug„i ham uzun va qizil rangda, qanotining birinchi darajali patlari qora, qolganlari esa oq rangda.
Oq laylaklar Shimoliy Afrika, Yevropa, Turkiya, Iroq, Eron va Kavkazda keng tarqalgan. O„rta Osiyoda ancha keng tarqalgan qushlardan sanaladi. O„zbekistonda Sirdaryo bilan tutashgan hududlarda ko„p uchraydi. O„zbekistondan qishlash uchun Pokiston va Hindistonga boradi. Qishi issiq kelgan yillarda O„zbekistonda qishlab ham qoladi.
Laylak ancha ozayib borayotgan qushlardan hisoblanadi. Shuning
uchun «O„zbekiston Qizil kitobi»ga kiritilgan. Fevral-mart oylarida qishlash joylaridan qaytib kelib, xo„rozlari o„z uyalarini ta‟mirlay boshlaydi, so„ngra makiyonlari qo„shiladi. Laylaklar monogam qushlar hisoblanadi. Uyalarini mahallalar atrofidagi katta daraxtlarga, elektr tarmog„i ustunlariga, minora va tomlarga quradi. Bu jamoa qushlari, ba‟zida bitta katta daraxtda o„nlab uyalar qurishi ham mumkin. Ko„pincha, uchta tuxum qo„yadi, tuxum bosishda xo„rozi va makiyoni qatnashadi. Uyada jo„ja ochuvchi qushlarga kiradi. Bolalariga navbatlashib ovqat tashiydi, bittasi doim qo„riqlaydi. Iyun-iyul oylarida bolalari uyalaridan uchirma bo„lib chiqadi. Avgust oyidan boshlab barcha laylaklar daydi hayot kechira boshlaydi. Ular har xil madaniy landshaftlar, daryo, ko„llar, kanallar atroflaridan baqalar, sudralib yuruvchilar, hasharot va shu kabilarni tutib yeydi. Odamlar laylaklarni muqaddas qushlar qatoriga kiritadi. Ularning ayrim fazilatlari haqida matbuot va jurnallarda ko„plab yozilgan. Farg„ona shahri markazida laylaklarning keyingi yillarda uchratish qiyin bo„lib qoldi. Bunga shahardagi shovqinlar sabab bo„lsa kerak. Shahar chekkasidagi yuqori vol‟tli elektr tarmoqlari ustunlarida uchratish mumkin. |