M. L. Tursunxodjayev Tashkent davlat texnika universiteli

Taqsimot vositalarining tuzilmalari. 
Taqsimot vositalarini tashkil 
etgan bosqichlar soniga qarab taqsimlash vositalarini ta ’riflovchi 
turli tuzilmalar mavjud.
Vosita bosqichi - bu tovami va tovarga boMgan egalik huquqini 
oxirgi iste’m olchiga yaqinlashtirish uchun ish olib boradigan 
vositachi. T o’gMidan-to'g'ri aloqalarga ega tizimlarning vositalar 
tnrkibida b iro r-b ir u lg u rji-v o sitach i firm alar m avjud em as. 
O'/.garuvchan yoki eshelonlarga boMingan tizim larda bunday 
vositachiiar bor. 4.2-rasmda turli tuzilish chizmalariga ega boMgan 
vositalar misol qilib ko‘rsatilgan.
4.2-rasm. Taqsimot vositalarining tuzilish sxemalari.
Taqsimot vositalarini shakllantirishda vosita tuzulmasi, ya’ni 
bosqichlar soni va vosita a ’zolarining aniq tarkibi to ‘g‘risidagi qaror 
birinchi oMinga qo‘yiladi.
Boshqa bir taqsimlash vositasi aniqlanishi m um kin boMgan 
hollarda foydalaniladigan vositachiiar turini tanlash lozim boMadi.
67

---

Ularni tasniflashda ikkita asosiy aiom atlar hisobga olinadi (4.1- 
jadval):
• vositachi kimning nom idan ish yuritayotgani;
• vositachi kimning hisobiga operatsivalar o ‘tkazayotgani.
4 ,1-jadval
Taqsimot vositalarining shakllari
Vositachi turlari
Tasniflash alomatiari
D iler
0 ‘zining nom idan va o'z liisobidan
Distribyutor
ishlab chiqaruvchi nomidan va o ' / hisobidan
Komissioner
0 ‘zining nom idan va ishlab chiqaruvchi hisobidan
Agent, broker
Ishlab chiqaruvchi nomidan va ishlab chiqaruvchi
hisobidan
Dilerlar —
operatsiyalarni 
0
‘zining nom idan va o ‘z hisobidan 
amalga oshiradigan ulguiji, ayrim hollarda chakana vositachilar. 
U lar yetkazib berish shartnom asi asosida tovar sotib oladiiar, 
yetkazib berilgan tovarlarga pul o'tkazgandan keyin tovar egasiga 
aylanadilar va mazkur tovarlarni iste’molchilarga sotadilar.